Μια πρωτοφανής, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, «παρενέργεια» των τιτλοποιήσεων μη εξυπηρετούμενων δανείων, που θα καλυφθούν με κρατικές εγγυήσεις βάσει του σχεδίου «Ηρακλής» είναι ότι στα «μπουκέτα» των δανείων που θα τιτλοποιηθούν θα ενταχθούν ακόμη και «καλά» δάνεια.
Χιλιάδες δανειολήπτες με δάνεια που βρίσκονται σε μικρή καθυστέρηση και, από εποπτικής άποψης, δεν χαρακτηρίζονται ως «μη εξυπηρετούμενα», αλλά ως «δάνεια αβέβαιης είσπραξης», καθώς έχουν καθυστέρηση μικρότερη των 90 ημερών, θα βρεθούν… στην τσιμπίδα των εξειδικευμένων οίκων είσπραξης ληξιπρόθεσμων απαιτήσεων, οι οποίοι θα αναλάβουν να διαχειρισθούν τα τιτλοποιημένα δάνεια του σχεδίου «Ηρακλής», για τα οποία το Δημόσιο θα προσφέρει στις τράπεζες εγγυήσεις.
Αυτή η χρηματοικονομική… καραμπόλα είναι πρωτοφανής στα ευρωπαϊκά πράγματα και οφείλεται στις ιδιαιτερότητες της ελληνικής οικονομίας. Στην Ιταλία, την πρώτη και μοναδική άλλη χώρα όπου εφαρμόσθηκε το λεγόμενο Asset Protection Scheme (APS), δηλαδή δόθηκαν κρατικές εγγυήσεις για τιτλοποιήσεις προβληματικών δανείων, στα τμήματα των τιτλοποιήσεων που χαρακτηρίζονται ως υψηλής διασφάλισης (senior) εντάχθηκαν αποκλειστικά και μόνο μη εξυπηρετούμενα δάνεια, δηλαδή δάνεια με καθυστέρηση άνω των 90 ημερών.
Όμως, το αντίστοιχο ελληνικό σχέδιο έχει ιδιαιτερότητες, που οδηγούν στο να… καούν χλωρά μαζί με τα ξερά, δηλαδή να τιτλοποιηθούν και «καλά» δάνεια:
- Το πρόβλημα είναι ότι οι ελληνικές τράπεζες είναι υποχρεωμένες από την αρχιτεκτονική του σχεδίου «Ηρακλής» να κάνουν ένα κατόρθωμα που παραπέμπει σε χρηματοπιστωτική αλχημεία: στην ελληνική αγορά, η πλειονότητα των καθυστερούμενων δανείων είναι βαθιά προβληματικά (μεγάλης καθυστέρησης και δάνεια που έχουν ήδη καταγγελθεί).
- Από αυτό το βαθιά προβληματικό χαρτοφυλάκιο δανείων, οι τράπεζες είναι υποχρεωμένες να επιλέξουν τα πιο «ποιοτικά» για να τα εντάξουν στο σκέλος των τιτλοποιήσεων που θα πάρει την εγγύηση του Δημοσίου.
- Εδώ αρχίζουν τα… πολύ δύσκολα, αφού αυτά τα χαρτοφυλάκια δανείων θα πρέπει να μπορούν να πάρουν βαθμολογία από αναγνωρισμένους οίκους αξιολόγησης τόσο υψηλή, όσο είναι και η βαθμολογία των κρατικών ομολόγων της Ελλάδας: ΒΒ- στην κλίμακα της S&P και αντίστοιχα στις κλίμακες των υπόλοιπων οίκων.
- Πρακτικά, αυτό το εγχείρημα είναι αδύνατο: καθένας καταλαβαίνει ότι ακόμη και ο καλύτερες αλχημιστής δεν θα μπορούσε να μετατρέψει τα «σκουπίδια» (μη εξυπηρετούμενα δάνεια) σε τίτλους εξίσου ποιοτικούς με τα ελληνικά ομόλογα.
