Η παγκοσμιοποίηση και το διεθνές εμπόριο μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η εμπορική πολιτική της ΕΕ, σύμφωνα με την Ένωση, εξασφαλίζει την προστασία τους.
Το παγκόσμιο εμπόριο και η παγκοσμιοποίηση προσφέρουν τη δυνατότητα δημιουργίας θέσεων εργασίας στην ΕΕ αλλά και σε όλον τον κόσμο. Ωστόσο, ο αυξανόμενος παγκόσμιος ανταγωνισμός θέτει σε κίνδυνο τα ανθρώπινα δικαιώματα οδηγώντας, για παράδειγμα, σε περιπτώσεις εκμετάλλευσης των εργαζομένων. Ως προτεραιότητας της εξωτερικής της πολιτικής, η ΕΕ χρησιμοποιεί την εμπορική της πολιτική για την προώθηση και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε χώρες εκτός της ΕΕ μέσω προτιμησιακών εμπορικών συμφωνιών και μονόπλευρων εμπορικών περιορισμών.
Προτιμησιακή πρόσβαση στην αγορά της ΕΕ
Το Σύστηµα Γενικευµένων Προτιµήσεων (ΣΓΠ) αποτελεί ένα από τα βασικά εργαλεία που χρησιμοποιεί η ΕΕ για την προστασία των ανθρωπίνων και εργασιακών δικαιωμάτων σε χώρες εκτός της ΕΕ. Ο μηχανισμός αυτός επιτρέπει στις αναπτυσσόμενες χώρες να πληρώνουν χαμηλότερους δασμούς για τις εξαγωγές τους προς την ΕΕ, συμβάλλοντας στην τόνωση των οικονομιών τους. Η ΕΕ μπορεί, ωστόσο, να αναστείλει προσωρινά τους μειωμένους δασμούς σε περιπτώσεις παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η στρατηγική της ΕΕ συνίσταται στην ενθάρρυνση της σταδιακής προόδου μέσω του διαλόγου και της επίβλεψης. Οι κυρώσεις χρησιμοποιούνται μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις. Η ΕΕ έχει αναστείλει τις δασμολογικές προτιμήσεις σε τρεις διαφορετικές περιπτώσεις: στη Μυανμάρ το 1997, στην Λευκορωσία το 2007 και στη Σρι Λάνκα το 2010.
Παρότι το σύστημα αυτό έχει ενθαρρύνει ορισμένες χώρες να πραγματοποιήσουν νομοθετικές και θεσμικές αλλαγές για την προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η εφαρμογή τους παρουσιάζει καθυστέρηση σε σημαντικό αριθμό χωρών.
Εμπορικοί περιορισμοί
Η ΕΕ μπορεί να επιβάλει μονόπλευρους εμπορικούς περιορισμούς ή υποχρεώσεις δέουσας επιμέλειας στους εισαγωγείς ώστε να εξασφαλίσει ότι τα έσοδα που προέρχονται από εμπορικές συναλλαγές με την ΕΕ δεν χρησιμοποιούνται για την χρηματοδότηση συγκρούσεων και παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων στις χώρες αυτές.
Επίσης έχει θεσπίσει αυστηρούς κανόνες που εμποδίζουν την ανήθικη χρήση ευρωπαϊκών προϊόντων και τεχνολογίας, όπως για παράδειγμα φαρμακευτικές ουσίες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη διενέργεια εκτελέσεων.
Οι εμπορικοί περιορισμοί αποτρέπουν, ακόμα, την εισαγωγή αγαθών των οποίων η παραγωγή συνδέεται με παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως είναι τα ορυκτά που προέρχονται ή σχετίζονται από ζώνες συγκρούσεων και τα αντικείμενα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για βασανιστήρια.
Απαγόρευση εισαγωγής ορυκτών από εμπόλεμες ζώνες
Η ΕΕ έχει λάβει μέτρα για την απαγόρευση της εισαγωγής ορυκτών που προέρχονται ή σχετίζονται με εμπόλεμες ζώνες.
Το 2002, αφού αναγνωρίστηκε το αντίκτυπο που έχει το παγκόσμιο εμπόριο διαμαντιών στα ανθρώπινα δικαιώματα, η ΕΕ υιοθέτησε κανόνες που απαγορεύουν κάθε εισαγωγή ακατέργαστων διαμαντιών χωρίς την υποβολή πιστοποιητικού καταγωγής. Τα ορυκτά που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή συσκευών υψηλής τεχνολογίας κατάγονται συχνά από εμπόλεμες περιοχές.
Το 2017, οι ευρωβουλευτές υιοθέτησαν κανόνες που υποχρεώνουν τους εισαγωγείς καρβιδίου, κασσίτερου, χρυσού και τανταλίου να διεξάγουν τους απαραίτητους ελέγχους δέουσας επιμέλειας ως προς τους προμηθευτές. Στόχος τους η αποτροπή της χρηματοδότησης συγκρούσεων και παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων μέσω του διεθνούς εμπορίου ορυκτών. Ο κανονισμός θα τεθεί σε πλήρη ισχύ το 2021.
