Αλλαγή σκηνικού παρατηρείται τα τελευταία 24ωρα στην ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου, δημιουργώντας προσδοκίες για γρήγορη εκτόνωση της ενεργειακής κρίσης.
Μέσα σε τρεις ημέρες, η τιμή του αερίου στην Ολλανδία, που αποτελεί και το σημείο αναφοράς για όλη την Ευρώπη, έκανε «βουτιά» 22%, υποχωρώντας κάτω από τα 70 ευρώ, ενώ σημειώνει πτώση 40,5% σε σχέση με το υψηλό των 116,5 ευρώ/μεγαβατώρα, που είχε καταγραφεί στις 5 Οκτωβρίου.
Παρότι προς το παρόν οι τιμές παραμένουν σε επίπεδα κρίσης, σχεδόν πέντε φορές υψηλότερα από τα 15 ευρώ/μεγαβατώρα που καταγράφονταν στο τέλος Οκτωβρίου 2020, η δυναμική υποχώρησης των τιμών δικαιολογεί αισιοδοξία για γρήγορη αποκλιμάκωση πριν το τέλος του έτους.
Είναι χαρακτηριστικό ότι πέφτει σήμερα πάνω από 10%, όπως φαίνεται στο γράφημα. Διαμορφώνεται λίγο χαμηλότερα σε 69,4 ευρώ, δηλαδή σε επίπεδο που έχει να καταγραφεί από τα μέσα Σεπτεμβρίου.
Σημειώνεται ότι στην αμερικανική αγορά φυσικού αερίου η εικόνα είναι εντελώς διαφορετική, επειδή οι ΗΠΑ έχουν δική τους παραγωγή αερίου. Η τιμή απέχει μόνο 12% από τα υψηλά, αλλά δεν έχει σημειωθεί εξίσου μεγάλη άνοδος, όπως στην Ευρώπη.
Η αποκλιμάκωση της τιμής του αερίου αρχίζει ήδη να περνά και στις τιμές χονδρικής του ρεύματος. Όπως φαίνεται στο γράφημα με τις τιμές χονδρικής για τις 30 Οκτωβρίου, σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες οι τιμές έχουν υποχωρήσει κάτω από τα 200 ευρώ/μεγαβατώρα, ενώ στη Γερμανία και την Πολωνία μειώθηκαν κάτω και από τα 90 ευρώ. Στην Ελλάδα, η τιμή χονδρικής μειώθηκε κατά 3,6%, στα 176,77 ευρώ, ενώ προ ολίγων ημερών ξεπερνούσε τα 200 ευρώ.
Πρόκειται για τιμές που παραμένουν πολύ υψηλές και σίγουρα δημιουργούν μεγάλες επιβαρύνσεις στους καταναλωτές, καθώς απέχουν ακόμη πολύ από το επίπεδο των 60 - 70 ευρώ, πέραν του οποίου ενεργοποιούνται οι ρήτρες αναπροσαρμογής στα συμβόλαια παροχής ρεύματος. Όμως αναλυτές τονίζουν ότι, εάν συνεχισθεί η ραγδαία αποκλιμάκωση της τιμής του αερίου, οι τιμές του ρεύματος θα προσαρμοσθούν πολύ γρήγορα σε χαμηλότερα επίπεδα, ώστε από το πρώτο τρίμηνο του 2022 να έχει εκτονωθεί η κρίση.
Σε ρόλο - κλειδί η Ρωσία
Η ανατροπή σκηνικού στην αγορά του φυσικού αερίου δεν ήταν... ουρανοκατέβατη, αλλά αποτελεί το αποτέλεσμα της αλλαγής πολιτικής από το Κρεμλίνο, που δηλώνει τώρα ότι η Gazprom θα αρχίσει να εφοδιάζει με πρόσθετες ποσότητες αερίου την ευρωπαϊκή αγορά από τις 8 Νοεμβρίου, ώστε να αρχίσει η αναπλήρωση των πολύ χαμηλών ευρωπαϊκών αποθεμάτων, τα οποίο βρίσκονται στη ρίζα της ενεργειακής κρίσης.
Την Τετάρτη, σε κυβερνητική συνεδρίαση που μεταδόθηκε από τη ρωσική τηλεόραση, ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν έδωσε εντολή στον Αλεξέι Μίλερ, «αφεντικό» της Gazprom, να αρχίσει την παροχή μεγαλύτερων ποσοτήτων αερίου στην Ευρώπη, αμέσως μόλις ολοκληρωθεί η αναπλήρωση των αποθεμάτων της Ρωσίας. Ο Μίλερ δήλωσε ότι το μεγαλύτερο μέρος της αναπλήρωσης των ρωσικών αποθεμάτων θα έχει ολοκληρωθεί την 1η Νοεμβρίου και από τις 8 Νοεμβρίου η Gazprom θα είναι σε θέση να αυξήσει την παροχή στην Ευρώπη.
Από αυτές τις δηλώσεις και μετά, η αγορά φυσικού αερίου πήρε το «μήνυμα» του μεγαλύτερου προμηθευτή και άρχισε η αποκλιμάκωση των τιμών. Και σε άλλες περιπτώσεις, ο Ρώσος πρόεδρος είχε μιλήσει για αύξηση παροχής στην Ευρώπη, όμως αυτή την φορά, όπως επισημαίνουν αναλυτές, η δήλωσή του δεν συνοδεύεται από όρους και προϋποθέσεις.
Μέχρι τώρα, ο Πούτιν και άλλοι αρμόδιοι αξιωματούχοι της Μόσχας συνέδεαν την αύξηση της παροχής αερίου με την αδειοδότηση του αμφιλεγόμενου αγωγού Nord Stream 2, ή ζητούσαν από όσους ενδιαφέρονται για αύξηση παροχής να διαπραγματευθούν συμβάσεις με την Gazprom, κάτι που θα συνιστούσε «ξήλωμα» της ευρωπαϊκής πολιτικής για απομάκρυνση από τις μακροχρόνιες συμβάσεις και προμήθεια του αερίου μέσω της αγοράς.
Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, η ρωσική πλευρά έχει αποφασίσει να αποκλιμακώσει τις εντάσεις που δημιουργούσαν τα ενεργειακά θέματα στις σχέσεις με την Ευρώπη, μετά την απόφαση που έλαβαν οι Ευρωπαίοι ηγέτες να ζητήσουν έρευνα από την Κομισιόν για ενδεχόμενη παραβίαση της νομοθεσίας για τον ανταγωνισμό από την Gazprom. Σε αυτό το πλαίσιο, θα μπορούσε η Gazprom να βρεθεί υπόλογη για κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης και χειραγώγηση των τιμών στην ευρωπαϊκή αγορά αερίου, μέσω της μείωσης των παρεχόμενων ποσοτήτων και να της επιβληθεί πρόστιμο έως 12 δισ. δολάρια (ίσο με 10% του τζίρου της, που υπερέβη πέρυσι τα 120 δισ.
Αναλυτές σημειώνουν ότι και στο παρελθόν η Gazprom είχε λάβει πολύ σοβαρά υπόψη την απειλή προστίμου από την Κομισιόν. Σε παλαιότερη έρευνα για τα συμβόλαια της Gazprom στην Αν. Ευρώπη, το ρωσικό μονοπώλιο είχε αποφύγει μεν την επιβολή προστίμου, όμως άλλαξε εντελώς την πολιτική της στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη, δίνοντας τέλος στις λεόντειες συμβάσεις του παρελθόντος.
