Ασφυκτική πίεση στις ελληνικές τράπεζες να μειώσουν κάτω από το όριο του 5% τους δείκτες μη εξυπηρετούμενων δανείων πολύ νωρίτερα από τον αρχικό προγραμματισμό αναμένεται να ασκήσει ο Ενιαίος Εποπτικός Μηχανισμός της ΕΚΤ, μετά την απόφαση του Eurogroup να κάνει ένα μεγάλο βήμα στην κατεύθυνση της ολοκλήρωσης της τραπεζικής ένωσης στην ευρωζώνη πολύ νωρίτερα, δηλαδή από τις αρχές του 2022, με τελικό στόχο να καθιερωθεί η ενιαία ευρωπαϊκή εγγύηση στις τραπεζικές καταθέσεις.
Όπως τόνισε ο διευθύνων σύμβουλος της Alpha Bank, Βασίλης Ψάλτης, μιλώντας αυτή την εβδομάδα στο φόρουμ της Capital Link, η απόφαση του Eurogroup να επιταχύνει τη λειτουργία του προστατευτικού μηχανισμού (backstop) για το κοινό ταμείο εκκαθάρισης τραπεζών (Single Resolution Fund - SRF), σηματοδοτεί την επιτάχυνση εκ μέρους των ελληνικών τραπεζών της διαδικασίας μείωσης των μη εξυπηρετούμενων δανείων κάτω από το 5%.
Όπως υπογράμμισε ο κ. Ψάλτης, για να επιτύχουν το στόχο οι τράπεζες θα απαιτηθεί όχι μόνο να συνεχισθούν οι τιτλοποιήσεις με βάση το σχέδιο «Ηρακλής», αλλά και να ενεργοποιηθεί η bad bank που προτείνεται από την Τράπεζα της Ελλάδος και υποστηρίζεται πλέον από την Κομισιόν.
Στη συνεδρίαση της 30ης Νοεμβρίου, το Eurogroup εκτίμησε τους αυξημένους κινδύνους που δημιουργεί για το τραπεζικό σύστημα της ευρωζώνης η νέα κρίση του κορονοϊού και έλαβε την απόφαση να φέρει πολύ νωρίτερα την ενεργοποίηση της δυνατότητας να παρέχει κεφάλαια ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας στο SRF.
Προϋποθέσεις για στήριξη
Αυτός ο προστατευτικός μηχανισμός, που θα διασφαλίζει ότι θα υπάρχουν πάντα αρκετά κεφάλαια για να εκκαθαρίζονται προβληματικές τράπεζες χωρίς περαιτέρω κραδασμούς στο σύστημα, επρόκειτο να ενεργοποιηθεί πριν τα τέλη του 2023, αλλά οι αυξημένοι κίνδυνοι έκαναν το eurogroup να μεταθέσει την ενεργοποίηση στις αρχές του 2022.
Όμως, προϋπόθεση για να ενεργοποιηθεί ο μηχανισμός προστασίας είναι να έχουν περιορίσει όλες οι τράπεζες τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια κάτω του 5% των χαρτοφυλακίων.
Η ίδια προϋπόθεση ισχύει, με πρωτοβουλία της Γερμανίας, και για να καθιερωθεί, λίγο αργότερα, η ευρωπαϊκή εγγύηση στις καταθέσεις, καθώς οι Γερμανοί, υποστηριζόμενοι και από τις άλλες χώρες του πλούσιου Βορρά, δεν θέλουν να επιβαρυνθούν οι φορολογούμενοι με το κόστος στήριξης τραπεζών του Νότου που έχουν προβληματικά χαρτοφυλάκια.
Με αυτά τα δεδομένα, όπως σημειώνεται στο ανακοινωθέν της 30ης Νοεμβρίου του Eurogroup, ο εποπτικός μηχανισμός της ΕΚΤ αναλαμβάνει πρωτοβουλία για να συνεχισθεί μια εκτεταμένη και σε βάθος εποπτική προσπάθεια για την περαιτέρω μείωση των «κόκκινων» δανείων, ιδιαίτερα για τις τράπεζες που, όπως όλες οι ελληνικές, βρίσκονται σε αυστηρότερο καθεστώς παρακολούθησης, επειδή έχουν υψηλότερο από 5% δείκτη μη εξυπηρετούμενων δανείων.
