Στο… χειρουργείο οδηγούνται και πάλι οι ελληνικές τράπεζες, καθώς η κυβέρνηση έχει λάβει οριστικά, σύμφωνα με πληροφορίες, την απόφαση να υιοθετήσει την πρόταση της Τράπεζας της Ελλάδος για την ίδρυση μιας bad bank, που θα απορροφήσει προβληματικά δάνεια δεκάδων δισεκατομμυρίων ευρώ, σε μια διαδικασία που αναπόφευκτα θα αναδείξει τα ελλείμματα κεφαλαίων των τραπεζών και δεν αποκλείεται να οδηγήσει ακόμη και σε περαιτέρω συγκέντρωση του κλάδου.
Η κυβέρνηση αντιμετωπίζει ως τώρα από αμήχανα, έως εχθρικά την πρόταση για την bad bank, προβάλλοντας παγίως το επιχείρημα ότι το σχέδιο «Ηρακλής» μπορεί να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά το πρόβλημα των «κόκκινων» δανείων, ενδεχομένως και μια επέκτασή του μέσα στο 2021, με περισσότερες εγγυήσεις από το κράτος για τιτλοποιήσεις «κόκκινων» δανείων από τις τράπεζες.
Ανεπαρκής ο «Ηρακλής»
Όμως, τα επιχειρήματα περί επάρκειας του «Ηρακλή», ενός σχεδίου που υποστηρίζεται ένθερμα και από τις διοίκησης των τραπεζών, προορίζονται μόνο για εσωτερική κατανάλωση και απορρίπτονται από τους διεθνείς θεσμούς που επιτηρούν την ελληνική οικονομία. Τόσο η Κομισιόν, όσο και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, στις τελευταίες εκθέσεις τους για την Ελλάδα συγκλίνουν στην εκτίμηση ότι ο «Ηρακλής» δεν αρκεί για την εξυγίανση των τραπεζικών χαρτοφυλακίων και, πολύ περισσότερο, δεν παρέχει λύση για το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα των τραπεζών, που είναι η χαμηλή ποιότητα των κεφαλαίων τους, καθώς σε ποσοστό άνω του 60% αποτελούνται από αναβαλλόμενες φορολογικές πιστώσεις.
Εξάλλου, μετά το ξέσπασμα της πανδημίας οι τράπεζες δεν αντιμετωπίζουν πλέον μια σχετικά σταθεροποιημένη κατάσταση στο πεδίο των «κόκκινων» δανείων, αλλά μια νέα κρίση που εξελίσσεται δυναμικά και απειλεί να «φορτώσει» τις τράπεζες με νέα προβληματικά δάνεια ύψους έως 10 δισ. ευρώ, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των αναλυτών. Ουσιαστικά, ότι έχτισε το σχέδιο «Ηρακλής» απειλεί να το γκρεμίσει η κρίση του κορονοϊού, φέρνοντας τις τράπεζες στο ίδιο σημείο όπου βρίσκονταν πριν την εφαρμογή του σχεδίου.
Με αυτά τα δεδομένα, και καθώς η όγδοη μεταμνημονιακή αξιολόγηση δημιουργεί πίεση στην κυβέρνηση να λάβει τις αποφάσεις της για τον τρόπο αντιμετώπισης των «κόκκινων» δανείων, η υιοθέτηση της πρότασης για bad bank αποτελεί πλέον μονόδρομο για το Μέγαρο Μαξίμου, παρά τις αντιρρήσεις αρμόδιων υπουργών του οικονομικού επιτελείου, αλλά και της πλειονότητας των τραπεζιτών. Η πρόταση Στουρνάρα, που κατατέθηκε στα τέλη Σεπτεμβρίου, αναμένεται να υιοθετηθεί πολύ σύντομα, αλλάζοντας το σκηνικό στο τραπεζικό σύστημα.
Αλλάζει ο τραπεζικός χάρτης
Το σχέδιο για την bad bank αναμένεται να κλονίσει ισορροπίες αρκετών ετών στον τραπεζικό τομέα, που δημιουργήθηκαν στη διάρκεια της προηγούμενης κρίσης, όταν «αφανίσθηκαν» οι περισσότερες από τις τράπεζες και ο τομέας ουσιαστικά συγκεντρώθηκε σε τέσσερις συστημικές τράπεζες, με σωρευτικό μερίδιο αγοράς που ξεπερνά το 90%. Όπως αναφέρουν τραπεζικά στελέχη, η διαδικασία εξυγίανσης μέσω της bad bank, στην οποία η Τράπεζα της Ελλάδος σχεδιάζει να περάσουν προβληματικά δάνεια αξίας άνω των 40 δισ. ευρώ, είναι πολύ πιθανό να αλλάξει εκ νέου τον τραπεζικό χάρτη.
