Μια από χώρες της ευρωζώνης, όπου τα μετρητά είχαν μικρότερο μερίδιο στις συναλλαγές στα σημεία πληρωμής από τις ηλεκτρονικές μεθόδους (κάρτες, κινητά), ήταν το 2024 η Ελλάδα, σύμφωνα με την ετήσια ανάλυση της ΕΚΤ για τις συναλλαγές. Ταυτόχρονα, η Ελλάδα ήταν και η χώρα με τα περισσότερα παράπονα καταναλωτών για τεχνικά προβλήματα σε συναλλαγές με κάρτες.
Στην Ελλάδα, τα μετρητά εξαφανίζονται ως μέθοδος πληρωμής στις καθημερινές συναλλαγές με αρκετά μεγάλη ταχύτητα. Είναι χαρακτηριστικό ότι στη συνολική αξία συναλλαγών που έγιναν σε σημεία εξυπηρέτησης καταναλωτών (POS - Point of Sales) στην Ελλάδα μόλις το 42% έγιναν με μετρητά, ενώ το ποσοστό συναλλαγών που έγιναν με κάρτα έφθασε το 47%, ένα από τα υψηλότερα στην ευρωζώνη.
Αθροίζοντας ποσοστό των συναλλαγών με κάρτα και το 5% που είναι το μερίδιο των πληρωμών μέσω κινητού, το συνολικό ποσοστό αυτών των δύο κατηγοριών στην αξία των συναλλαγών γίνεται... πλειοψηφικό, φθάνοντας το 52%.
Οι συναλλαγές με μετρητά, κάρτα και κινητό
Το γεγονός ότι η Ελλάδα φεύγει πολύ γρήγορα από τα μετρητά, που ήταν κατά παράδοση η αγαπημένη μέθοδος πληρωμής των Ελλήνων, διευκολύνει τις συναλλαγές των καταναλωτών, ενώ ταυτόχρονα επιτρέπει στο υπουργείο Οικονομικών να φέρνει στην επιφάνεια «κρυμμένα» εισοδήματα, αλλά και στις εμπλεκόμενες χρηματοπιστωτικές εταιρείες, από τη Visa και τη Mastercard ως τις εταιρείες διεκπεραίωσης συναλλαγών και τις τράπεζες να αποκομίζουν μεγάλες προμήθειες, πρωτίστως από τις χρεώσεις στις επιχειρήσεις.
Πάντως, στην ελληνική αγορά τα παράπονα για τεχνικά προβλήματα στις συναλλαγές με κάρτες έχουν το υψηλότερο ποσοστό στην ευρωζώνης, που φθάνει το 17%.
Τι διαπιστώνει η ΕΚΤ
Το 2024, όπως επισημαίνει η ΕΚΤ, τα μετρητά ήταν η πιο συχνά χρησιμοποιούμενη μέθοδος πληρωμής στα POS σε 14 από τις 20 χώρες.
Το μερίδιο των πληρωμών σε μετρητά (σ.σ.: όσον αφορά τον αριθμό των συναλλαγών) κυμαινόταν μεταξύ 22% στην Ολλανδία και 27% στη Φινλανδία έως 64% στη Σλοβενία και 67% στη Μάλτα. Οι πληρωμές με κάρτα χρησιμοποιήθηκαν για περισσότερες από τις μισές πληρωμές POS στη Φινλανδία (57%), την Ολλανδία (56%) και το Βέλγιο (53%). Οι πληρωμές με κινητές συσκευές αντιπροσώπευαν περισσότερο από το 10% των συναλλαγών POS στην Ολλανδία, τη Φινλανδία και την Ιρλανδία. Η χρήση πληρωμών μέσω κινητού τηλεφώνου αυξάνεται σχετικά αργά σε ορισμένες περιοχές της ζώνης του ευρώ και το μερίδιο των πληρωμών μέσω κινητού τηλεφώνου ήταν μικρότερο από 5% σε επτά χώρες της ζώνης του ευρώ.
Όσον αφορά την αξία των πληρωμών, οι πληρωμές σε μετρητά αντιπροσώπευαν λιγότερο από το ένα τρίτο των πληρωμών σε τέσσερις χώρες της ζώνης του ευρώ, με το χαμηλότερο ποσοστό να παρατηρείται στην Ολλανδία (17%). Η συνολική αξία των πληρωμών με μετρητά υπερέβη τη συνολική αξία των πληρωμών με κάρτα σε 10 από τις 20 χώρες της ζώνης του ευρώ.
Υποχωρεί η χρήση μετρητών
Το μερίδιο των πληρωμών σε μετρητά στις συναλλαγές σε POS μειώθηκε σε όλες τις χώρες της ζώνης του ευρώ μεταξύ 2022 και 2024, με εξαίρεση τη Φινλανδία και την Ολλανδία. Παρά το γεγονός ότι αυτές οι δύο χώρες κατέγραψαν τα χαμηλότερα ποσοστά πληρωμών σε μετρητά στις συναλλαγές σε POS, σημείωσαν αυξήσεις 8 ποσοστιαίων μονάδων και 1 ποσοστιαίας μονάδας αντίστοιχα. Και στις δύο χώρες, το μερίδιο των πληρωμών σε μετρητά μειώθηκε σημαντικά κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 και το 2024 εξακολουθούσε να είναι χαμηλότερο από ό,τι κατά την περίοδο πριν από την πανδημία.
