Παρότι η εξωσωματική γονιμοποίηση έχει εξελιχθεί πολύ από τη δεκαετία του ’70, οπότε γεννήθηκε το πρώτο «μωρό του σωλήνα», εξακολουθεί ακόμα να περιβάλλεται από μύθους και ανακριβείς πληροφορίες. O μαιευτήρας-χειρουργός γυναικολόγος Δρ. Ιωάννης Π. Βασιλόπουλος, MD, MSc, ειδικός στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή και ιδρυτικό μέλος του Institute of Life-ΙΑΣΩ, εξηγεί τι ισχύει και τι όχι.
Μύθος: Είναι αδύνατο να πετύχει με την πρώτη προσπάθεια η εξωσωματική
Η αλήθεια:
Ο μύθος αυτός πηγάζει από το γεγονός ότι δεν υπάρχουν εγγυήσεις πως η εξωσωματική θα πετύχει με τον πρώτο κύκλο. Εντούτοις δεν είναι απίθανο να συμβεί, αν και παίζουν ρόλο πολλοί παράγοντες, όπως η ηλικία της γυναίκας και η αιτία της υπογονιμότητάς της. Σε γενικές γραμμές είναι πιθανότερο να πετύχει με το πρώτο η εξωσωματική σε νεότερες ηλικιακά γυναίκες (κάτω από 35 ετών) που έχουν για παράδειγμα απόφραξη στις σάλπιγγες, παρά σε γυναίκες πάνω από 40 ετών με σοβαρή ενδομητρίωση. Ούτε στη μια περίπτωση, όμως, ούτε στην άλλη αποκλείται να συμβεί - απλώς είναι διαφορετικές οι πιθανότητες.
Μύθος: Τα κατεψυγμένα ωάρια είναι λιγότερο αποτελεσματικά από τα φρέσκα
Η αλήθεια:
Η ποιότητα των ωαρίων εξαρτάται κατ’ αρχάς από την ηλικία της γυναίκας. Αυτός είναι και ο λόγος που η κρυοσυντήρηση (κατάψυξη) των ωαρίων συνιστάται να γίνεται ιδανικά στις ηλικίες 30-36 ετών ή και νωρίτερα ακόμα, αν είναι εφικτό. Όταν τα ωάρια λαμβάνονται και καταψύχονται με σύγχρονες μεθόδους (υαλοποίηση) σε νεαρή αναπαραγωγική ηλικία, η αποτελεσματικότητά τους είναι παραπλήσια με εκείνη των φρέσκων ωαρίων.
Ειδικά στις γυναίκες που περνούν την ηλικία των 40 ετών, τα ωάρια έχουν μειωμένη ποιότητα και εξαιτίας αυτού μειωμένο ποσοστό εμφύτευσης και ολοκλήρωσης της εγκυμοσύνης, επομένως σε αυτές τις γυναίκες τα φρέσκα ωάρια είναι αυτά με το μειωμένο ποσοστό αποτελεσματικότητας.
Μύθος: Όσο μεγαλύτερη είναι η γυναίκα, τόσο μειώνεται η επιτυχία της εξωσωματικής
Η αλήθεια:
Με τις εξελίξεις στις τεχνικές της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, αυτό πια ισχύει περισσότερο για τις γυναίκες που μένουν έγκυοι με δικά τους ωάρια όταν η ωοληψία γίνεται σε μεγάλη ηλικία (μετά τα 36 και ιδιαίτερα μετά τα 40 έτη), επειδή η ποιότητα των ωαρίων και η ωοθηκική εφεδρεία (τα ωάρια που διαθέτουν ακόμα στις ωοθήκες τους) φθίνουν πολύ γρήγορα μετά τα 35.
Η μήτρα όμως δεν φθίνει με την ηλικία και γι’ αυτό η νομοθεσία επιτρέπει την εξωσωματική στις ηλικίες έως και 50 ετών. Αν λοιπόν μια γυναίκα έχει κρυοσυντηρήσει ωάρια σε νεαρή αναπαραγωγική ηλικία ή χρησιμοποιεί ωάρια από νεαρή δότρια, η βιολογική ηλικία της αποκτά μικρότερη σημασία για την επιτυχία της εξωσωματικής.