Ελεγχοι στις τράπεζες
Όπως τονίζει το Eurogroup θα πρέπει να διασφαλισθεί ότι οι τράπεζες εφαρμόζουν τη στρατηγική τους για τα «κόκκινα» δάνεια. Σημειώνεται ότι στις αρχές του 2021 οι ελληνικές τράπεζες είναι υποχρεωμένες να παρουσιάσουν στην ΕΚΤ τα αναθεωρημένα σχέδιά τους για τη μείωση των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων. Βέβαιο είναι ότι μετά την απόφαση να ενεργοποιηθεί ο μηχανισμός προστασίας στις αρχές του 2022, οι θα πρέπει να παρουσιάσουν στην εποπτική αρχή πολύ πιο φιλόδοξα σχέδια μείωσης των «κόκκινων» δανείων μέσα στο 2021.
Επιπλέον, το Eurogroup υπογραμμίζει την ανάγκη να ενταθούν οι έλεγχοι στις τράπεζες που βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο, τόσο με τον επόμενο γύρο των stress tests, που θα αρχίσει την άνοιξη, όσο και με επί τόπου επιθεωρήσεις από τους επόπτες στις τράπεζες, με στόχο να διαπιστώνονται και αντιμετωπίζονται όλες οι πιθανές ευπάθειες. Μάλιστα, εκτός από τις επιτόπιες επισκέψεις, το Eurogroup υπογραμμίζει τη σημασία των στοχευμένων ελέγχων ποιότητας ενεργητικού σε τράπεζες που αντιμετωπίζουν υψηλά ρίσκα λόγω των αυξημένων «κόκκινων» δανείων.
Οι νέες κατευθύνσεις της ευρωπαϊκής πολιτικής για τις τράπεζες εντείνουν την πίεση στην κυβέρνηση να ενεργοποιήσει όλα τα «όπλα» που έχει το κράτος για να επιταχυνθεί η μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, μεταξύ των οποίων είναι ένας δεύτερος γύρος του σχεδίου «Ηρακλής», για πρόσθετες τιτλοποιήσεις με κρατικές εγγυήσεις (ήδη αυτές οι τιτλοποιήσεις, προγραμματισμένες ή ήδη ολοκληρωμένες φθάνουν τα 33 δισ. ευρώ), αλλά και η ενεργοποίηση του σχεδίου της Τράπεζας της Ελλάδος για bad bank.
Οι εκτιμήσεις και οι προτάσεις της ΤτΕ
Η ΤτΕ εκτιμά, όπως τονίζεται και στην τελευταία έκθεση για τη νομισματική πολιτική, ότι το σχέδιο «Ηρακλής» δεν είναι αρκετό για την εξυγίανση των τραπεζικών ισολογισμών, υπογραμμίζοντας ότι:
- με το διαθέσιμο απόθεμα ΜΕΔ να προσδιορίζεται στα 58,7 δισεκ. ευρώ με στοιχεία γ΄ τριμήνου του 2020,
- την αβεβαιότητα αναφορικά με την αναμενόμενη επιδείνωση του εν λόγω αποθέματος ΜΕΔ το επόμενο διάστημα,
- την περιορισμένη δυνατότητα για τη δημιουργία κεφαλαίου από τις τράπεζες, λόγω χαμηλής κερδοφορίας,
- την εκτιμώμενη επιδείνωση του ποσοστού της αναβαλλόμενης οριστικής και εκκαθαρισμένης φορολογικής απαίτησης (DTC) έναντι του Δημοσίου επί των εποπτικών ιδίων κεφαλαίων, αλλά κυρίως
- την επιτακτική ανάγκη χρηματοδότησης της πραγματικής οικονομίας,
Καθίσταται σαφές ότι απαιτούνται επιπλέον ενέργειες τόσο από τις τράπεζες όσο και από την Πολιτεία.
