Ένα βήμα μπρος και… δύο πίσω κάνει το υπουργείο Άμυνας στην προσπάθεια για την ανάπτυξη της καινοτομίας στον χώρο της αμυντικής βιομηχανίας, καθώς το νομοσχέδιο που δόθηκε σε διαβούλευση μέσα στη Μεγάλη Εβδομάδα για την ίδρυση του Ελληνικού Κέντρου Αμυντικής Καινοτομίας ενσωματώνει διάταξη που προκαλεί έντονες αντιδράσεις από τις εταιρείες του ιδιωτικού τομέα.
Από την πλευρά των εταιρειών του χώρου της άμυνας και των εταιρειών διαχείρισης κεφαλαίων που πρέπει να γίνουν συμμέτοχοι στην προσπάθεια για την ανάπτυξη καινοτομικών προϊόντων τονίζεται ότι το υπουργείο Άμυνας δεν άνοιξε διάλογο με τους ενδιαφερόμενους πριν την κατάθεση του νομοσχεδίου και έδωσε τελικά σε διαβούλευση ένα νομοσχέδιο που, ενώ δανείζεται στοιχεία από επιτυχημένα παραδείγματα άλλων χωρών (ΗΠΑ, Ισραήλ), κινδυνεύει να μείνει ανεφάρμοστο, καθώς επιχειρείται να καθιερωθεί ένα μοντέλο για τα πνευματικά δικαιώματα που ουσιαστικά θα στερεί τις εταιρείες από την περιουσία τους.
Το Ελληνικό Κέντρο Αμυντικής Καινοτομίας, ένα φορέας που θα ιδρυθεί με συμμετοχή του Δημοσίου (67%) και του Υπερταμείου (33%) προορίζεται να γίνει ο κρίσιμος, ενδιάμεσος κρίκος για τη συνεργασία του υπουργείου Άμυνας με τον ιδιωτικό τομέα, με στόχο να παραχθούν καινοτομικά προϊόντα αμυντικής βιομηχανίας, που θα μπορούν να αξιοποιηθούν όχι μόνο από τις Ένοπλες Δυνάμεις, αλλά και ευρύτερα. Άλλες χώρες έχουν προ πολλού δείξει τον δρόμο σε αυτή την κατεύθυνση, δηλαδή στην αξιοποίηση των εθνικών αμυντικών προϋπολογισμών για τη δημιουργία επιχειρηματικών οικοσυστημάτων που θα παράγουν προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας.
Ωστόσο, ένα βασικό ερώτημα που τίθεται σε αυτή τη διαδικασία είναι το πώς θα μοιράζονται οι εμπλεκόμενοι, κράτος και ιδιωτικός τομέας, τα πνευματικά δικαιώματα των καινοτομικών προϊόντων που θα δημιουργηθούν. Ο διεθνής κανόνας λέει ότι τα πνευματικά δικαιώματα ανήκουν στις ιδιωτικές εταιρείες που δημιουργούν τα προϊόντα, ενώ τα κράτη έχουν το προνόμιο να χρησιμοποιούν για κάποια χρονική περίοδο αυτά τα καινοτομικά προϊόντα χωρίς να πληρώνουν royalties στις εταιρείες που τα δημιούργησαν και οι οποίες ενισχύονται με τα διάφορα προγράμματα συνεργασίας.
Άλλωστε, μια ιδιωτική εταιρεία δεν έχει κίνητρο συνεργασίας με τον δημόσιο τομέα, εάν στην κατάληξή της δημιουργηθεί ένα προϊόν για το οποίο δεν θα έχει τα πνευματικά δικαιώματα.
Το επίμαχο άρθρο 11
Όμως, το νομοσχέδιο του υπουργείου Άμυνας περιλαμβάνει μια ασυνήθιστη ρύθμιση, με την οποία τα πνευματικά δικαιώματα θα περιέρχονται στο κράτος. Το άρθρο 11 του νομοσχεδίου, ειδικότερα, ορίζει ότι:
«Το ελληνικό Δημόσιο, όπως εκπροσωπείται από το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, καθίσταται δικαιούχος των δικαιωμάτων πνευματικής και βιομηχανικής ιδιοκτησίας για κάθε χρήση στον τομέα της άμυνας, της ασφάλειας και της πολιτικής προστασίας των προϊόντων των υλοποιούμενων προγραμμάτων έρευνας και ανάπτυξης, εξαιρουμένων των Διακρατικών Ολοκληρωμένων Προγραμμάτων Ερευνητικής και Αναπτυξιακής Συνεργασίας. Διαχειριστής των δικαιωμάτων αυτών είναι το Ελληνικό Κέντρο Αμυντικής Καινοτομίας. Παραχώρηση της χρήσης τους στο Λιμενικό Σώμα – Ελληνική Ακτοφυλακή, στην Ελληνική Αστυνομία και στο Πυροσβεστικό Σώμα γίνεται με συμφωνία μεταξύ του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας και του σντίστοιχου υπουργείου, στην οποία καθορίζονται οι επιμέρους όροι, συμπεριλαμβανομένου του ανταλλάγματος».
