Στα Ιωάννινα πραγματοποιήθηκε από τις 28 έως τις 30 Νοεμβρίου 2025 η τελική συνάντηση του ερευνητικού έργου LIVEMOUNT (Achieving sustainability of livestock farming in the high mountains under climate change), το οποίο χρηματοδοτήθηκε από το ΕΛΙΔΕΚ μέσω του προγράμματος Ελλάδα 2.0.
Το έργο, που ολοκληρώνεται επίσημα στις 31 Δεκεμβρίου 2025, διήρκεσε 23 μήνες και συντονίστηκε από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, με τη συμμετοχή ακαδημαϊκών από τα Πανεπιστήμια Θεσσαλίας, Πατρών και το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Το LIVEMOUNT ανέπτυξε πρωτοποριακές επιστημονικές δράσεις με στόχο τη διαμόρφωση πρακτικών για περιβαλλοντικά βιώσιμη κτηνοτροφία στα ψευδαλπικά λιβάδια της Πίνδου, σε μια εποχή όπου η κλιματική αλλαγή μεταμορφώνει τα ορεινά οικοσυστήματα. Η έρευνα επικεντρώθηκε στη διατήρηση της βιοποικιλότητας, στην κατανόηση των οικοσυστημικών λειτουργιών και στη χάραξη στρατηγικών προσαρμογής της παραδοσιακής ποιμενικής κτηνοτροφίας στα νέα δεδομένα.
Ο καθηγητής Μιχάλης Βραχνάκης από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας εξηγεί ότι το έργο βασίστηκε σε τέσσερις κύριους άξονες:
-
Αξιολόγηση της επίδρασης της βόσκησης στη βλάστηση και στην εντομοπανίδα υπό συνθήκες ξηρασίας.
-
Μελέτη των λειτουργικών μηχανισμών των ορεινών λιβαδικών οικοσυστημάτων.
-
Συνδυαστική προσέγγιση για την πρόταση στρατηγικών προσαρμογής της κτηνοτροφίας στην κλιματική αλλαγή.
-
Ενίσχυση του επιστημονικού και κοινωνικού αντικτύπου του έργου.
Η ποιμενική κτηνοτροφία ως περιβαλλοντικός «φρουρός»
Όπως σημειώνει ο κ. Βραχνάκης, η κλιματική αλλαγή επιβάλλει την επαναξιολόγηση του ρόλου της παραδοσιακής εκτατικής κτηνοτροφίας στα ελληνικά βουνά:
«Η ποιμενική κτηνοτροφία διατηρεί τη βιοποικιλότητα, προστατεύει τα φυσικά οικοσυστήματα και εξασφαλίζει κρίσιμες οικοσυστημικές υπηρεσίες όπως η επικονίαση, η ρύθμιση του υδρολογικού κύκλου και η διατήρηση της πολιτιστικής ταυτότητας των ορεινών περιοχών».
Ωστόσο, επισημαίνει ότι η ανισοκατανομή βόσκησης αποτελεί σημαντικό πρόβλημα. Σε αρκετές περιοχές παρατηρούνται φαινόμενα υπερβόσκησης, ενώ σε πολλές άλλες υπάρχει έντονη υποβόσκηση — τάση που εντείνεται μετά τις πρόσφατες μεγάλες απώλειες κοπαδιών λόγω ασθενειών και ακραίων καιρικών φαινομένων.
Προς ένα νέο πλαίσιο πολιτικών για τα ορεινά οικοσυστήματα
Τα αποτελέσματα του έργου μπορούν να αποτελέσουν πολύτιμη βάση για τη διαμόρφωση νέων πολιτικών. Σύμφωνα με τον καθηγητή, οι προτάσεις που βρίσκονται στο τελικό στάδιο επεξεργασίας περιλαμβάνουν:
-
Άμεση εκπόνηση Διαχειριστικών Σχεδίων Βόσκησης.
-
Ενίσχυση της μετακινούμενης κτηνοτροφίας.
-
Καταγραφή και αξιοποίηση της παραδοσιακής γνώσης των ποιμένων.
-
Προστασία και στήριξη των αυτόχθονων φυλών ζώων.
-
Σύνδεση φυτικής και ζωικής παραγωγής για μείωση κόστους και ενίσχυση ανθεκτικότητας.
-
Στοχευμένες παρεμβάσεις στις περιοχές του δικτύου Natura 2000.
Ο κ. Βραχνάκης υπογραμμίζει την ανάγκη συνεργασίας μεταξύ υπουργείων και φορέων για τη δημιουργία ενός Εθνικού Σχεδίου Ενίσχυσης της Ποιμενικής και Μετακινούμενης Κτηνοτροφίας, το οποίο θα πρέπει να ενταχθεί σε ένα ευρύτερο Εθνικό Σχέδιο Ανάσχεσης της Απερήμωσης των Ορεινών Περιοχών.
«Η καταπολέμηση της εγκατάλειψης των ορεινών κοινοτήτων μπορεί να επιτευχθεί μόνο αν υπάρξουν προοπτικές για τη συνέχιση και ενίσχυση μιας δραστηριότητας που είναι τόσο ωφέλιμη περιβαλλοντικά όσο και κοινωνικά», τονίζει χαρακτηριστικά.
Το LIVEMOUNT αφήνει μια ισχυρή επιστημονική παρακαταθήκη και ανοίγει τον δρόμο για ένα νέο μοντέλο κτηνοτροφίας που σέβεται το περιβάλλον, στηρίζει τις τοπικές κοινωνίες και ανταποκρίνεται στις προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής.