Όπως τονίζει η ΤτΕ, το σχέδιό της:
- Επιτρέπει τη μεταφορά σε ποσοστό μέχρι το 100% του υφιστάμενου αποθέματος ΜΕΔ, καθώς και των νέων ΜΕΔ που θα προκύψουν μετά το πέρας της πανδημίας, στην εταιρεία διαχείρισης στοιχείων ενεργητικού (AMC).
- Αξιοποιεί τις υφιστάμενες υποδομές των τραπεζών και τη συμμετοχή τρίτων μερών στους τομείς διαχείρισης των ΜΕΔ, δεδομένου ότι προβλέπει τη μεταφορά των υφιστάμενων σχέσεων παράλληλα με το απόθεμα ΜΕΔ στην AMC.
- Επιτρέπει την κατάρτιση συναλλαγών τιτλοποιήσεων αμιγώς με όρους αγοράς με τη διάθεση του μεγαλύτερου τμήματος των υπό έκδοση τίτλων σε επενδυτές, επιταχύνοντας την εξυγίανση των τραπεζών.
- Διαφοροποιεί τις πηγές εσόδων της αποζημίωσης που λαμβάνει το Ελληνικό Δημόσιο σε αντιστάθμιση για τη χορήγηση εγγύησης. Πρωτίστως, με τη μορφή φορολογικών εσόδων σχετιζόμενων με το ύψος της ονομαστικής αξίας των υπό μεταφορά ΜΕΔ προς την AMC. Δευτερευόντως, με ταμειακή μορφή μέσω ενός σταθερού επιτοκιακού εσόδου υπολογισμένου επί του ποσού της ονομαστικής χορηγηθείσας εγγύησης και, τέλος, με τη μορφή τίτλων από τις τιτλοποιήσεις.
- Προσδιορίζει ότι οι ενδεχόμενες ζημίες που σχετίζονται με το υφιστάμενο απόθεμα ΜΕΔ καταλογίζονται στις τράπεζες και καλύπτονται αποκλειστικά από αυτές και όχι από τον Έλληνα φορολογούμενο.
- Αναλώνει, για την εξυγίανση των ισολογισμών των τραπεζών, το τμήμα των εποπτικών τους κεφαλαίων το οποίο αφορά αποκλειστικά και μόνο την αναβαλλόμενη οριστική και εκκαθαρισμένη φορολογική απαίτηση (DTC), με την ενεργοποίηση μηχανισμού συμψηφισμού με ενδεχόμενες ζημίες, και όχι το τμήμα των λοιπών στοιχείων του Δείκτη Κεφαλαίου Κοινών Μετοχών Κατηγορίας 1 (Common Equity Tier 1 – CET1).
- Διευκολύνει το τραπεζικό σύστημα με τη χορήγηση της δυνατότητας σταδιακής καταβολής του κόστους εξυγίανσης σε βάθος πενταετίας, δίνοντας τον απαραίτητο χρόνο ώστε να διαμορφωθεί ένας ομαλός οδικός χάρτης επαναφοράς σε διατηρήσιμους ρυθμούς ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας και συνεπώς και λειτουργίας του τραπεζικού συστήματος.
- Απελευθερώνει χρηματοδοτικούς και φυσικούς πόρους, είτε αυτοί σχετίζονται με εμπράγματες εξασφαλίσεις, που θα αξιοποιηθούν από βιώσιμες οικονομικές μονάδες, είτε μέσω της αναδιανομής πόρων από τον τραπεζικό τομέα στο πλαίσιο της ενίσχυσης των αναπτυξιακών τάσεων της πραγματικής οικονομίας.
- Η πρόταση δεν αποσκοπεί απλώς στην εξυγίανση των τραπεζών, αλλά ταυτόχρονα σε εκτέλεση συναλλαγών σε όρους αγοράς, με τη συμμετοχή ιδιωτών επενδυτών.
