Είναι ίσως οι πιό κρίσιμες μεταπολεμικές στιγμές για την Ευρώπη – και εξίσου σημαντικές για ολόκληρο τον κόσμο: Από την “τύχη” της Ουκρανίας και τους όρους που θα συμφωνηθούν για τον τερματισμό του πολέμου, θα εξαρτηθούν οι μελλοντικές γεωπολιτικές ισορροπίες σε παγκόσμια επίπεδο. Πρωτίστως στην Ευρώπη, η οποία εμφανίζεται αποδυναμωμένη και χωρίς ουσιαστικό ρόλο για όσα σχεδιάζονται “γι αυτήν, χωρίς αυτήν”.
Οι εξελίξεις δείχνουν ότι βαδίζουμε προς νέα “Γιάλτα” - μία συμφωνία διαμοιρασμού του κόσμου μεταξύ των δύο παραδοσιακών υπερδυνάμεων, με την Ευρώπη στο περιθώριο και την Κίνα περιορισμένη στον ρόλο της οικονομικής υπερδύναμης, χωρίς ουσιαστική συμμετοχή στους γεωστρατηγικούς σχεδιασμούς καταμερισμού ισχύος.
Οι ΗΠΑ του Τραμπ και η Ρωσία του Πούτιν φαίνεται ότι προτιμούν έναν διπολικό κόσμο, ευκολότερα ελέγξιμο, με κάποιους υποδεέστερους πόλους-δορυφόρους που θα διαμορφώνουν τους συσχετισμούς παγκόσμιας ισχύος.
Η Ουκρανία είναι το πεδίο όπου δοκιμάζεται και κυοφορείται η νέα αρχιτεκτονική παγκόσμιας ασφάλειας και ισχύος. Χρησιμοποιήθηκε ώσπου να διαμορφωθούν οι αναγκαίες συνθήκες για την προσέγγιση με τη Ρωσία. Και τώρα εγκαταλείπεται από τον ισχυρό προστάτη της, για να μετατραπεί – στην καλύτερη περίπτωση -σε μία “υγειονομική ζώνη” μεταξύ Δύσης/ΝΑΤΟ και Ρωσίας, ή να περιπέσει σε κατάσταση “φινλανδοποίησης”.
Μεγάλη χαμένη η Ευρώπη
Πέρα από την Ουκρανία, η μεγάλη χαμένη από τις διαφαινόμενες εξελίξεις είναι η Ευρώπη. Μπήκε στην αντιπαράθεση με τη Ρωσία καθ΄υπόδειξη και με τις προτροπές των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ, έχασε το πλεονέκτημα της φθηνής ενέργειας από το ρωσικό φυσικό αέριο, αποδυνάμωσε την οικονομία της, ξόδεψε τρισεκατομμύρια σε εξοπλισμούς για να αποκτήσει – υποτίθεται- αμυντική αυτοδυναμία, έδωσε και συνεχίζει να δίνει βοήθεια δισεκατομμυρίων στην Ουκρανία
Και τώρα διαπιστώνει ότι μάταιος κόπος – έπεσε σε ¨παγίδα” Οι υποτιθέμενοι βασικοί αντίπαλοι φαίνεται ότι “τα βρίσκουν”, ερήμην των Ευρωπαίων. Τα “σκυλιά του πολέμου” συνεχίζουν να "γαυγίζουν” στις Βρυξέλλες και σε πολλές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες όπου επικρατεί ρωσοφοβική υστερία, σχέδια με σενάρια πολέμου καταστρώνονται. Ομως ο Τραμπ τους έχει βγάλει από το παιχνίδι. Και πιθανότατα θα μείνουν μόνοι με την... υστερία - και χωρίς την αμερικανική ομπρέλα προστασίας.
Η δύσκολη απόφαση
Ολα πάντως παραμένουν ρευστά, καθώς η ρωσοαμερικανική συμφωνία δεν μπορεί να προχωρήσει χωρίς κάποιου είδους εκμαιευμένη συναίνεση των Ουκρανών.
Τραγική φιγούρα της ιστορίας ο πρόεδρος Ζελένσκι, που είναι υποχρεωμένος να αποδεχθεί ακρωτηριασμό της χώρας του, ή να την οδηγήσε σε μεγαλύτερο αιματοκύλισμα, μένοντας μόνος απέναντι στη ρωσική “αρκούδα” και με τις ΗΠΑ εναντίον του.
