Η είδηση ότι η Εθνοσυνέλευση του Ιράν υποστήριξε το ενδεχόμενο κλεισίματος των Στενών του Ορμούζ προκαλεί παγκόσμια ανησυχία – αλλά όχι απαραίτητα στην Κίνα. Για το Πεκίνο, το ενδεχόμενο ενεργειακού κραδασμού ίσως δεν συνιστά απειλή, αλλά ευκαιρία.
Παρά τις αρχικές φραστικές καταδίκες της επίθεσης των ΗΠΑ σε πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, το Πεκίνο εμφανίζεται επιφυλακτικό στη στάση του, επιδιώκοντας να διατηρήσει μια στρατηγική ισορροπία ανάμεσα στην υποστήριξη προς την Τεχεράνη και τα δικά του οικονομικά συμφέροντα.
Αν και Κίνα και Ιράν έχουν υπογράψει στρατηγική συμφωνία 25 ετών από το 2021, που περιλαμβάνει συνεργασία σε στρατιωτικό και ενεργειακό επίπεδο, η ρητορική του Πεκίνου γίνεται όλο και πιο μετριοπαθής. Η Κίνα απέφυγε να καταδικάσει ευθέως το Ισραήλ, επιμένοντας στη διατήρηση της περιφερειακής σταθερότητας και προτάσσοντας τον ρόλο της ως εν δυνάμει μεσολαβητής – όπως άλλωστε είχε κάνει με επιτυχία μεταξύ Ιράν και Σαουδικής Αραβίας το 2023.
Από στρατηγικής πλευράς, η Κίνα ίσως δεν βλέπει με κακό μάτι ένα προσωρινό μπλοκάρισμα του Ορμούζ, του στενού από όπου διέρχεται περίπου το 20% της παγκόσμιας ροής πετρελαίου. Περίπου το ήμισυ των κινεζικών εισαγωγών πετρελαίου περνά από εκεί, συχνά μέσω παράκαμψης δυτικών τραπεζών και τιμολογούμενο σε γουαν. Όμως, η Κίνα διαθέτει και εναλλακτικούς προμηθευτές (Ρωσία, Σαουδική Αραβία, Ιράκ, Ομάν), ενώ είναι σε θέση να αντέξει μεγαλύτερες αυξήσεις τιμών σε σχέση με τη Δύση.
Αναλυτές, όπως ο Robin Brooks (Brookings) και ο Andrew Bishop (Signum Global), υποστηρίζουν ότι μια εκτόξευση των τιμών του πετρελαίου, όσο και αν επιβαρύνει την Κίνα, ενδέχεται να πλήξει πολύ πιο σοβαρά τις ΗΠΑ και την Ευρώπη, γεγονός που δεν θα δυσαρεστούσε το Πεκίνο, ιδίως ενόψει της συνεχιζόμενης εμπορικής κόντρας με την Ουάσιγκτον.
Αυτό το προσεκτικά σχεδιασμένο «χάσμα» ανάμεσα στη ρητορική και την πράξη του Πεκίνου δεν είναι αδυναμία. Είναι στρατηγική.
Πετρέλαιο με έκπτωση, ασφάλεια με ρίσκο
Η Κίνα έχει δομήσει τα τελευταία χρόνια ένα σύστημα εισαγωγών ιρανικού πετρελαίου μέσω εναλλακτικών καναλιών (π.χ. ετικέτες Μαλαισίας ή επαναφόρτωση στη θάλασσα). Αυτή η παρασκηνιακή πρόσβαση, μακριά από τις δυτικές κυρώσεις, της επιτρέπει να απορροφά σοκ στον ενεργειακό εφοδιασμό, ενώ αγοράζει αργό με σημαντική έκπτωση. Έτσι, αν το Στενό του Ορμούζ κλείσει ή απειληθεί σοβαρά, το Πεκίνο είναι λιγότερο ευάλωτο από τις δυτικές οικονομίες..
