Πρωταθλήτρια στον αριθμό του στρατιωτικού προσωπικού, αναλογικά με τον συνολικό πληθυσμό και διαχρονικά τις υψηλότερες αμυντικές δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ, έχει η Ελλάδα μεταξύ όλων των χωρών του ΝΑΤΟ και ενδεχομένως και από τρίτες χώρες.
Η χώρα μας έχασε την πρωτοκαθεδρία στις αμυντικές δαπάνες τα τελευταία χρόνια, καθώς λόγω του πολέμου Ρωσίας – Ουκρανίας την ξεπέρασαν η Πολωνία και η Εσθονία, αλλά διατηρεί την πρωτιά κατά την τελευταία 20ετία.
Υπενθυμίζεται ότι στη συνάντηση των μελών του ΝΑΤΟ στις 25 Ιουνίου 2025 στη Χάγη, αποφασίστηκε η αύξηση του ελάχιστου ορίου στο 5% του ΑΕΠ για τις αμυντικές δαπάνες μέχρι το 2035. Το 3,5% θα κατευθύνεται αποκλειστικά στην «καθαρή άμυνα» και το 1,5% σε κρίσιμες υποδομές, με τα κράτη-μέλη να υποχρεούνται σε ετήσιες εκθέσεις προόδου.
Η υιοθέτηση αυτού του υψηλότερου στόχου ενδέχεται να επιφέρει εντονότερη δημοσιονομική πίεση, καθώς, μετά την αναθεώρηση του Συμφώνου Σταθερότητας το 2024, οι νέοι δημοσιονομικοί κανόνες επιβάλλουν αυστηρό μεσοπρόθεσμο προγραμματισμό καθαρών δαπανών, χωρίς περιθώρια απόκλισης, και με ενεργοποίηση αυτόματων περικοπών ή άλλων διορθωτικών μηχανισμών σε περίπτωση υπερβάσεων.
Από το ποσοστό αυτό η Ελλάδα απέχει λιγότερο από τις άλλες χώρες. Ομως, η κάλυψη του θα ασκήσει πίεση στα δημόσια οικονομικά, παρ'ότι οι σχετικές δαπάνες θα εξαιρούνται από τους περιορισμούς που θέτει το Σύμφωνο Σταθερότητας.
Ο λόγος είναι ότι με την αύξηση των αμυντικών δαπανών θα περιοριστούν αντίστοιχα οι διαθέσιμοι πόροι για αναπτυξιακές και κοινωνικές πολιτικές.
Πλεόνασμα στρατιωτών
Στη μελέτη που συνέταξαν οι ερευνητές του ΚΕΠΕ Γεώργιος Μπερτσάτος, Χρήστος Χρυσανθακόπουλος, αναλύεται και η σχέση του στρατιωτικού προσωπικού ως ποσοστό του πληθυσμού.
Παρά το γεγονός ότι σε απόλυτους αριθμούς το 2024 η Ελλάδα κατατάσσεται 6η στο στρατιωτικό προσωπικό (περίπου 111 χιλιάδες), πίσω από την Πολωνία (περίπου 216 χιλιάδες), τη Γαλλία (περίπου 205 χιλιάδες), τη Γερμανία (περίπου 186 χιλιάδες), την Ιταλία (περίπου 171 χιλιάδες) και την Ισπανία (περίπου 117 χιλιάδες), διατηρεί σταθερά το υψηλότερο ποσοστό σε σχέση με τον πληθυσμό (περίπου 1,1% έναντι 0,33% του μέσου όρου των ευρωπαϊκών χωρών του ΝΑΤΟ) την περίοδο 2014-2024.
Ενα άλλο συγκριτικό στοιχείο δείχνει πόσο μεγάλος είναι ο αριθμός στρατιωτών και στρατιωτικού προσωπικού: Στην Ελλάδα αντιστοιχούσε πέρυσι σε 1,07% του πληθυσμού, ενώ στις ΗΠΑ ήταν 0,38%.
Η εικόνα αυτή αναδεικνύει τον σταθερά αυξημένο ρόλο της στρατιωτικής στελέχωσης στην Ελλάδα, σε αντίθεση με την πλειονότητα των συμμάχων, όπου τα ποσοστά παραμένουν αισθητά χαμηλότερα.
Η συστηματική αυτή επένδυση στο ανθρώπινο δυναμικό των Ενόπλων Δυνάμεων δεν σχετίζεται μόνο με την επιχειρησιακή ετοιμότητα, αλλά και με τη γεωστρατηγική θέση της χώρας, καθώς η Ελλάδα αποτελεί το νοτιοανατολικό άκρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ποικιλοτρόπως αντιμετωπίζει επανειλημμένα προκλήσεις στα ανατολικά της σύνορα.
Οι δαπάνες
Επίσης, σύμφωνα με το Stockholm International Peace Research Institute (SIPRI), που επικαλείται η έρευνα, οι αμυντικές δαπάνες περιλαμβάνουν κάθε είδους δαπάνες για τις ένοπλες δυνάμεις και στρατιωτικές δραστηριότητες.
