Εδώ και μερικούς μήνες, μικρά μηχανήματα έχουν εμφανισθεί στα εμπορικά κέντρα της Αγίας Πετρούπολης. Αρκεί να βάλεις σ' αυτά το διαβατήριό σου, για να λάβεις αμέσως μια μικροπίστωση, με το απαγορευτικό ετήσιο επιτόκιο του 365%, σύμπτωμα ενός πυρετού χρέωσης που ανησυχεί τις αρχές.
Ο ρωσικός πληθυσμός, η αγοραστική δύναμη του οποίου εξακολουθεί να είναι πολύ χαμηλή και σε συνεχή μείωση εδώ και χρόνια, δανείζεται όλο και περισσότερο για τα ψώνια του ή απλώς για να μπορέσει να πληρώσει τους λογαριασμούς.
Η θεαματική άνοδος των πιστώσεων εδώ και 18 μήνες έχει φθάσει σε τέτοιο σημείο που ο υπουργός Οικονομίας εξέφρασε τον φόβο ότι μπορεί να σκάσει μια φούσκα που είναι πιθανό να προκαλέσει ύφεση.
Όμως το θέμα είναι εξαιρετικά λεπτό: αν περιοριστεί η χορήγηση πιστώσεων, τα νοικοκυριά θα στερηθούν μια πηγή εσόδων που σε μερικές περιπτώσεις είναι ζωτικής σημασίας και υπάρχει κίνδυνος να επιβραδυνθεί ακόμη περισσότερο μια ανάπτυξη που είναι ήδη άτονη.
«Η κατάσταση θα μπορούσε να γίνει εκρηκτική το 2021», προειδοποίησε στα τέλη Ιουλίου ο υπουργός Μαξίμ Ορέσκιν μιλώντας στον ραδιοσταθμό Ηχώ της Μόσχας και προσθέτοντας ότι ετοιμάζονται μέτρα για να βοηθηθεί ο πληθυσμός που στραγγαλίζεται από τα χρέη.
Σύμφωνα με τον ίδιο, η χρέωση των νοικοκυριών από καταναλωτικές πιστώσεις αυξήθηκε κατά 25% πέρυσι και αντιπροσωπεύει πλέον 1,8 τρισεκατομμύριο ρούβλια, δηλαδή σχεδόν 25 δισεκατομμύρια ευρώ με τη σημερινή ισοτιμία.
Για το ένα τρίτο των χρεωμένων νοικοκυριών, διευκρίνισε, η αποπληρωμή των δανείων καταβροχθίζει περισσότερο από το 60% των μηνιαίων εσόδων, με αποτέλεσμα πολλοί να συνάπτουν νέα δάνεια για να αποπληρώσουν τα παλιά.
«Το επίπεδο των μη εξασφαλισμένων πιστώσεων στη Ρωσία φθάνει αυτή τη στιγμή το 9% του ΑΕΠ. Συγκριτικά το ποσοστό αυτό βρίσκεται στο 10-15% στην ανατολική Ευρώπη. Όμως στη Ρωσία αυτό είναι πιο ανησυχητικό επειδή τα πραγματικά εισοδήματα δεν έχουν αυξηθεί εδώ και τρία χρόνια», δήλωσε στο Γαλλικό Πρακτορείο η Νατάλια Ορλόβα, επικεφαλής των οικονομολόγων της Alfa Bank.
Σύμφωνα με την ίδια, η ανησυχία οφείλεται στο αξιόχρεο των χρεωμένων νοικοκυριών: «το χρέος δεν κατανέμεται με ομοιόμορφο τρόπο, συγκεντρώνεται κυρίως στα νοικοκυριά με χαμηλά εισοδήματα, που είναι λιγότερο πιθανό να το αποπληρώσουν. Τα νοικοκυριά με υψηλά και μεσαία εισοδήματα, οι 'καλοί δανειζόμενοι', αποφεύγουν να χρεωθούν».
«Ο κόσμος δεν έχει χρήματα»
Η κατάσταση έχει προκαλέσει τριβές με την κεντρική τράπεζα, οι οποίες εκφράζονται δημόσια. Σύμφωνα με την Νατάλια Ορλόβα, η αύξηση των πιστώσεων αυτών αποτελεί «τον κύριο παράγοντα στήριξης της ανάπτυξης»: «αν οι προϋποθέσεις χορήγησης δανείων γίνουν πιο αυστηρές, αυτό θα μπορούσε να βλάψει άμεσα στην ανάπτυξη».
Όμως η οικονομική δραστηριότητα έχει ήδη φρενάρει στην αρχή της χρονιάς, καθώς στο πρώτο εξάμηνο η αύξηση του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος ήταν μόλις 0,7% σε ετήσια βάση.
Το αποτέλεσμα αυτό είναι πολύ κατώτερο του αναπτυξιακού στόχου που έχει οριστεί από τον Βλαντίμιρ Πούτιν, γύρω στο 4% ετησίως, ο οποίος είναι δύσκολο να επιτευχθεί καθώς η χώρα πλήττεται από το 2014 από άνευ προηγουμένου ευρωπαϊκές και αμερικανικές κυρώσεις, κυρίως λόγω της ουκρανικής κρίσης.
Με 19 εκατομμύρια ανθρώπους να ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας, η Ρωσία έχει μεγάλη ανάγκη ανάπτυξης.«Το πρόβλημα είναι ότι ο κόσμος δεν έχει χρήματα, συνεπώς παίρνουν πιστώσεις. Γι' αυτό αισθανόμαστε πραγματικά τον τρόμο των χρηματοπιστωτικών και οικονομικών αρχών», συνόψιζε σε πρόσφατο άρθρο του ο πολιτειολόγος Αντρέι Κολέσνικοφ του Κέντρου Κάρνεγκι.
«Τι θα γίνει αν η φούσκα σπάσει ξαφνικά; Πώς θα αντιδράσει ο κόσμος; θα μείνει χωρίς χρήματα ενώ οι αρχές προβλέπουν για παράδειγμα να κατασκευάσουν έναν εξαιρετικά ακριβό αυτοκινητόδρομο, η εκμετάλλευση του οποίου θα είναι αναπόφευκτα μη κερδοφόρα», υπογραμμίζει ο Κολέσνικοφ.
