Τις πρώτες 100 ημέρες της δεύτερης προεδρίας του Ντόναλντ Τραμπ φαινόταν πως η κινηματογραφική βιομηχανία ίσως κατάφερνε να γλιτώσει από τα τεράστια κόστη και το αδιάκοπο χάος που προκάλεσαν οι ριζοσπαστικές του προσπάθειες να αναδιαμορφώσει το παγκόσμιο εμπόριο. Τα κινηματογραφικά προϊόντα, όπως οι ταινίες, είχαν εξαιρεθεί από τους αρχικούς δασμούς της “Ημέρας Απελευθέρωσης” του Τραμπ, καθώς ταξινομούνται ως υπηρεσίες και όχι ως φυσικά αγαθά.
Επιπλέον, η βιομηχανία ένιωθε κάποια ασφάλεια από το γεγονός ότι ο κινηματογράφος και οι σειρές –όπως και οι μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες– αποτελούν έναν από τους ισχυρότερους τομείς πλεονάσματος για τις ΗΠΑ, λόγω των τεράστιων εσόδων που αποφέρουν στο εξωτερικό τα blockbusters του Χόλιγουντ, σε αντίθεση με τα ελάχιστα έσοδα που έχουν ξένες παραγωγές εντός των ΗΠΑ.
Όμως σε ανάρτηση του το βράδυ της Κυριακής στο Truth Social, ο πρόεδρος ανακοίνωσε –με κεφαλαία και κραυγαλέα γράμματα– πως στοχοποιεί τη βιομηχανία του κινηματογράφου:
Η κινηματογραφική βιομηχανία στην Αμερική ΠΕΘΑΙΝΕΙ με γοργούς ρυθμούς. Άλλες χώρες προσφέρουν κάθε λογής κίνητρα για να αποσπάσουν τους σκηνοθέτες και τα στούντιο μας από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το Χόλιγουντ –και πολλές άλλες περιοχές εντός ΗΠΑ– καταστρέφονται. Πρόκειται για συντονισμένη προσπάθεια άλλων εθνών και, ως εκ τούτου, απειλή για την εθνική ασφάλεια. Είναι επίσης, πέρα από όλα τα άλλα, ζήτημα προπαγάνδας και επικοινωνίας!
Εξουσιοδοτώ, επομένως, το Υπουργείο Εμπορίου και τον Αντιπρόσωπο Εμπορίου των Ηνωμένων Πολιτειών να ξεκινήσουν άμεσα τη διαδικασία επιβολής δασμού 100% σε ΟΛΕΣ τις ταινίες που εισάγονται στη χώρα μας και έχουν παραχθεί σε ξένες χώρες. ΘΕΛΟΥΜΕ ΤΑΙΝΙΕΣ ΠΟΥ ΝΑ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΙ ΞΑΝΑ ΣΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΗ!
Ο Υπουργός Εμπορίου, Χάουαρντ Λούτνικ, απάντησε στον Τραμπ μέσω Χ (πρώην Twitter) γράφοντας: «Το αναλαμβάνουμε».
Σύμφωνα με πολλές πηγές του The Hollywood Reporter, πίσω από το αιφνίδιο ενδιαφέρον του προέδρου των ΗΠΑ για την κινηματογραφική παραγωγή βρίσκεται ο Τζον Βόιτ, τον οποίο ο Τραμπ είχε ορίσει ως “ειδικό πρεσβευτή” του στον χώρο του Χόλιγουντ. Ο ηθοποιός και ο μάνατζέρ του, Στίβεν Πολ, έχουν πραγματοποιήσει συναντήσεις με συνδικαλιστικά όργανα και στούντιο προτείνοντας στον Τραμπ έναν μηχανισμό κινήτρων για την ενίσχυση της εγχώριας παραγωγής. Ωστόσο, ο πρόεδρος φαίνεται να ερμήνευσε την πρόταση με τον δικό του, τιμωρητικό τρόπο — δασμοί αντί για κίνητρα.