Μύθος: Τα φάρμακα της εξωσωματικής προκαλούν καρκίνο στη γυναίκα
Η αλήθεια:
Πολλές μελέτες, στην Ελλάδα και διεθνώς, έχουν δείξει ότι τα φάρμακα που χορηγούνται για τη διέγερση των ωοθηκών είναι ασφαλή, τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα. Ειδικά σε ό,τι αφορά τον καρκίνο του μαστού και των ωοθηκών, έχουν γίνει πολλαπλές έρευνες για την πιθανή σχέση τους με τα ορμονικά φάρμακα της εξωσωματικής, χωρίς ποτέ να έχει αποδειχτεί πως υπάρχει αιτιολογική συσχέτιση, με την προϋπόθεση βέβαια ότι χρησιμοποιούνται τα δοσολογικά σχήματα και τηρούνται οι κανόνες που ορίζουν οι κατεθυντήριες οδηγίες. Για κάθε ενδεχόμενο, όμως, βασικό στοιχείο ελέγχου πριν από την έναρξη της ορμονικής θεραπείας σε μία γυναίκα είναι η λεπτομερής λήψη ιστορικού, η αναγνώριση τυχόν παραγόντων κινδύνου και η διεξαγωγή προληπτικών ελέγχων (π.χ. τεστ Παπανικολάου, υπέρηχος μαστού, μαστογραφία, υπερηχογράφημα γεννητικών οργάνων).
Μύθος: Τα μωρά της εξωσωματικής έχουν αυξημένο κίνδυνο καρκίνου
Η αλήθεια:
Δεν υπάρχει καμία έρευνα που να δείχνει ότι οι τεχνικές της εξωσωματικής είναι αιτία οποιουδήποτε καρκίνου της παιδικής ηλικίας. Αυτό που υπάρχει είναι μερικές έρευνες που δείχνουν ότι ίσως υπάρχει κάποια συσχέτιση, αλλά ταυτοχρόνως υπάρχουν και πάρα πολλές άλλες που δείχνουν ότι δεν υπάρχει καμία απολύτως σχέση. Δεδομένου ότι η εξωσωματική εφαρμόζεται ευρέως μόλις από τα τέλη της δεκαετίας του ’80 και τα πρώτα μωρά που γεννήθηκαν από αυτήν είναι ακόμα 30άρηδες, συνεχίζουμε να παρακολουθούμε το θέμα. Κάθε χρόνο που περνάει βεβαιωνόμαστε και περισσότερο πως αυτού του είδους οι φόβοι είναι βάσιμοι, αλλά παρόλα αυτά πρέπει να συνεχίσουμε την παρακολούθηση των παιδιών για να διαλύσουμε και την παραμικρή αμφιβολία.
Μύθος: Η εξωσωματική έχει επιτυχία 100%
Η αλήθεια:
Δεν υπάρχει τίποτα στην Ιατρική που να είναι 100% επιτυχημένο, ούτε καν η πιο απλή εγχείρηση ή φαρμακευτική θεραπεία. Η Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής (ΕΑΙΥΑ) δημοσίευσε πέρυσι στατιστικά στοιχεία του έτους 2013 για τους κύκλους εξωσωματικής σε 41 (από τα συνολικά 44) κέντρα υποβοηθούμενης αναπαραγωγής που λειτουργούν στη χώρα μας. Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά, έγιναν 12.207 νέοι κύκλοι υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, οι 2.395 από τους οποίους ήταν με κλασική εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF) και οι 9.812 με μικρογονιμοποίηση ωαρίων (ICSI). Το ποσοστό επίτευξης εγκυμοσύνης ήταν συνολικά 30%, με εκείνο έπειτα από κρυοσυντήρηση ωαρίων να είναι 35% και με δωρεά ωαρίων 54%.
Μύθος: Η γυναίκα που μένει έγκυος με εξωσωματική, πρέπει να γεννήσει με καισαρική
Η αλήθεια:
Πολλές γυναίκες που θέλουν να κάνουν εξωσωματική διστάζουν γιατί δεν θέλουν να μπουν στην διαδικασία της καισαρικής, αλλά πρέπει να ξέρουν ότι η εξωσωματική δεν αποτελεί εξ ορισμού ένδειξη για καισαρική. Αντίθετα, πάρα πολλές γυναίκες που μένουν έγκυοι με εξωσωματική, αποκτούν τα μωρά τους με φυσιολογικό τοκετό. Αν η εγκυμοσύνη εξελίσσεται ομαλά και δεν συντρέχουν ιατρικοί λόγοι (π.χ. πολύδυμη κύηση ή κάποια επιπλοκή της κύησης) η γυναίκα ασφαλώς και μπορεί να γεννήσει φυσιολογικά. Αυτό είναι κάτι που θα το αποφασίσει μαζί με τον γιατρό της.
Μύθος: Με την εξωσωματική μπορεί το ζευγάρι να διαλέξει το φύλο του μωρού
Η αλήθεια:
Η επιλογή του φύλου είναι κάτι που αναπτύχθηκε πριν από 10-15 χρόνια και θεωρητικά μπορεί να γίνει με ανάλυση του DNA του εμβρύου. Ωστόσο η διαδικασία αυτή είναι παράνομη στη Ευρώπη και οι γιατροί δεν μπορούν να διαλέξουν το φύλο του μωρού ακόμα κι όταν το ζευγάρι κάνει εξωσωματική