Οι μεγαλύτερες μειώσεις στο μερίδιο των πληρωμών σε μετρητά στα POS μεταξύ 2022 και 2024 όσον αφορά τον αριθμό των συναλλαγών παρατηρήθηκαν στην Κύπρο (11 ποσοστιαίες μονάδες), τη Γερμανία, τη Μάλτα και την Πορτογαλία (10 ποσοστιαίες μονάδες). Όσον αφορά την αξία των πληρωμών, το μερίδιο των συναλλαγών σε μετρητά μειώθηκε στη ζώνη του ευρώ συνολικά, αλλά αυξήθηκε σε αρκετές χώρες της ζώνης του ευρώ.
Οι νέοι εγκαταλείπουν τα μετρητά
Οι νεότεροι καταναλωτές (ηλικίας κάτω των 40 ετών) χρησιμοποίησαν μετρητά για λιγότερο από το 50% των συναλλαγών POS τους το 2024. Η χρήση μετρητών αυξήθηκε ανάλογα με την ηλικία και το υψηλότερο ποσοστό πληρωμών σε μετρητά (57%) καταγράφηκε για άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω. Το μερίδιο των πληρωμών με κάρτα ήταν σε γενικές γραμμές παρόμοιο σε διαφορετικές ηλικιακές ομάδες: το μερίδιό τους στις πληρωμές POS κυμαινόταν μεταξύ 37% και 40%.
Οι νεότεροι καταναλωτές χρησιμοποίησαν τις πληρωμές μέσω κινητού τηλεφώνου πολύ πιο συχνά από τους καταναλωτές μεγαλύτερης ηλικίας. Η νεότερη ηλικιακή ομάδα χρησιμοποίησε πληρωμές μέσω κινητού τηλεφώνου στο 10% των συναλλαγών POS της, ενώ το αντίστοιχο μερίδιο για τη μεγαλύτερη ηλικιακή ομάδα ήταν 3%. Το μερίδιο των πληρωμών σε μετρητά το 2024 ήταν χαμηλότερο σε ομάδες με υψηλότερα επίπεδα εκπαίδευσης και εισοδήματος. Το μερίδιο των πληρωμών με κινητή συσκευή αυξανόταν ανάλογα με το επίπεδο εκπαίδευσης και ήταν επίσης σημαντικά υψηλότερο από τον μέσο όρο της ζώνης του ευρώ για τους καταναλωτές με μηνιαίο εισόδημα άνω των 4.000 ευρώ.
Εξετάζοντας το μερίδιο των μετρητών στην αξία των πληρωμών, όλες οι ηλικιακές ομάδες χρησιμοποίησαν μετρητά για λιγότερο από το 50% των συναλλαγών POS τους. Οι διαφορές μεταξύ των ηλικιακών ομάδων όσον αφορά τη χρήση των διαφόρων μέσων πληρωμής στο POS ανά αξία ήταν παρόμοιες με εκείνες που παρατηρήθηκαν για τον αριθμό των συναλλαγών. Για τους καταναλωτές με υψηλότερο επίπεδο εκπαίδευσης ή εισοδήματος, το μερίδιο των μετρητών ήταν ιδιαίτερα χαμηλό όταν μετρήθηκε με βάση την αξία των πληρωμών, υποδεικνύοντας ότι αυτές οι πληθυσμιακές ομάδες χρησιμοποιούσαν συχνότερα ψηφιακές μεθόδους πληρωμής για αγορές υψηλότερης αξίας.
Τα τεχνικά προβλήματα
Στην έρευνα SPACE 2024, οι συμμετέχοντες ρωτήθηκαν για τυχόν τεχνικά προβλήματα που αντιμετώπισαν κατά τη χρήση διαφορετικών μεθόδων πληρωμής στο POS κατά τη διάρκεια του προηγούμενου μήνα. Οι περισσότεροι συμμετέχοντες ανέφεραν ότι δεν αντιμετώπισαν προβλήματα με τις πληρωμές τον προηγούμενο μήνα. Κατά μέσο όρο το 74% των ερωτηθέντων σε ολόκληρη τη ζώνη του ευρώ ανέφεραν ότι δεν αντιμετώπισαν προβλήματα, ενώ το 22% αντιμετώπισαν ορισμένα τεχνικά προβλήματα. Σε όλες τις χώρες, το ποσοστό των ερωτηθέντων που δεν είχαν προβλήματα ήταν πάνω από 70% αλλά κάτω από 80%, με εξαίρεση τη Γερμανία, η οποία ανέφερε ποσοστό 88%.
Το μεγαλύτερο ποσοστό τεχνικών προβλημάτων αντιμετωπίστηκε με τις πληρωμές με κάρτα, τόσο σε επίπεδο ζώνης ευρώ (13%) όσο και σε όλες τις χώρες – ιδίως στην Ελλάδα (17%) και τη Μάλτα (16%). Αυτό αντικατοπτρίζει τον βαθμό στον οποίο οι κάρτες χρησιμοποιούνται για πληρωμές POS σε σύγκριση με τα κινητά τηλέφωνα και τα μηχανήματα αυτοεξυπηρέτησης για πληρωμές σε μετρητά. Σε ολόκληρη τη ζώνη του ευρώ, υπήρχαν πολύ περιορισμένα τεχνικά προβλήματα όσον αφορά τις πληρωμές μέσω κινητού τηλεφώνου και τα μηχανήματα αυτοεξυπηρέτησης (6% και 3% αντίστοιχα).