Οι αντιδράσεις
Αμέσως μετά τη δημοσίευση του νομοσχεδίου στη διαβούλευση, εκδηλώθηκαν έντονες αντιδράσεις σε αυτή τη διάταξη, με τις πιο εμπεριστατωμένες να προέρχονται από το Marathon Venture Capital, που έχει κεντρικό ρόλο στην Ελλάδα στην ανάπτυξη νεοφυών επιχειρήσεων και ορισμένες εξ αυτών προέρχονται από τον χώρο της Άμυνας.
Ο εταίρος της Marathon VC, Γεώργιος Τζιραλής, έγραψε χαρακτηριστικά, μεταξύ άλλων:
«Το σχέδιο νόμου είναι εξαίρετο και μπορεί να συνεισφέρει ουσιαστικά στην δημιουργία ενός οικοσυστήματος καινοτομίας διττής χρήσης. Ωστόσο το Άρθρο 11 θέτει την όλη προσπάθεια εν αμφιβόλω. Η πνευματική ιδιοκτησία αποτελεί τον πυρήνα των περιουσιακών στοιχείων μιας εταιρείας τεχνολογίας. Η διερεύνηση πιθανών ζητημάτων αναφορικά με την πνευματική ιδιοκτησία αποτελεί βασικό παράγοντα της διαδικασίας due diligence που πραγματοποιείται πριν από κάθε επένδυση.
Η μεταβίβαση πνευματικής ιδιοκτησίας σε οποιοδήποτε άλλο νομικό πρόσωπο πέραν της ίδιας της εταιρείας -στην προκειμένη περίπτωση στο ελληνικό Δημόσιο- ουσιαστικά καταστρέφει τις προοπτικές της εταιρείας για άντληση οποιασδήποτε χρηματοδότησης venture capital.
Θα ήθελα αυτό να καταστεί σαφές: Στην εμπειρία μας, δεν υπάρχει venture capital fund που πρόκειται να επενδύσει σε εταιρεία τεχνολογίας που δεν κατέχει σε απόλυτο βαθμό, χωρίς αστερίσκους, την πνευματική ιδιοκτησία της.
Ένα τέτοιο ενδεχόμενο είναι εξ’ ορισμού αντίθετο με τον καταστατικό σκοπό του ΕΚΑΚ, ήτοι "την καλλιέργεια οικοσυστήματος, την επιτάχυνση ανάπτυξης νέων τεχνολογιών, την υποστήριξη καινοτόμων επιχειρήσεων" και ούτω καθεξής.
Επίσης, σε πρακτικό επίπεδο, μία εταιρεία που δεν μπορεί να αντλήσει χρηματοδότηση, δεν μπορεί να παραμείνει ανταγωνιστική και κατ’ επέκταση τα προϊόντα της σταματούν να επιτελούν ικανοποιητικά την αποστολή τους για τους πελάτες τους, εν προκειμένω τις Ένοπλες Δυνάμεις.
Είμαι πεπεισμένος ότι μία τέτοια εξέλιξη δεν είναι επιθυμητή για τον νομοθέτη και ευελπιστώ πως το Άρθρο 11 θα επικαιροποιηθεί καταλλήλως ώστε να αποφευχθεί ένα τέτοιο σενάριο και η πληθώρα των ευεργετικών διατάξεων του σχεδίου νόμου να αξιοποιηθούν στην ολότητά τους».
Υποχρεωτική εγγραφή σε μητρώα
Μια άλλη διάταξη που προκαλεί αντιδράσεις, είναι αυτή που ορίζει ότι οι επιχειρήσεις που θα συνεργασθούν με το Κέντρο Καινοτομίας θα είναι υποχρεωτικό να εγγραφούν στο Ενιαίο Μητρώο Επιχειρήσεων Αμυντικού Τομέα ή στο Μητρώο Κατασκευαστών Αμυντικού Υλικού.
Ο Παναγιώτης Παπαδόπουλος, επίσης εκ μέρους του Marathon, τονίζει ότι «η διαδικασία και ο χρόνος εγγραφής στα μητρώα αυτά είναι παράλογα υψηλοί και θα αποτρέψει πολλές εταιρείες από τα να μπουν στη διαδικασία. Είναι δε απορίας άξιο γιατί να ζητείται όλη αυτή η διαδικασία αν μιλάμε για προϊόντα λογισμικού ή τεχνητής νοημοσύνης. Αρκετές από τις απαιτήσεις είναι πιο ταιριαστές σε επιχειρήσεις παραγωγής όλμων παρά στις παραπάνω.
Αν δεν απλοποιηθούν οι εγγραφές στα μητρώα αυτά αναλόγως την ωριμότητα και την κατηγορία δραστηριοποίησης, πολύ φοβάμαι ότι η εν λόγω πρωτοβουλία δε θα έχει αποτέλεσμα καθώς ελάχιστες εταιρείες θα μπουν ή θα καταφέρουν την εν λόγω γραφειοκρατική και κοστοβόρο διαδικασία».
