Η "σύσφιξη σχέσεων" μεταξύ Κίνας, Ρωσίας, Βόρειας Κορέας και Ινδίας αναδεικνύει έναν δυνητικό «αντιδυτικό άξονα» που, σύμφωνα με ειδικούς, θα μπορούσε να αναδιαμορφώσει τις ισορροπίες της παγκόσμιας τάξης. Η προοπτική αυτή απασχόλησε έντονα το φόρουμ Ambrosetti στο Τσερνόμπιο της Ιταλίας, όπου κορυφαίοι αναλυτές προειδοποίησαν ότι η Δύση δεν πρέπει να υποτιμήσει το εύρος και τη σημασία αυτής της δυναμικής.
Ο Βόλφγκανγκ Ίσινγκερ, πρόεδρος του Munich Security Conference Foundation Council και πρώην πρέσβης της Γερμανίας στις ΗΠΑ, χαρακτήρισε «ιδιαίτερα ανησυχητική» τη σύνοδο που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα στο Πεκίνο. Εκεί, ο Σι Τζινπίνγκ υποδέχθηκε περισσότερους από 20 ξένους ηγέτες σε στρατιωτική παρέλαση, με την παρουσία του Βλαντίμιρ Πούτιν, του Κιμ Γιονγκ Ουν και του Ναρέντρα Μόντι να δημιουργεί την εικόνα μιας ευρύτερης συνεννόησης εκτός δυτικού πλαισίου.
«Γνωρίζουμε ότι Κίνα και Ινδία έχουν σοβαρές διαφορές, αλλά αυτές οι εικόνες δείχνουν έναν κόσμο που κινείται προς τη λάθος κατεύθυνση», σχολίασε.
Η ανησυχία των αναλυτών δεν περιορίζεται πλέον στην ενίσχυση των αυταρχικών καθεστώτων και στη φθορά των δημοκρατιών. Το επίκεντρο μετατοπίζεται στον βαθμό που ολοκληρωτικοί ηγέτες εμφανίζονται διατεθειμένοι να συμμαχήσουν για την προώθηση ενός νέου διεθνούς συστήματος. «Υπάρχει ορατός κίνδυνος οικοδόμησης ενός αντιδυτικού συνασπισμού, που θα επιδιώξει μια παγκόσμια τάξη βασισμένη στη στρατιωτική ισχύ και στην καταπίεση. Αυτό είναι ενάντια στα συμφέροντά μας», τόνισε ο Ίσινγκερ.
Στην ίδια γραμμή, ο Σεονγκ-Χιόν Λι, ανώτερος συνεργάτης του George H. W. Bush Foundation for U.S.-China Relations και ερευνητής στο Harvard Asia Centre, υποστήριξε ότι η σύνοδος και η παρέλαση στο Πεκίνο αποτελούν τη «δημόσια εκδήλωση μιας βαθιάς στρατηγικής μετατόπισης της Κίνας». Κατά τον ίδιο, το Πεκίνο έχει φτάσει σε «ψυχολογικό διαζύγιο» με τη Δύση και θεωρεί πλέον ανέφικτη οποιαδήποτε στρατηγική προσέγγιση με την Ουάσινγκτον. «Η Κίνα επιδιώκει ανοιχτά τη διαμόρφωση μιας νέας παγκόσμιας τάξης, με τον άξονα Σι–Πούτιν–Κιμ ως σκληροπυρηνικό πυρήνα της», ανέφερε.
Η διάσταση των BRICS και οι αιχμές κατά των ΗΠΑ
Λίγες ημέρες μετά τη σύνοδο στο Πεκίνο, η Κίνα, η Ινδία και η Ρωσία επανήλθαν στο προσκήνιο μέσω της εικονικής συνόδου των BRICS, μαζί με τη Βραζιλία και τη Νότια Αφρική. Η συζήτηση επικεντρώθηκε σε τρόπους εμβάθυνσης των οικονομικών σχέσεων εντός του μπλοκ, με σαφείς επικρίσεις προς την πολιτική δασμών της Ουάσινγκτον. Ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ έχει κατ’ επανάληψη κατηγορήσει την ομάδα ότι προωθεί «αντιαμερικανικές πολιτικές».
Η οικονομική διάσταση της συνεργασίας αυτής είναι κομβική: εκτός από την υποστήριξη που δέχεται η Ρωσία, η οποία αξιοποιεί τις εμπορικές σχέσεις με Κίνα και Ινδία για να ενισχύσει την πολεμική της οικονομία, τα κράτη των BRICS εξετάζουν μηχανισμούς που θα τους επιτρέψουν μεγαλύτερη αυτονομία από τις δυτικές αγορές και τους θεσμούς.
Παρά τον αυξανόμενο προβληματισμό, αρκετοί ειδικοί αμφιβάλλουν κατά πόσο οι εν λόγω σχέσεις μπορούν να εξελιχθούν σε μια συγκροτημένη στρατιωτική ή πολιτική συμμαχία. Ο Ευγένι Ρόστσιν, επισκέπτης ερευνητής στο Henry A. Kissinger Center for Global Affairs του Johns Hopkins, σημείωσε ότι «η σύνοδος στο Πεκίνο δεν συνιστά, ούτε πρόκειται να εξελιχθεί σε μια παραδοσιακή στρατιωτική συμμαχία».
