Έντονο προβληματισμό στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αρχίζει να δημιουργεί η αυξανόμενη έκθεση των τραπεζών -και κυρίως των μεγαλύτερων στην ευρωζώνη- στον λεγόμενο μη τραπεζικό χρηματοπιστωτικό τομέα (NBFI), δηλαδή σε χρηματοοικονομικές οντότητες στις οποίες περιλαμβάνονται και funds που δανείζονται μεγάλα ποσά για να μεγιστοποιήσουν τις επενδυτικές τους αποδόσεις.
Σύμφωνα με νέα ανάλυση που δημοσίευσε η ΕΚΤ, η συνολική έκθεση σε όρους ενεργητικού έχει φθάσει τα 1,66 τρισεκατομμύρια ευρώ.
Το πρόβλημα της μεγάλης έκθεσης σε μη τραπεζικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα εντοπίζεται κυρίως στις πολύ μεγάλες τράπεζες της ευρωζώνης, αυτές που θεωρείται συστημικές σε παγκόσμιο επίπεδο -ανάμεσά τους βρίσκονται κολοσσοί όπως η BNP Paribas, η Deutsche Bank και η Credit Agricole.
Μεταξύ άλλων, διαπιστώνεται στην ανάλυση ότι ο δανεισμός κερδοσκοπικών funds υψηλής μόχλευσης έχει φθάσει στα 432 δισ. ευρώ (περίπου δύο φορές το ελληνικό ΑΕΠ) και αντιστοιχεί σε σημαντικό ποσοστό του ενεργητικού των μεγάλων τραπεζών.
Οι κίνδυνοι για τις τράπεζες που προκύπτουν από τις διασυνδέσεις τους με τον μη τραπεζικό χρηματοπιστωτικό τομέα είναι συστημικοί και αφορούν δύο πεδία: ευπάθειες ρευστότητας στο τραπεζικό σύστημα και πιστωτικός κίνδυνος από την παροχή μόχλευσης σε οντότητες του NBFI.
1. Κίνδυνοι ρευστότητας
Οι τράπεζες λαμβάνουν βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις (όπως καταθέσεις, συμφωνίες επαναγοράς - repo και χρεόγραφα) από οντότητες του NBFI. Αυτές οι υποχρεώσεις ενέχουν κίνδυνο φυγής και δύσκολα αντικαθίστανται σε περίπτωση κρίσης. Περίπου το 60% των υποχρεώσεων προς οντότητες NBFI αποτελείται από πολύ βραχυπρόθεσμα μέσα (καταθέσεις και repos).
Συγκέντρωση:Ένας μικρός αριθμός ευρωπαϊκών τραπεζών (οι κορυφαίες πέντε που όλες είναι συστημικά σημαντικές σε παγκόσμιο επίπεδο) αντιπροσωπεύουν περίπου το 65% του συνολικού repo δανεισμού από οντότητες NBFI.
Χαμηλά αποθέματα: Ορισμένες τράπεζες με υψηλό μερίδιο υποχρεώσεων προς NBFI τείνουν να διατηρούν χαμηλότερα αποθέματα ρευστότητας (liquidity buffers) σε σχέση με τις άλλες τράπεζες.
Αλληλεπίδραση κινδύνων: Ένα σοκ στις τιμές των στοιχείων ενεργητικού, που θα πυροδοτούσε εκροές κεφαλαίων από τον τομέα NBFI, μπορεί να οδηγήσει σε ανάγκη ταχείας πώλησης στοιχείων ενεργητικού ή περιορισμό των υπηρεσιών από τις τράπεζες.
2. Πιστωτικός κίνδυνος και μόχλευση
Οι τράπεζες παρέχουν πίστωση (δάνεια, συμφωνίες αντίστροφης επαναγοράς - reverse repos) σε οντότητες του NBFI, πολλές από τις οποίες ακολουθούν μοχλευμένες επενδυτικές στρατηγικές για να μεγιστοποιήσουν τις αποδόσεις τους.
Προβληματικές Οντότητες: Τα hedge funds (κυρίως εκτός ευρωζώνης), οι μη τραπεζικοί δανειστές (non-bank lenders) και τα funds ακινήτων (real estate funds) είναι οι κύριες ομάδες μοχλευμένων οντοτήτων NBFI που χρηματοδοτούνται από τις τράπεζες.