Αυτό σημαίνει ότι οι τράπεζες, προκειμένου να μπορέσουν να αυξήσουν τη βαθμολογία των senior τίτλων θα είναι υποχρεωμένες να εντάξουν σε αυτά τα «μπουκέτα» και δάνεια μικρής καθυστέρησης (αβέβαιης είσπραξης), δηλαδή δάνεια που η καθυστέρησή τους δεν ξεπερνά τις 90 ημέρες. Δεν αποκλείεται, μάλιστα, αν οι οίκοι αξιολόγησης το απαιτήσουν, να ενταχθούν στις τιτλοποιήσεις ακόμη και ορισμένα δάνεια που δεν έχουν καθυστέρηση, ώστε να «βγουν τα κουκιά».
Προς το παρόν παραμένει άγνωστο πόσα «καλά» δάνεια θα χρειασθεί να ενταχθούν στις τιτλοποιήσεις. Το τοπίο θα αρχίσει να ξεκαθαρίζει αφού δώσει ο Ενιαίος Εποπτικός Μηχανισμός την «ευλογία» του στο ελληνικό σχέδιο, ξεκαθαρίζοντας ότι οι τιτλοποιήσεις με εγγύηση του Δημοσίου θα έχουν μηδενική στάθμιση κινδύνου, ώστε να μπορούν να αφαιρεθούν στο σύνολό τους από το σταθμισμένο ενεργητικό των τραπεζών, για να βελτιωθεί η κεφαλαιακή τους επάρκεια και να έχει νόημα η εφαρμογή του σχεδίου «Ηρακλής».
Αμέσως μετά, η πρώτη τράπεζα που έχει ήδη ετοιμάσει τα χαρτοφυλάκια των τιτλοποιήσεών της θα είναι η Eurobank και αναμένεται να λάβει βαθμολόγηση από οίκο πιστοληπτικής αξιολόγησης. Από αυτό το χρονικό σημείο και μετά θα αρχίσει να γίνεται σαφέστερο με ποιο τρόπο οι τράπεζες συνθέτουν τα χαρτοφυλάκια των τιτλοποιήσεων.
Ανησυχούν οι επιχειρηματίες
Πάντως, οι μικρομεσαίοι επιχειρηματίες έχουν ήδη αρχίσει να ανησυχούν για το ενδεχόμενο τιτλοποίησης «καλών» δανείων με το σχέδιο «Ηρακλής». Η ΓΣΕΒΕΕ, σε επιστολή της στην Επιτροπή Παραγωγής και Εμπορίου της Βουλής και τις Κοινοβουλευτικές ομάδες των κομμάτων, διατυπώνει σημαντικά ερωτήματα που αφορούν θέματα διαφάνειας.
«Στα τιτλοποιημένα δάνεια τα οποία θα διαθέσουν προς πώληση οι τράπεζες θα περιλαμβάνονται δάνεια διαφορετικού βαθμού πιστοληπτικής αξιολόγησης», τονίζεται στην επιστολή.
«Εξ ου και η διάκριση σε ομολογίες υψηλής, μεσαίας και χαμηλής εξοφλητικής προτεραιότητας, όπως ορίζονται στο άρθρο 2, με το ελληνικό Δημόσιο να παρέχει εγγυήσεις στις “ομολογίες υψηλής εξοφλητικής προτεραιότητας που πρέπει προηγουμένως να λάβουν κατηγορία αξιολόγησης ΒΒ-, Ba3, BB, BBL ή υψηλότερη”, όπως αναφέρεται στο άρθρο 11 του νόμου.
Τούτου δοθέντος ποιες διαβεβαιώσεις παρέχουν οι τράπεζες ότι δεν θα μεταβιβάζουν και εξυπηρετούμενα δάνεια ώστε κάθε τιτλοποίηση να εξασφαλίζει κατά το δυνατόν “υψηλότερη” αξιολόγηση και να γίνεται πιο ελκυστική στην αγορά και να εξασφαλίζει καλύτερη τιμή; Ο κίνδυνος κατά τη ΓΣΕΒΕΕ είναι τα πιστωτικά ιδρύματα να μεταβιβάσουν και εξυπηρετούμενα δάνεια, επικαλούμενες την ανάγκη αποφυγής του κινδύνου κατάπτωσης των εγγυήσεων του ελληνικού Δημοσίου, με αποτέλεσμα οι δανειολήπτες να μάθουν εκ των υστέρων ότι το δάνειο τους έχει εκχωρηθεί από την τράπεζα σε τρίτο και στη συνέχεια να εκτεθούν σε αδικαιολόγητες πιέσεις και κινδύνους».