Η παγκόσμια βιομηχανία του κινηματογράφου αντέδρασε αναμενόμενα: με τρόμο και πλήρη σύγχυση.
Ο Χένινγκ Μόλφεντερ, πρώην επικεφαλής παραγωγής στη Studio Babelsberg στη Γερμανία και υπεύθυνος διεθνών γυρισμάτων για ταινίες όπως Captain America: Civil War και The Matrix Resurrections, σχολιάζει:
Το Χόλιγουντ είναι βασική εξαγωγική βιομηχανία και ήταν αφελές να πιστέψει κανείς ότι δεν θα επηρεαζόταν από τον εμπορικό πόλεμο του Τραμπ. Αλλά δεν είναι ξεκάθαρο τι ακριβώς θα επηρεαστεί. Είναι μόνο οι ταινίες; Συμπεριλαμβάνονται και οι σειρές; Τα οπτικά εφέ; Οι συμπαραγωγές; Η διεθνής χρηματοδότηση; Υπάρχει τεράστια αβεβαιότητα
Και προσθέτει την ερώτηση που διατυπώνεται από παντού:
Μα πώς θα μπορούσε να λειτουργήσει αυτό;
Τα 8 κρίσιμα ερωτήματα που εγείρονται
1. Ποιες παραγωγές επηρεάζονται;
Σύμφωνα με τις πρώτες πληροφορίες, ο δασμός ισχύει μόνο για ταινίες και όχι για τηλεοπτικές σειρές.
Όμως, το πού ακριβώς μπαίνει η γραμμή ανάμεσα στις δύο μορφές είναι συχνά θολό. Μια ταινία του Netflix ή της Amazon Prime, που δεν κυκλοφορεί στις αίθουσες αλλά μόνο στο διαδίκτυο, τι θεωρείται;
Επίσης, ο όρος «παραγωγή στο εξωτερικό» τι σημαίνει ακριβώς; Αν η χρηματοδότηση είναι αμερικανική, αλλά τα γυρίσματα έγιναν στο Τορόντο, το Λονδίνο ή την Αθήνα; Αν η εταιρεία παραγωγής είναι ξένη, αλλά ο σκηνοθέτης Αμερικανός; Αν η ταινία έχει γυριστεί στην Ουγγαρία, αλλά η εταιρεία ενοικίασης εξοπλισμού είναι από τη Νέα Υόρκη;
Οι λεπτομέρειες αυτές δεν έχουν ακόμη διευκρινιστεί από την κυβέρνηση Τραμπ.
2. Ποιος πληρώνει τον δασμό;
Ο δασμός συνήθως επιβάλλεται στον εισαγωγέα — δηλαδή την αμερικανική εταιρεία που αγοράζει ή διανέμει το περιεχόμενο. Στην περίπτωση των ταινιών, αυτό θα ήταν ένα στούντιο του Χόλιγουντ, μια πλατφόρμα streaming ή ένας διανομέας.
Για παράδειγμα, αν η Neon θέλει να φέρει στις ΗΠΑ τη νέα ταινία του Ρούμπεν Έστλουντ, ο δασμός 100% θα μπορούσε να διπλασιάσει το κόστος της αγοράς, γεγονός που θα αποθάρρυνε την εισαγωγή ξένου κινηματογράφου.
3. Πώς θα υπολογίζεται ο δασμός;
Εδώ τα πράγματα περιπλέκονται. Στο φυσικό εμπόριο (π.χ. αυτοκίνητα), η τιμή είναι σαφής: πόσο κόστισε το προϊόν. Στον κινηματογράφο, πώς ορίζεται η αξία μιας ταινίας; Είναι το κόστος παραγωγής; Η τιμή πώλησης των δικαιωμάτων; Κάποια μελλοντική αποτίμηση των εσόδων;
Πηγές από τη βιομηχανία λένε πως οι φορολογικές αρχές δεν έχουν μηχανισμό για να τιμολογούν σωστά την «εισαγόμενη αξία» ενός ψηφιακού προϊόντος, όπως μια ταινία ή ένα αρχείο. Το πιθανότερο είναι ότι θα ζητούν από τα στούντιο να δηλώσουν την αξία, δημιουργώντας έτσι περιθώριο για παραποιήσεις, φοροδιαφυγή ή και αυθαίρετες εκτιμήσεις.