Αντικρουόμενα συμφέροντα
Το χάος στη Μέση Ανατολή απορροφά στρατηγικούς και διπλωματικούς πόρους των ΗΠΑ, μειώνοντας την ικανότητά τους να ασκήσουν πίεση στην Κίνα στο μέτωπο του Ειρηνικού, της Ταϊβάν ή της Νότιας Σινικής Θάλασσας. Επιπλέον, ένα άλμα στις τιμές του πετρελαίου θα ενίσχυε τον πληθωρισμό σε Δύση και ΗΠΑ, περιπλέκοντας περαιτέρω τη νομισματική πολιτική της Fed, με πιθανές επιπτώσεις στην ανάπτυξη και την κοινωνική σταθερότητα. Η Κίνα ενδέχεται να αποδεχτεί σιωπηρά τέτοιες εξελίξεις, εφόσον οι επιπτώσεις στην ίδια είναι διαχειρίσιμες.
Περιορισμένη επιρροή, ελεγχόμενη ουδετερότητα
Η Κίνα δεν έχει την επιρροή ούτε το διπλωματικό εύρος να αναχαιτίσει το Ιράν, εφόσον η Τεχεράνη αποφασίσει στρατιωτική κλιμάκωση. Ούτε όμως θέλει να φανεί ως υποστηρικτής μιας παράνομης ενέργειας, όπως το κλείσιμο του Ορμούζ. Επιλέγει λοιπόν τη «δημιουργική ασάφεια»: στηρίζει την ιρανική κυριαρχία σε επίπεδο ρητορικής, ζητά αποκλιμάκωση και παίζει τον ρόλο του ειρηνοποιού, χωρίς να επενδύει πολιτικό κεφάλαιο εκεί όπου γνωρίζει ότι δεν έχει αποφασιστικό λόγο.
Το Πεκίνο φιλοδοξεί να εδραιώσει μια εικόνα διεθνούς ηγεσίας, στηριγμένης όχι στη στρατιωτική ισχύ αλλά στη μεσολάβηση και την «ευθυκρισία». Η μεσολάβηση μεταξύ Ιράν–Σαουδικής Αραβίας το 2023 υπήρξε ένα τέτοιο παράδειγμα. Στη νέα κρίση, όμως, η Κίνα κρατά αποστάσεις – κυρίως για να μην διαταράξει τις οικονομικές της σχέσεις με το Ισραήλ και για να μην προκληθεί από τις ΗΠΑ. Ταυτόχρονα, αφήνει να εννοηθεί ότι η Αμερική είναι αυτή που «απειλεί την παγκόσμια τάξη», ενισχύοντας τη δική της αφήγηση σε αναδυόμενες αγορές.
Η «στρατηγική ανοχής στο ρίσκο»
Η Κίνα, με άλλα λόγια, εφαρμόζει μια σιωπηρή στρατηγική ανοχής στο ρίσκο για το Ορμούζ: όσο το ρίσκο πλήττει περισσότερο τον ανταγωνιστή (ΗΠΑ) από ό,τι την ίδια, δεν έχει κίνητρο να το αποτρέψει – μόνο να το περιορίσει. Μπορεί να δεχτεί την αποσταθεροποίηση, αν αυτή δεν ανατρέψει τον δικό της ενεργειακό σχεδιασμό ή προκαλέσει ραγδαία ύφεση στις παγκόσμιες αγορές.
Η ουσία είναι ότι η Κίνα δεν επιδιώκει το χάος στη Μέση Ανατολή, αλλά γνωρίζει πώς να το διαχειριστεί προς όφελός της. Δεν θα σώσει το Ιράν, δεν θα καταδικάσει το Ισραήλ, δεν θα παρέμβει για λογαριασμό κανενός. Το ζητούμενο είναι να διατηρήσει τη θέση της ως νηφάλιος και προβλέψιμος παίκτης σε έναν όλο και πιο ασταθή κόσμο, αφήνοντας τις ΗΠΑ να φθείρονται εκεί όπου η ίδια δεν χρειάζεται να εκτεθεί.
Όπως παρατηρεί ο Shehzad Qazi (China Beige Book), ο Σι Τζινπίνγκ προσπαθεί να έχει «και την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο».
