Άνευ προηγουμένου σύγκρουση για την ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ, με άμεσες προεκτάσεις στην πολιτική και την αγορά, προκαλεί η ανακοίνωση του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ ότι «απέλυσε» την κυβερνήτη της Fed, Λίζα Κούκ. Η ίδια αντέδρασε ακαριαία, δηλώνοντας ότι ο πρόεδρος «δεν έχει την εξουσία να το κάνει αυτό» και ότι δεν προτίθεται να παραιτηθεί.
Ο Τραμπ ανήρτησε στο Truth Social επιστολή τερματισμού, στην οποία επικαλείται καταγγελίες του διευθυντή της Federal Housing Finance Agency, Bill Pulte, ότι η Κουκ υπέβαλε ψευδείς δηλώσεις σε αιτήσεις στεγαστικών δανείων. Τέσσερις ημέρες νωρίτερα, το Υπουργείο Δικαιοσύνης είχε ανακοινώσει ότι θα διερευνήσει τον ισχυρισμό του Pulte.
Στην επιστολή, ο πρόεδρος υποστηρίζει ότι «υπάρχει επαρκής λόγος να πιστεύουμε» πως η Κουκ υπέγραψε έγγραφα για κατοικίες στο Μίσιγκαν και τη Τζόρτζια, δηλώνοντας και στις δύο περιπτώσεις ότι θα ήταν κύρια κατοικία της για τον επόμενο χρόνο, με διαφορά δύο εβδομάδων. Κατά τον Τραμπ, είναι «αδιανόητο» να μην γνώριζε την πρώτη της δέσμευση όταν υπέγραφε τη δεύτερη. Χαρακτήρισε τη συμπεριφορά «παραπλανητική και δυνητικά ποινικά κολάσιμη» και ένδειξη «βαριάς αμέλειας σε χρηματοοικονομικές συναλλαγές» που υπονομεύει την αξιοπιστία της ως ρυθμιστή.
Η απάντηση της Κουκ και το νομικό πλαίσιο
Η Κουκ, η πρώτη μαύρη γυναίκα που υπηρετεί ως κυβερνήτης της Fed, δήλωσε: «Ο πρόεδρος Τραμπ φέρεται να με απέλυσε ‘για εύλογη αιτία’, ενώ τέτοια αιτία δεν υφίσταται βάσει νόμου και δεν έχει την αρμοδιότητα να το κάνει». Και πρόσθεσε: «Δεν θα παραιτηθώ. Θα συνεχίσω να επιτελώ τα καθήκοντά μου για την αμερικανική οικονομία, όπως κάνω από το 2022».
Η Κουκ δεν έχει κατηγορηθεί για κάποιο αδίκημα και έχει προσλάβει τον υψηλού κύρους δικηγόρο Abbe Lowell. Εκείνος σημείωσε ότι ο Τραμπ «για ακόμη μία φορά ‘απολύει με ανάρτηση’ χωρίς διαδικασία, νομική βάση ή αρμοδιότητα» και προειδοποίησε ότι θα ληφθούν «όποιες ενέργειες χρειαστούν» για να αποτραπεί «η παράνομη απόπειρα». Εκπρόσωπος της Fed δεν σχολίασε.
Σύμφωνα με τον Federal Reserve Act του 1913, ο πρόεδρος μπορεί να απομακρύνει κυβερνήτη μόνο “for cause” (για σοβαρή αιτία). Ο νόμος δεν ορίζει ρητά τον όρο, ο οποίος ιστορικά ερμηνεύεται ως κακοδιαχείριση ή βαριά παράβαση καθήκοντος. Η απόπειρα θα μπορούσε να προσβληθεί στα ομοσπονδιακά δικαστήρια και ενδεχομένως να φτάσει στο Ανώτατο Δικαστήριο.
Η γερουσιαστής Ελίζαμπεθ Γουόρεν έκανε λόγο για «παράνομη απόπειρα» και «αυταρχική αρπαγή εξουσίας» που παραβιάζει κατάφωρα τον Federal Reserve Act και «πρέπει να ανατραπεί στα δικαστήρια». Στον αντίποδα, ο Μπιλ Πούλτε χαιρέτισε την κίνηση του προέδρου και τον ευχαρίστησε για τη «δέσμευσή του να σταματήσει την απάτη στα στεγαστικά» και να «τηρήσει τον νόμο».