4. Τι γίνεται με τις συμπαραγωγές;
Πρόκειται για μια τεράστια γκρίζα ζώνη. Ταινίες όπως το Dune: Part Two, που γυρίστηκε σε πέντε διαφορετικές χώρες με κεφάλαια από πολλές πηγές, θα μπορούσαν να θεωρηθούν «εισαγόμενες» και να υποστούν τον δασμό.
Το ίδιο ισχύει και για μεγάλες χολιγουντιανές παραγωγές που γυρίζονται στην Αυστραλία, τη Νέα Ζηλανδία ή την Ευρώπη λόγω ευνοϊκών φορολογικών κινήτρων, παρόλο που ανήκουν σε αμερικανικά στούντιο.
5. Θα ισχύσει για όλες τις χώρες;
Η δήλωση του Τραμπ ανέφερε ότι ο δασμός αφορά «ταινίες που έχουν παραχθεί σε ξένες χώρες», χωρίς να γίνονται εξαιρέσεις για συμμάχους, μέλη της NAFTA ή της ΕΕ.
Αν εφαρμοστεί αυστηρά, αυτό σημαίνει ότι δεν θα υπάρξει καμία απολύτως εξαίρεση — ούτε για τον Καναδά, το Ηνωμένο Βασίλειο ή τη Νότια Κορέα, που είναι μείζονες εταίροι των ΗΠΑ στον κινηματογραφικό τομέα.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μέσω του επιτρόπου Εμπορίου, δήλωσε ότι «οποιαδήποτε διάκριση εις βάρος ευρωπαϊκών ταινιών θα θεωρηθεί παραβίαση των διεθνών εμπορικών συνθηκών και θα απαντηθεί με αντίμετρα».
6. Μπορεί η απόφαση να ακυρωθεί;
Ναι, αλλά όχι εύκολα. Ο Τραμπ έχει διευρύνει σημαντικά τις εξουσίες του προέδρου σε εμπορικά ζητήματα κατά την πρώτη του θητεία. Αν επικαλεστεί «λόγους εθνικής ασφάλειας» –όπως ήδη έκανε στην ανάρτησή του– τότε μπορεί να παρακάμψει ακόμη και τις αποφάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου.
Για να ανατραπεί το μέτρο, θα χρειαστεί είτε παρέμβαση του Κογκρέσου –πράγμα δύσκολο με δεδομένο τον συσχετισμό δυνάμεων– είτε προσφυγή στα δικαστήρια από θιγόμενους φορείς.
7. Ποιος ωφελείται από όλα αυτά;
Θεωρητικά, η εγχώρια παραγωγή. Η κυβέρνηση πιστεύει ότι με τον φόρο αυτό θα ενισχυθούν τα κίνητρα για γυρίσματα εντός ΗΠΑ. Όμως η πραγματικότητα είναι διαφορετική.
Πολλές διεθνείς συμπαραγωγές ενισχύουν οικονομικά και καλλιτεχνικά το αμερικανικό σινεμά. Εάν τιμωρηθούν αυτές, οι μικρές εταιρείες ανεξάρτητης διανομής θα πληγούν πρώτες, καθώς δεν θα μπορούν να αντέξουν το κόστος.
8. Και τώρα; Τι κάνει η βιομηχανία;
Πανικός. Οι μεγάλες εταιρείες συμβουλεύονται νομικά γραφεία, ενώ φορείς όπως η Motion Picture Association, το Directors Guild και η SAG-AFTRA ετοιμάζουν κοινό μέτωπο αντίδρασης.
Ορισμένα στούντιο παγώνουν προσωρινά αγορές ταινιών από φεστιβάλ του εξωτερικού, όπως τις Κάννες, μέχρι να αποσαφηνιστεί η κατάσταση.