Συγκέντρωση Έκθεσης: Οι G-SIBs (παγκόσμιες συστημικά σημαντικές τράπεζες) διατηρούν τις μεγαλύτερες διασυνδέσεις με hedge funds, καθώς και με εταιρείες trading και χρεογράφων υψηλού κινδύνου, κυρίως μέσω repo lending.
Κίνδυνος Αντισυμβαλλομένου και Step-in: Ενώ μεγάλο μέρος της πίστωσης είναι εξασφαλισμένο, υπάρχει κίνδυνος αντισυμβαλλομένου και κίνδυνος παρέμβασης, όπου η τράπεζα μπορεί να χρειαστεί να στηρίξει μια θυγατρική NBFI εντός του ομίλου για να μετριάσει κινδύνους νομικούς και φήμης.
Ποσά και μεγέθη των διασυνδέσεων
Τα ακόλουθα ποσά δίνουν μια εικόνα του μεγέθους των διασυνδέσεων:
Συνολική έκθεση (ενεργητικό) των τραπεζών προς NBFI: Η έκθεση των τραπεζών της ευρωζώνης σε στοιχεία ενεργητικού προς οντότητες NBFI ανέρχεται περίπου στο 10% του συνολικού τους ενεργητικού.
Πίστωση σε μοχλευμένες οντότητες: Περίπου 432 δισεκατομμύρια ευρώ ή το 26% της συνολικής αναγνωρίσιμης έκθεσης των ευρωπαϊκών τραπεζών προς οντότητες NBFI (1,66 τρισεκατομμύρια) αφορά μοχλευμένες εταιρείες. Οι εκθέσεις αυτές είναι συγκεντρωμένες στις G-SIBs και στις Investment Banks.
Υποχρεώσεις (παθητικό) των τραπεζών από NBFI: Κατά μέσο όρο, οι τράπεζες της ευρωζώνης χρηματοδοτούν το 15% του ενεργητικού τους μέσω υποχρεώσεων προς οντότητες NBFI.
Ομόλογα τραπεζών που κατέχουν οντότητες NBFI: Οι οντότητες NBFI της ευρωζώνης κατείχαν περίπου το ένα τρίτο των ανεξόφλητων ομολόγων των τραπεζών της ευρωζώνης, ποσό που ανέρχεται σε περίπου 1,5 τρισ. ευρώ (Ιούνιος 2025).
Reverse repos: Η δραστηριότητα διαμεσολάβησης repos έχει υπερδιπλασιαστεί από το 2021, οδηγούμενη από αυξημένο δανεισμό σε investment funds εκτός ευρωζώνης (κυρίως hedge funds).
Συστημικοί κίνδυνοι και δυναμική
Οι δύο προαναφερθέντες μηχανισμοί ευπάθειας μπορούν να αλληλοενισχυθούν και μπορεί να έχουν κοινό πυροδοτικό έναυσμα (π.χ. ένα σοκ στις τιμές των στοιχείων ενεργητικού).
Εκροές Ρευστότητας + Step-in Risk: Τα σοκ στις τιμές μπορεί να προκαλέσουν εκροές ρευστότητας από οντότητες NBFI, με αποτέλεσμα οι τράπεζες (ιδίως οι G-SIBs) να αναγκαστούν να μειώσουν την παροχή χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών.
Απόσυρση Μόχλευσης + Fire Sales: Οι αναταράξεις της αγοράς μπορεί να ωθήσουν τις τράπεζες να μειώσουν προκυκλικά την παροχή μόχλευσης προς τις οντότητες NBFI. Αυτή η απομόχλευση (deleveraging) μπορεί να τις αναγκάσει να ρευστοποιήσουν βίαια τις θέσεις τους, γεγονός που θα πιέσει περαιτέρω τις τιμές των στοιχείων ενεργητικού και μπορεί να έχει συστημικές συνέπειες.
Η ικανότητα απορρόφησης ζημιών των G-SIBs είναι κρίσιμη για τη διατήρηση της ομαλής παροχής χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών σε περιόδους στρες, τονίζεται στη μελέτη.