Οι Ευρωπαίοι θέλουν να τον στηρίξουν, φοβούμενοι ότι μετά την Ουκρανία “θα έρθει η σειρά τους” - αυτό τουλάχιστον είναι το επιχείρημα όσων έχουν καταληφθεί από αντιρωσική υστερία και προτιμούν συνέχιση του πολέμου, παρά τερματισμό του με όρους ευνοϊκούς για τη Μόσχα. Απορρίπτουν το αμερικανικό σχέδιο, που ισοδυναμεί με παράδοση-υποταγή της Ουκρανίας, αλλά δεν έχουν να αντιπροτείνουν άλλη λύση – εκτός ίσως της απ' αυθείας πολεμικής αναμέτρησης με τη Ρωσία.
Πολλά μέτωπα
Οι επόμενες εβδομάδες θα είναι πολύ κρίσιμες. Προς το παρόν, παράλληλα με τις πολεμικές επιχειρήσεις των δύο εμπολέμων διεξάγεται και μία επίπονη παρασκηνιακή μάχη σε διπλωματικό επίπεδο, με πολλά μέτωπα και πολλούς εμπλεκόμενους. Η βασική αντιπαράθεση δεν είναι πλέον μεταξύ Ουάσιγκτον και Μόσχας, αλλά αφ΄ενός ανάμεσα στις ΗΠΑ και τους Ευρωπαίους συμμάχους τους και αφ΄ετέρου μεταξύ Τραμπ και ουκρανικής ηγεσίας.
Οι ΗΠΑ προωθούν το γνωστό σχέδιο 28 σημείων, ο Τραμπ θέτει τελεσίγραφα στον Ζελένσκι, το Κίεβο ζυγίζει πολιτικές και στρατιωτικές συνέπειες, η Ευρώπη απαιτεί συμμετοχή και εγγυήσεις. Από την άλλη πλευρά η Ρωσία θέτει προαπαιτούμενα, που συνεπάγονται παραχώρηση εδαφών και εκούσιο μερικό αφοπλισμό της Ουκρανίας.
Αντιδρώντας στον αποκλεισμό της από τις διαπραγματεύσεις, η Ευρώπη/ΕΕ τονίζει ότι δεν μπορεί να μείνει εκτός μιας συμφωνίας που επηρεάζει άμεσα την ασφάλειά της.
Η Ουκρανία από την πλευρά της, διαμηνύει ότι δεν θα δεχθεί «ταπεινωτικές» παραχωρήσεις χωρίς ρητές και ποιοτικές εγγυήσεις. Ομως, όποια κι αν είναι η επιλογή του Ζελένσκι, είναι πολύ δύσκολο να την επιβάλει στη χώρα του, όπου πλέον είναι αποδυναμωμένος και υπό αμφισβήτηση.
«Μονοπάτι προς τον συμβιβασμό»
Ο Τραμπ και το Στειτ Ντιπάρτμεντ χαρακτηρίζουν το σχέδιο τους ως «ρεαλιστικό μονοπάτι προς έναν συμβιβασμό» που θα επιτρέψει τον τερματισμό του πολέμου πριν κλιμακωθεί περαιτέρω. Η Ουάσιγκτον αναθέτει στον εαυτό της ρόλο εγγυητή ασφαλείας και υπόσχεται στήριξη για οικονομική ανασυγκρότηση – ενδεχομένως με τους ληστρικούς όρους που είχαν συμφωνηθεί για τις σπάνιες γαίες...
«Τώρα είναι μία από τις πιο δύσκολες στιγμές της ιστορίας μας», είπε ο Ζελένσκι στο διάγγελμα του προς τους Ουκρανούς πολίτες. «Ή θα χάσουμε την αξιοπρέπεια μας, ή έναν σπουδαίο σύμμαχο».
Τον σύμμαχο φαίνεται ότι τον έχουν ήδη χάσει. Μένει να φανεί αν θα μπορέσουν να σώσουν την εθνική τους αξιοπρέπεια.
Χ. ΝΙΑΚΑΣ
