Ο Φρανσουά Οζόν (François Ozon) παρουσίασε στο Φεστιβάλ της Βενετίας τη νέα του ταινία "The Stranger" (Ο Ξένος), μια τολμηρή και αισθητικά σαγηνευτική διασκευή του εμβληματικού μυθιστορήματος "Ο Ξένος" (L’étranger) του Αλμπέρ Καμύ.
Ο Benjamin Voisin υποδύεται τον Μερσό, τον αντι-ήρωα που σημάδεψε τη λογοτεχνία του 20ού αιώνα, σε μια κινηματογραφική ανάγνωση που παραμένει πιστή στο υπαρξιακό πνεύμα του έργου, αλλά παράλληλα ανοίγει διάλογο με το ιστορικό πλαίσιο της γαλλικής αποικιοκρατίας στην Αλγερία.
Το μυθιστόρημα του 1942 υπήρξε η αφετηρία της συγγραφικής πορείας του Καμύ και έχει διδάξει γενιές μαθητών και φοιτητών σε όλο τον κόσμο. Η ιστορία του Μερσό –του ανθρώπου που σκοτώνει έναν Άραβα χωρίς εμφανές κίνητρο και καταδικάζεται όχι μόνο για τον φόνο, αλλά κυρίως για την «απάθειά» του απέναντι στη ζωή και στον θάνατο της μητέρας του– υπήρξε πάντα ένα δύσκολο εγχείρημα για τον κινηματογράφο. Ο Λουκίνο Βισκόντι είχε δοκιμάσει το 1967, με τον Μαρτσέλο Μαστρογιάνι στον κεντρικό ρόλο, χωρίς να καταφέρει να αποδώσει την αποξένωση και τη λιτή ποιητικότητα της γραφής.
Ο Οζόν, μετρ ήδη στην απεικόνιση ψυχρών, αλλά γοητευτικών χαρακτήρων (Swimming Pool, Jeune et Jolie), επιστρέφει με την 24η μεγάλου μήκους ταινία του, επιλέγοντας υψηλής αντίθεσης ασπρόμαυρη φωτογραφία από τον Manu Dacosse που αναδεικνύει την ομορφιά και τη σκληρότητα του μεσογειακού τοπίου.
Η σημαντικότερη διαφοροποίηση του Οζόν από το βιβλίο είναι η απόπειρά του να δώσει φωνή στους Αλγερινούς χαρακτήρες που στον Καμύ μένουν σιωπηλοί και ανώνυμοι. Η ταινία ξεκινά με επίκαιρα της εποχής που αποτυπώνουν το απαξιωτικό βλέμμα των Γάλλων προς τους Αλγερινούς, ενώ ο νεαρός που δολοφονείται στην παραλία αποκτά πλέον όνομα και ταυτότητα.
Η ανάγνωση αυτή επιτρέπει να ιδωθεί η αποξένωση του Μερσό όχι μόνο ως υπαρξιακή, αλλά και ως προϊόν της ίδιας της αποικιοκρατικής καταπίεσης.
Η αφήγηση ακολουθεί τον Μερσό από τον θάνατο της μητέρας του, το αδιάφορο πένθος του και την ερωτική σχέση με τη Μαρί (Rebecca Marder), έως τη φιλία του με τον βίαιο γείτονα Ρεϊμόν (Pierre Lottin), που τον οδηγεί μοιραία στο έγκλημα. Η ζωή του στην Αλγερία παρουσιάζεται ως ένας κόσμος γεμάτος ήλιο, σώματα και επιθυμία, που όμως μετατρέπεται σε φυλακή.
Το δεύτερο μέρος, αφιερωμένο στη δίκη και την καταδίκη του, αποτυπώνει τον τρόπο με τον οποίο ο Μερσό τιμωρείται όχι μόνο για την πράξη του, αλλά για την απουσία «κανονικών» συναισθημάτων. Εδώ η ταινία χάνει κάπως τον ρυθμό της, όμως οι ερμηνείες –κυρίως του Voisin, που συνδυάζει τη σωματική ομορφιά με την υπαρξιακή κενότητα– διατηρούν την ένταση.
Μια νέα πρόταση πάνω σε ένα κλασικό έργο
Ο Οζόν δεν φοβάται να πάρει αποστάσεις από το πρωτότυπο, ενσωματώνοντας ακόμη και στιγμές λανθάνουσας ομοερωτικότητας πριν από τη μοιραία σκηνή της παραλίας. Το αποτέλεσμα είναι μια ταινία που παραμένει πιστή στον πυρήνα του Ξένου, αλλά τοποθετείται ξεκάθαρα στο σήμερα, σε μια εποχή που η αποικιοκρατία και οι σιωπές της επανεξετάζονται.
Ίσως η πιο τολμηρή συμβολή του Οζόν να είναι η απόδοση ταυτότητας στο θύμα, μετατρέποντάς το από «ανώνυμο Άραβα» σε πρόσωπο με μνήμη και ιστορία.
Με αυτόν τον τρόπο, η ταινία υπογραμμίζει ότι η λογοτεχνία του Καμύ εξακολουθεί να προκαλεί, αλλά και να προσφέρεται για νέες, πιο πολιτικά και ιστορικά συνειδητές αναγνώσεις.