Απαγόρευση εξαγωγής ειδών που χρησιμοποιούνται για βασανιστήρια
Οι κανόνες της ΕΕ απαγορεύουν το εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών που ενδέχεται να χρησιμοποιηθούν για βασανιστήρια ή εκτελέσεις.
Το 2004, τέθηκε σε εφαρμογή ένα σύστημα ελέγχου των εξαγωγών που ελέγχει και απαγορεύει τη διακίνηση ειδών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την επιβολή σκληρής και απάνθρωπης μεταχείρισης. Απαιτείται, επίσης, η χορήγηση ειδικής άδειας για τα είδη που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως είναι οι φαρμακευτικές ουσίες.
Οι κανόνες προβλέπουν επίσης την απαγόρευση της διάθεσης στην αγορά και της διαμετακόμισης εξοπλισμού που χρησιμοποιείται για την επιβολή απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης ή τιμωρίας και που έχουν σχεδιασθεί για βασανιστήρια και εκτελέσεις, όπως είναι οι ηλεκτρικές καρέκλες ή αυτόµατα συστήµατα για ενδοφλέβιες ενέσεις ναρκωτικών.
Έλεγχος στις εξαγωγές των ειδών διπλής χρήσης
Η ΕΕ έχει θεσπίσει κανόνες για να διασφαλίσει ότι τα αγαθά και οι τεχνολογίες που κατασκευάζονται για μη στρατιωτική χρήση στην Ευρώπη, δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για άλλους σκοπούς όταν εξάγονται.
Τα αγαθά αυτά ονομάζονται ‘είδη διπλής χρήσης’, γιατί πολλές φορές μπορούν να χρησιμοποιηθούν για στρατιωτικούς και μη σκοπούς, όπως για τη διεξαγωγή τρομοκρατικών ενεργειών ή τη δημιουργία όπλων μαζικής καταστροφής.
Οι υφιστάμενοι κανόνες αναμένεται να ανανεωθούν προκειμένου να συμπεριλάβουν νέες τεχνολογίες και τον αυστηρότερο έλεγχο των εξαγωγών, της μεταφοράς, της μεσιτείας και της διαμετακόμισης ειδών διπλής χρήσης. Ο έλεγχος των εξαγωγών διευκολύνεται από τον κοινό ευρωπαϊκό κατάλογο ειδών διπλής χρήσης.
Κανόνες για την πρόληψη της εκμετάλλευσης των εργαζομένων
Το 2017, το Κοινοβούλιο ενέκρινε ψήφισμα υπέρ της θέσπισης κανόνων που υποχρεώνουν τους προμηθευτές κλωστοϋφαντουργικών ειδών να σέβονται τα δικαιώματα των εργαζομένων. Προτείνει την επιβολή ενός συστήματος υποχρεώσεων δέουσας επιμέλειας ώστε να διασφαλίζεται η τήρηση των διεθνών προτύπων για τα ανθρώπινα δικαιώματα πριν συναφθούν εμπορικές συμφωνίες. Οι χώρες εκτός της ΕΕ υποχρεώνονται, με αυτόν τον τρόπο, να συμμορφωθούν με τους κανόνες και τις αρχές της ΕΕ σχετικά με την παραγωγή βιώσιμων και ηθικά αποδεκτών κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων.
Οι ευρωβουλευτές ζητούν, επίσης, την προώθηση των προτύπων της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας σχετικά με τις απολαβές και τα ωράρια εργασίας στον τομέα της ένδυσης.
Παιδική και καταναγκαστική εργασία
Σε ψήφισμα που ενέκριναν το 2016, οι ευρωβουλευτές ζητούν τη συγκέντρωση αποδεικτικών στοιχείων σχετικά με την παιδική και καταναγκαστική εργασία. Τα προτεινόμενα μέτρα συμπεριλαμβάνουν την σήμανση των προϊόντων που έχουν παραχθεί χωρίς παιδική εργασία, την εκχώρηση δασμολογικών προτιμήσεων σε χώρες που πληρούν ορισμένα πρότυπα εργασίας και την απαγόρευση της εισαγωγής προϊόντων που είναι αποτέλεσμα παιδικής εργασίας.
Η εφαρμογή ενός αποτελεσματικού μηχανισμού συλλογής αποδεικτικών στοιχείων θα επέτρεπε την πλήρη κατάργηση τέτοιων προϊόντων. Το ψήφισμα ζητάει επίσης τη συμπερίληψη της καταπολέμησης της παιδικής και καταναγκαστικής εργασίας στις συμφωνίες που συνάπτει η ΕΕ για το εμπόριο και τη βιώσιμη ανάπτυξη, με στόχο την προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μέσω του παγκόσμιου εμπορίου.