Το «ταμπού» της διατήρησης τεσσάρων περίπου ισοδύναμων τραπεζικών ιδρυμάτων, ώστε να λειτουργεί στοιχειωδώς ο ανταγωνισμός και να μη δημιουργηθεί μια υπερτράπεζα που θα είναι πολύ μεγάλη για να αφεθεί να καταρρεύσει, αλλά και πολύ μεγάλη για να διασωθεί, φαίνεται πως έχει σπάσει στις Βρυξέλλες, καθώς διαπιστώνεται ότι το ελληνικό τραπεζικό σύστημα δυσκολεύεται να αντιμετωπίσει το πρόβλημα των «κόκκινων» δανείων σε εύλογο χρόνο και αυτό που προέχει πλέον είναι η όσο το δυνατόν συντομότερη εξυγίανσή του, ακόμη και αν αυτό σημαίνει ότι οι τέσσερις τράπεζες θα πρέπει να γίνουν τρεις.
Η «μηχανική» του σχεδίου για την bad bank είναι πολύ πιθανό να έχει αυτή την κατάληξη, δηλαδή την απορρόφηση της ασθενέστερης συστημικής τράπεζας από μια ισχυρότερη, καθώς:
- Η μεταφορά των προβληματικών δανείων στην bad bank θα αποκρυσταλλώσει τις κρυμμένες, ως τώρα, ζημιές των τραπεζών, αφού τα δάνεια θα μεταφερθούν υποχρεωτικά -για να μην τεθεί ζήτημα παράνομης κρατικής ενίσχυσης- με μια αποτίμηση κοντινή στην πραγματική τους αξία, που θα είναι αρκετά χαμηλότερη από την αξία που γράφουν οι τράπεζες στα βιβλία τους. Η διαδικασία αυτή θα υποχρεώσει τις τράπεζες να κάνουν το λογαριασμό αυτών των ζημιών και θα επιβαρύνει αντίστοιχα τα κεφάλαιά τους.
- Η Τράπεζα της Ελλάδος, προκειμένου να γίνει πιο εύκολα η διαχείριση αυτού του προβλήματος, προτείνει να αναγνωρισθούν αυτές οι ζημιές όχι σε μία χρήση, αλλά σε βάθος χρόνου. Ακόμη κι έτσι, όμως, από εποπτικής πλευράς το πρόβλημα δεν αλλάζει πολύ, απλώς μπορεί να μετατεθεί λίγο αργότερα η αντιμετώπισή του: όπως και να έχει, οι κεφαλαιακές ανάγκες των τραπεζών θα είναι πλέον γνωστές και καταγεγραμμένες και θα κληθούν να παρουσιάσουν τα αντίστοιχα capital plans στον Ενιαίο Εποπτικό Μηχανισμό της ΕΚΤ, ώστε να υπάρξει ένας σχεδιασμός κάλυψης των κεφαλαιακών αναγκών.
- Έτσι, είναι πολύ αμφίβολο αν θα καταφέρουν όλες οι τράπεζες να… επιζήσουν από αυτή την εξυγιαντική διαδικασία. Και επειδή το νέο ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο δεν επιτρέπει κεφαλαιακή ενίσχυση τραπεζών χωρίς «κούρεμα» πιστωτών και καταθετών, η μόνη λύση για τη σταθεροποίηση του συστήματος θα είναι η συγχώνευση της τράπεζας που θα έχει ακάλυπτο έλλειμμα κεφαλαίων με την τράπεζα που θα έχει την καλύτερη κεφαλαιακή θέση. Πρόκειται για μια διαδικασία που, όσο και αν θα προκαλέσει νέους κραδασμούς, φαίνεται αναπόφευκτη, καθώς, αν δεν υπάρξει κάποιο θαύμα, είναι αδύνατο να προσεγγίσουν οι ελληνικές τράπεζες τον ευρωπαϊκό στόχο για μείωση των προβληματικών δανείων κάτω από το 5%, έναν στόχο που δεν έχει μόνο θεωρητική αξία, αλλά συνδέεται άρρηκτα με την ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης στην ευρωζώνη.