Η ενέργεια έρχεται ύστερα από μήνες πιέσεων του Τραμπ προς τη Fed και τον πρόεδρό της, Τζερόμ Πάουελ, να μειώσουν τα επιτόκια. Στις 15 Ιουλίου, ο Τραμπ ρώτησε ομάδα Ρεπουμπλικανών βουλευτών αν πρέπει να αποπέμψει τον Πάουελ και, σύμφωνα με ανώτερο αξιωματούχο του Λευκού Οίκου, εκείνοι συμφώνησαν. Την επομένη, ο πρόεδρος διέψευσε δημόσια ότι θα τον απολύσει, αφήνοντας ωστόσο ανοιχτό το ενδεχόμενο στο μέλλον, «εκτός αν χρειαστεί να αποχωρήσει για απάτη».
Σύνθεση ΔΣ και ο έλεγχος της Fed
Εάν η απομάκρυνση της Κουκ σταθεί στο δικαστήριο, ο Τραμπ θα μπορούσε να αναδιαμορφώσει το Διοικητικό Συμβούλιο της Fed τα επόμενα χρόνια. Οι κυβερνήτες υπηρετούν συνήθως 14ετείς θητείες. Σήμερα, δύο από τους επτά - οι Κρίστοφερ Γουόλερ και Μισέλ Μπόουμαν- είναι διορισμένοι από τον Τραμπ. Μετά την παραίτηση της Αντριάνα Κούγκλερ, το ΔΣ αριθμεί έξι μέλη, συμπεριλαμβανομένης της Κουκ, με μία κενή θέση.
Ο Τραμπ έχει προτείνει τον Στίβεν Μίραν, πρόεδρο του Council of Economic Advisors, για να καλύψει τη θέση της Κούγκλερ. Αν ο Μίραν εγκριθεί από τη Γερουσία και ο Τραμπ επιτύχει να απομακρύνει την Κουκ και να περάσει τον αντικαταστάτη της, θα διαμορφωθεί πλειοψηφία 4–3 διορισμένων από τον ίδιο στο ΔΣ.
Υπενθυμίζεται ότι το ΔΣ, μαζί με πέντε περιφερειακούς προέδρους σε κυλιόμενη βάση, απαρτίζει την Federal Open Market Committee (FOMC) που καθορίζει το βασικό επιτόκιο. Ωστόσο, το ΔΣ από μόνο του ελέγχει άλλους σημαντικούς συντελεστές, όπως το επιτόκιο τόκων στα αποθεματικά των τραπεζών.
Τι λένε οι αγορές
Ο δείκτης δολαρίου ICE υποχώρησε 0,3% απότομα στη νύχτα μετά την ανάρτηση του Τραμπ. Η απόδοση του διετούς αμερικανικού ομολόγου, που είναι ευαίσθητη στις κινήσεις της Fed, υποχώρησε κατά 4 μονάδες βάσης. Τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης των μετοχών ήταν ήδη χαμηλότερα πριν την ανακοίνωση και κινήθηκαν ελαφρώς χαμηλότερα αμέσως μετά. Τα συμβόλαια χρυσού κατέγραψαν την εντονότερη κίνηση πέρα από το δολάριο, με άνοδο 0,3%.
Κατά τον Edward Mills της Raymond James, η κίνηση του Τραμπ «σηματοδοτεί μια άνευ προηγουμένου στιγμή για την ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας» και «πιθανότατα θα ιδωθεί αρνητικά από τις αγορές, εντείνοντας την αβεβαιότητα για τη μελλοντική κατεύθυνση πολιτικής».
Το επόμενο κεφάλαιο
Το ενδεχόμενο δικαστικής αναμέτρησης είναι ορατό, με πιθανή τελική κρίση από το Ανώτατο Δικαστήριο για το αν η αποπομπή καλύπτεται από το "for cause". Πέρα από τη νομική έκβαση, η υπόθεση δοκιμάζει τα όρια της θεσμικής ανεξαρτησίας της Fed, σε μια συγκυρία όπου ο Λευκός Οίκος επιζητεί μειώσεις επιτοκίων και οι αγορές παρακολουθούν νευρικά τις παρεμβάσεις στην νομισματική πολιτική.