Σύμφωνα με τον ίδιο, το Πεκίνο δεν δείχνει πρόθεση να οικοδομήσει μια συμμαχία τύπου ΝΑΤΟ με δέσμευση αμοιβαίας άμυνας. «Αντί για μια συμμαχία που βασίζεται σε κοινές αξίες, η Κίνα προωθεί ευέλικτες, πολυεπίπεδες συνεργασίες - όπου υπάρχει σύγκλιση συμφερόντων υπάρχει συνεργασία, ενώ αλλού αφήνεται περιθώριο απόστασης», εξηγεί.
Ενδεικτικό είναι ότι, αν και η Ρωσία στηρίζεται έντονα στις οικονομικές συναλλαγές με το Πεκίνο, η Κίνα αποφεύγει να δεσμευτεί σε στρατιωτική βοήθεια και εκφράζει επιφυλάξεις απέναντι στη ρητορική της Μόσχας περί πυρηνικών όπλων.
Η στρατηγική της Κίνας με μακροπρόθεσμη προοπτική
Παρά τις διαφορές και τις επιφυλάξεις, οι παρατηρητές συμφωνούν ότι η Κίνα βλέπει τη συνεργασία αυτή σε βάθος χρόνου. Μέσα από τα δίκτυα σχέσεων με Ρωσία, Ινδία και Βόρεια Κορέα, αλλά και με την αξιοποίηση πλαισίων όπως οι BRICS ή ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO), το Πεκίνο φιλοδοξεί να δημιουργήσει έναν νέο «πόλο» διεθνούς επιρροής.
Ο Ρόστσιν υπογράμμισε ότι δεν είναι τυχαία η σταθερή υποστήριξη του Σι Τζινπίνγκ προς τον ΟΗΕ. Η Κίνα επιδιώκει να αξιοποιήσει τις διεθνείς πλατφόρμες όχι μόνο για να προωθήσει τα δικά της συμφέροντα, αλλά και για να συγκεντρώσει στήριξη σε θέματα παγκόσμιας διακυβέρνησης, ενισχύοντας έτσι τον ρόλο της σε ένα πολυπολικό σύστημα.
Το ερώτημα που τίθεται είναι αν αυτή η «αντιδυτική συμμαχία» μπορεί να αποκτήσει μόνιμο χαρακτήρα ή αν θα παραμένει μια ευέλικτη τακτική σύμπραξη. Ακόμη και χωρίς επίσημο σύμφωνο, η απλή εικόνα κορυφαίων ηγετών όπως ο Σι, ο Πούτιν, ο Κιμ και ο Μόντι να εμφανίζονται δημόσια στο ίδιο βήμα, συνιστά ισχυρό γεωπολιτικό μήνυμα.
Για τη Δύση, η πρόκληση δεν είναι μόνο η στρατιωτική ή οικονομική ισχύς των κρατών αυτών, αλλά η ικανότητά τους να διαμορφώσουν εναλλακτικά σχήματα συνεργασίας, να αξιοποιήσουν τα κενά του διεθνούς δικαίου και να λειτουργήσουν σε ένα ρευστό πλαίσιο «ευέλικτων συμμαχιών».
Όπως προειδοποίησε ο Λι, το μεγαλύτερο λάθος της Ουάσινγκτον θα ήταν να «παρερμηνεύσει τη φύση αυτής της πρόκλησης» και να θεωρήσει ότι η απουσία επίσημης συνθήκης μειώνει τον κίνδυνο.
Οι συνέπειες για την Ευρώπη και το ΝΑΤΟ
Για την Ευρώπη και το ΝΑΤΟ, η ανάδυση ενός τέτοιου «αντιδυτικού άξονα» συνιστά πρόκληση πολλαπλών επιπέδων.
Η οικονομική συνεργασία Κίνας, Ρωσίας και Ινδίας μπορεί να υπονομεύσει την αποτελεσματικότητα των δυτικών κυρώσεων, ενώ η ενίσχυση της στρατιωτικής παρουσίας της Μόσχας με στήριξη από το Πεκίνο και την Πιονγκγιάνγκ ενδέχεται να παρατείνει την αποσταθεροποίηση στα ανατολικά σύνορα της Ευρώπης.
Παράλληλα, η προσπάθεια της Κίνας να οικοδομήσει έναν νέο «πόλο» επιρροής σε διεθνείς οργανισμούς, όπως ο ΟΗΕ, περιορίζει τη δυνατότητα της Δύσης να προωθεί τις δικές της θέσεις χωρίς αντίβαρα.
Για τις Βρυξέλλες, η ενίσχυση της ενότητας εντός της Ε.Ε παραμένει κρίσιμη προϋπόθεση, ώστε να αντιμετωπιστεί η πρόκληση μιας ρευστής ακόμα, αλλά ορατής, αντιδυτικής στρατηγικής σύμπραξης, σε μία περίοδο που και οι σχέσεις με τις ΗΠΑ δεν διανύουν την καλύτερη φάση τους.
Α.Ν
