Οι εποχές που οι κεντρικές τράπεζες αδιαφορούσαν για τη... λάμψη του χρυσού φαίνεται ότι έχουν παρέλθει. Πλέον έχουν μεταβληθεί σε μεγάλους αγοραστές χρυσού, ιδιαίτερα από το 2022 και μετά, με τις αγορές τους να υπολογίζονται από το World Gold Council σε 1.000 τόνους τον χρόνο.
Η τιμή του χρυσού συνεχίζει και φέτος την υψηλή πτήση της και βρίσκεται πέριξ των 4.000 δολ./ουγγιά, με άνοδο της τάξεως του 50% από την αρχή του έτους. Η τιμή του υποστηρίζεται από τις προσδοκίες για μειώσεις επιτοκίων από τη Fed, τη συνεχιζόμενη οικονομική και γεωπολιτική αβεβαιότητα, τις ισχυρές αγορές από τις κεντρικές τράπεζες και τις ανησυχίες για τη νομισματική υποτίμηση. Η προσοχή της αγοράς στρέφεται τώρα στην απόφαση νομισματικής πολιτικής της Fed την Τετάρτη, με τους επενδυτές να αναμένουν ευρέως μείωση επιτοκίων κατά 25 μονάδες βάσης.
Το ράλι του χρυσού δεν φαίνεται ότι αποτελεί το αποτέλεσμα μιας πρόσκαιρης, κερδοσκοπικής μετατόπισης επενδυτικών κεφαλαίων, αλλά αντανακλά βαθύτερες αλλαγές στο διεθνές οικονομικό σύστημα, κάτι που επιβεβαιώνεται από την αλλαγή πολιτικής των κεντρικών τραπεζών έναντι του χρυσού.Οι κεντρικές τράπεζες έχουν επιστρέψει δυναμικά στην αγορά χρυσού μετά από δεκαετίες που κυριαρχούσαν οι πωλήσεις ή οι συγκρατημένες αγορές.
Η τάση αυτή επιταχύνθηκε δραματικά από το 2022 και μετά:
- Τα έτη 2022 και 2023 κατέγραψαν ιστορικά ρεκόρ καθαρών αγορών χρυσού, ξεπερνώντας τους 1.000 τόνους ετησίως. Η ζήτηση παρέμεινε δομικά ισχυρή και το 2024-2025, διατηρώντας το επίπεδο των αγορών πολύ πάνω από τον ιστορικό μέσο όρο.
- Πρωταγωνίστριες σε αυτές τις αγορές χρυσού είναι κεντρικές τράπεζες αναδυόμενων οικονομιών, με χώρες όπως η Κίνα, η Ινδία, η Τουρκία και η Πολωνία να ηγούνται, συσσωρεύοντας χρυσό σε μεγάλες ποσότητες.
Οι αγορές χρυσού από κεντρικές τράπεζες
Γιατί άλλαξαν στάση
Οι αγορές χρυσού από τις κεντρικές τράπεζες βασίζονται σε μια πολυδιάστατη στρατηγική, σύμφωνα με το World Gold Council:
- Γεωπολιτικός κίνδυνος και ασφαλές καταφύγιο: Ο χρυσός θεωρείται το κατεξοχήν ασφαλές καταφύγιο σε περιόδους παγκόσμιας πολιτικής και οικονομικής αβεβαιότητας. Οι συγκρούσεις, οι εμπορικοί πόλεμοι και η αυξανόμενη πολυπολικότητα καθιστούν τον χρυσό ένα ουδέτερο περιουσιακό στοιχείο.
- Απουσία πιστωτικού κινδύνου: Σε αντίθεση με τα κρατικά ομόλογα (που είναι πιστώσεις σε μια κυβέρνηση), ο χρυσός δεν φέρει κανέναν πιστωτικό κίνδυνο (zero-credit risk asset), κάτι που τον καθιστά ιδανικό για την προστασία των αποθεματικών.
- Οικονομική προστασία: Ο χρυσός χρησιμοποιείται ως αντιστάθμιση (hedge) έναντι του πληθωρισμού, διατηρώντας την αγοραστική δύναμη των αποθεματικών μακροπρόθεσμα.
- Διαφοροποίηση: Η προσθήκη χρυσού βελτιώνει τη διαφοροποίηση του χαρτοφυλακίου των αποθεματικών και μειώνει τη συνολική μεταβλητότητα (ρίσκο).
- Υποστήριξη νομίσματος/πληρωμών: Σε χώρες με νομισματική αστάθεια (όπως η Τουρκία), ο χρυσός χρησιμοποιείται για την ενίσχυση της εμπιστοσύνης στο εθνικό νόμισμα
- Υποστήριξη εγχώριας παραγωγής: Ενισχύεται η τάση για απευθείας αγορές από εγχώρια ορυχεία (κυρίως σε Αφρική/Λατινική Αμερική) για λόγους ασφάλειας, μείωσης κόστους και στήριξης της τοπικής οικονομίας.
Μειώνεται η εμπιστοσύνη στο δολάριο
Οι αγορές χρυσού από τις κεντρικές τράπεζες, ειδικά από τις αναδυόμενες αγορές, συνδέονται άμεσα με τη μείωση της εμπιστοσύνης στο δολάριο και αποτελούν σαφή ένδειξη πολιτικής απο-δολαριοποίησης.
Το σημαντικότερο κίνητρο είναι η προστασία από τις διεθνείς κυρώσεις που επιβάλλουν οι ΗΠΑ, χρησιμοποιώντας το δολάριο και το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα ως εργαλείο εξωτερικής πολιτικής.
Η δέσμευση των συναλλαγματικών αποθεμάτων της Ρωσίας μετά την εισβολή στην Ουκρανία λειτούργησε ως καταλύτης και προειδοποίηση για άλλες χώρες (όπως η Κίνα) ότι η διατήρηση μεγάλων αποθεμάτων σε δολάρια και περιουσιακά στοιχεία συνδεδεμένα με τις ΗΠΑ ενέχει σημαντικό γεωπολιτικό ρίσκο. Ο χρυσός, ως ουδέτερο αποθεματικό, δεν μπορεί να δεσμευτεί ή να αποτελέσει στόχο κυρώσεων από μία μόνο χώρα.
Σύμφωνα με το WGC, ένα μεγάλο ποσοστό των κεντρικών τραπεζών (περίπου 75% στην πρόσφατη έρευνα) εκτιμούν ότι θα μειώσουν την έκθεσή τους στο δολάριο τα επόμενα πέντε χρόνια. Η συνεχής συσσώρευση χρυσού έναντι των αποθεματικών σε δολάριο και ευρώ σηματοδοτεί τη μετατόπιση προς «σκληρά» περιουσιακά στοιχεία (hard assets).
Επιπλέον, οι ανησυχίες για τη δημοσιονομική υγεία των ΗΠΑ (π.χ. ρεκόρ επιπέδων χρέους) και τον κίνδυνο νομισματικής υποτίμησης (monetary debasement) του δολαρίου, ωθούν τις κεντρικές τράπεζες να αναζητήσουν ένα πιο αξιόπιστο μέσο διατήρησης της αξίας των αποθεματικών τους.