Κατά την τελευταία εικοσαετία 2005 - 2024 με τα διαθέσιμα δεδομένα, η Ελλάδα εμφανίζει διαχρονικά τον υψηλότερο μέσο όρο αμυντικών δαπανών (2,85% του ΑΕΠ), με την Πολωνία (2,13%) και την Εσθονία (1,99%) να ακολουθούν. Στην αντίπερα όχθη βρίσκεται η Ιρλανδία (0,40%), το Λουξεμβούργο (0,50%), η Μάλτα (0,54%), η Αυστρία (0,81%) και το Βέλγιο (1,05%).
Αξίζει να σημειωθεί, όμως, ότι η Ιρλανδία, η Μάλτα, η Αυστρία και η Κύπρος (1,72%) είναι οι τέσσερις χώρες-μέλη της ΕΕ27 που δεν ανήκουν στο ΝΑΤΟ.
Ο ευρωπαϊκός μέσος όρος (ΕΕ27) ανέρχεται σε 1,42%, ενώ η χαμηλότερη τιμή της ΕΕ27 ήταν το 2014 (1,21%) και η υψηλότερη το 2024 (1,98%).
Συγκριτικά, αξίζει να σημειωθεί πως ο αντίστοιχος μέσος όρος των ΗΠΑ είναι 3,87% και το 2024 οι αμερικανικές δαπάνες ανέρχονταν στο 3,42%.
Σε ότι αφορά στο έτος 2024 οι ελληνικές αμυντικές δαπάνες αυξήθηκαν σε 3,13% από 2,88% το 2023. Οι μοναδικές χρονιές όπου η Ελλάδα απώλεσε την πρώτη θέση στις στρατιωτικές δαπάνες, ως ποσοστό του ΑΕΠ, είναι το 2019, το 2023 και το 2024.
Πιο συγκεκριμένα, η Βουλγαρία κατέγραψε τιμή 3,14% το 2019 και ήταν στην πρώτη θέση. Η Πολωνία είχε τις υψηλότερες τιμές το 2023 (3,27%) και 2024 (4,15%), με την Εσθονία να ακολουθεί (2023: 3,00% και 2024: 3,37%) στη δεύτερη θέση και τη Λετονία να καταλαμβάνει την τρίτη θέση (2023: 2,97% και 2024: 3,26%).
Οι υψηλότερες τιμές αμυντικών δαπανών ως ποσοστό του ΑΕΠ, την εξεταζόμενη περίοδο, για την Ελλάδα καταγράφηκαν το 2022 (4,00%), το 2021 (3,80%) και το 2009 (3,27%). Αντίθετα, οι χαμηλότερες τιμές την ίδια περίοδο σημειώθηκαν το διάστημα 2012-2015 και ήταν κάτω από 2,5%, με μέσο όρο τετραετίας 2,43% και ελάχιστη τιμή 2,37% το 2014.
Όσον αφορά τα επίπεδα σε τρέχουσες τιμές, η Ελλάδα δαπάνησε 8,022 δισ. δολάρια το 2024 σημειώνοντας αύξηση 14,4% έναντι του 2023, αλλά παρέμεινε αρκετά χαμηλότερα (σχεδόν -24,6%) του ιστορικού υψηλού –από το 1949 που ξεκινά η καταγραφή των δεδομένων– των 10,641 8,022 δισ. δολ. το 2009.
Οδεύοντας προς τον στόχο 5% του ΑΕΠ, σύμφωνα με το SIPRI, τα μέλη του ΝΑΤΟ το 2024 δαπάνησαν κατά μέσο όρο το 2,2% του ΑΕΠ, και αυτό αντιστοιχεί περίπου σε 1,5 τρισ. δολ.
Όπως προαναφέρθηκε, τα μέλη του ΝΑΤΟ δεσμεύτηκαν για την αύξηση του ορίου από 2% σε 5% του ΑΕΠ για τις στρατιωτικές δαπάνες, με την πλήρη εφαρμογή να τίθεται εν ισχύι μέχρι το 2035.
Με βάση τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία από το SIPRI για το 2024, προκύπτει ότι μόλις μία χώρα απέχει κάτω από 1% για την επίτευξη του νέου στόχου και αυτή είναι η Πολωνία. Στη συνέχεια, βρίσκονται τέσσερις χώρες που υπολείπονται σχεδόν 1,8% από τον επικαιροποιημένο στόχο και μεταξύ αυτών είναι και η Ελλάδα (1,87%).
Το Λουξεμβούργο είναι η μόνη χώρα εντός της ΕΕ27 και του ΝΑΤΟ με απόκλιση πάνω από 4%, με το Βέλγιο και τη Σλοβενία να ακολουθούν με 3,72% και 3,69%, αντίστοιχα.
Τέλος, οι τέσσερις χώρες εντός της ΕΕ27 που δεν είναι μέλη του ΝΑΤΟ, και άρα δεν δεσμεύονται από τον αναθεωρημένο στόχο του 5%, είναι η Κύπρος (με δυνητική απόκλιση 3,35% από το 5%), η Αυστρία (με δυνητική απόκλιση 4,00%), η Μάλτα (με δυνητική απόκλιση 4,55%) και η Ιρλανδία (με δυνητική απόκλιση 4,76%).
