Τα μνημόνια απέτρεψαν την έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωζώνη, αλλά με υψηλό κοινωνικό κόστος: Αυτό είναι το κεντρικό συμπέρασμα της ανεξάρτητης έκθεσης που συνέταξε επιτροπή υπό τον Χοακίμ Αλμούνια για λογαριασμό του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας.
Σττην ετήσια έκθεση του ο ESM προειδοποιεί ότι η πανδημία δημιουργεί σοβαρούς κινδύνους για την ελληνική οικονομία και τις τράπεζες, ενώ προχωρά σε νέες συστάσεις για επιτάχυνση μεταρρυθμίσεων.
Σύμφωνα με την έκθεση Αλμούνια, τα δύο μνημόνια, αρχικά με τον EFSF και, ακολούθως, με τον ESM «προσέφεραν στην Ελλάδα χρηματοδότηση έκτακτης ανάγκης, αποτρέποντας μια αναγκαστική έξοδο από το κοινό νόμισμα. Υπήρξε, πάντως, ανεπαρκής προσοχή στις κοινωνικές ανάγκες του ελληνικού πληθυσμού. Στο πλαίσιο του προγράμματος του ESM, η ανταπόκριση στην αρνητική κοινωνική επίπτωση του προγράμματος έγινε μια πρόσθετη στρατηγική στόχευση».
Ένα βασικό πρόβλημα που αναγνωρίζεται στην έκθεση είναι ότι τα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας ήταν πολύ σοβαρά για να λυθούν μέσα σε μια περίοδο τριών ή τεσσάρων ετών. Δεν υπήρχε ομως πολιτική υποστήριξη από τα κράτη της ευρωζώνης για να εφαρμοσθεί ένα πρόγραμμα προσαρμογής με μεγαλύτερη διάρκεια.
Αναγνωρίζεται ότι δόθηκε μεγάλη έμφαση στους δημοσιονομικούς στόχους σε βάρος της ανάπτυξης, και ότι μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος του ESM η ελληνική οικονομία παραμένει ασθενής.
Για το τραπεζικό σύστημα επισημαίνεται ότι εξακολουθεί να μη διαθέτει επαρκή κερδοφορία και κεφάλαια για να στηρίξει την πραγματική οικονομία.
Σε κάθε περίπτωση, η έκθεση συμπεραίνει ότι χωρίς τα μνημόνια η Ελλάδα και η ευρωζώνη θα είχαν βρεθεί σε πολύ χειρότερη θέση. «Η απουσία της χρηματοδοτικής συνδρομής θα είχε σημαντικά χειρότερο αποτέλεσμα τόσο για την Ελλάδα όσο και για τη ζώνη του ευρώ, με απρόβλεπτες αρνητικές συνέπειες», επισημαίνει η έκθεση.
Για τη στρατηγική εξόδου από το πρόγραμμα σημειώνεται ως πρόβλημα το γεγονός ότι η Ελλάδα έλαβε μια μεγάλη δόση, ώστε να λειτουργήσει σαν «μαξιλάρι» ρευστότητας, για να στηριχθεί η εμπιστοσύνη των επενδυτών και να ομαλοποιηθεί η πρόσβαση στις αγορές. Ομως αυτό δεν περιόρισε τη δυνατότητα των θεσμών να ασκούν πίεση για μεταρρυθμίσεις, αφού η Ελλάδα δεν ήταν πλέον εξαρτημένη από τις εκταμιεύσεις δόσεων χρηματοδότησης.
Τι πρέπει να γίνει
Ο ESM τονίζει στην ετήσια έκθεσή του ότι η πανδημία δημιουργεί σοβαρούς κινδύνους για την Ελλάδα, σε συνδυασμό και με την αναζωπύρωση της μεταναστευτικής κρίσης. Η πανδημία αναμένεται να έχει μεγάλη επίπτωση στην ανάπτυξη της οικονομίας φέτος, που εάν παραταθεί ενδέχεται να έχει δευτερογενείς επιδράσεις στο τραπεζικό σύστημα της Ελλάδας. Η αβεβαιότητα για το μέγεθος και τη διάρκεια του σοκ από την πανδημία παραμένει αυξημένη, σημειώνει ο ESM.
O ESM υποδεικνύει επιτάχυνση των κινήσεων της κυβέρνησης σε αρκετούς τομείς. «Παρά τη γενικά θετική αξιολόγηση», τονίζεται στην έκθεση, «περισσότερη πρόοδος πρέπει να σημειωθεί σε ορισμένους τομείς» και, ειδικότερα, στην εξυγίανση των ΔΕΚΟ που ελέγχει το Υπερταμείο, στην επιτάχυνση των μεταρρυθμίσεων στις τράπεζες, αλλά και στην εκκαθάριση των ανεξόφλητων υποχρεώσεων του Δημοσίου, ύψους 1,22 δισ. ευρώ. Για να μη δημιουργούνται νέες οφειλές, οι αρχές θα πρέπει να βελτιώσουν τη διαχείριση των υποχρεώσεων του Δημοσίου, τονίζει ο ESM.
Σύμφωνα με τον ESM, η Ελλάδα χρειάζεται μεταρρυθμίσεις που θα ενισχύουν την ανάπτυξη, μέσω και των δημόσιων επενδύσεων, ενώ θα ενδυναμώνουν την κοινωνική προστασία και θα ευθυγραμμίζονται με τους στόχους της περιόδου μετά τη λήξη του προγράμματος προσαρμογής.
Η δυναμική μεταρρυθμίσεων θα πρέπει να μετουσιωθεί σε τολμηρές και στιβαρές δράσεις για την προστασία της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας, την ενίσχυση της παραγωγικότητας με μεταρρυθμίσεις στις αγορές εργασίας και προϊόντων, την επιτάχυνση των ιδιωτικοποιήσεων και τον εκσυγχρονισμό της δημόσιας διοίκησης.
.
