Την ώρα που η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ετοιμάζεται να αρχίσει την προπαρασκευαστική φάση για τη δημιουργία του μεγαλύτερου ψηφιακού νομίσματος κεντρικής τράπεζας (CDBC), από την 1η Νοεμβρίου, τα στελέχη των ελληνικών τραπεζών παρακολουθούν με σκεπτικισμό το εγχείρημα, εκτιμώντας ότι για το ελληνικό τραπεζικό σύστημα κρύβει περισσότερους κινδύνους, παρά ευκαιρίες.
Την περασμένη Τετάρτη, το διοικητικό συμβούλιο της ΕΚΤ αποφάσισε ότι ωρίμασαν οι συνθήκες για τις προπαρασκευαστικές εργασίες για τη δημιουργία του ψηφιακού ευρώ από την 1η Νοεμβρίου, ενώ το θέμα αναμένεται να συζητηθεί και στη διήμερη συνεδρίαση του διοικητικού συμβουλίου της ΕΚΤ στην Αθήνα, την Τετάρτη και την Πέμπτη.
Κατά τη διάρκεια της προπαρασκευαστικής φάσης, η ΕΚΤ θα διεξαγάγει εκτενείς αναλύσεις, ελέγχους, δοκιμές και διαβουλεύσεις με τους ενδιαφερόμενους φορείς, ώστε να διασφαλίσει ότι το ψηφιακό ευρώ θα πληροί τα υψηλότερα πρότυπα ποιότητας, ασφάλειας και χρηστικότητας. Η προπαρασκευαστική φάση θα διαρκέσει δύο έτη και θα ολοκληρωθεί στις 31 Οκτωβρίου 2025.
Με βάση τα αποτελέσματα της προπαρασκευαστικής φάσης, το Διοικητικό Συμβούλιο της ΕΚΤ θα αποφασίσει αν θα προχωρήσει στο επόμενο στάδιο, δηλαδή αν θα εισηγηθεί στους ευρωπαϊκούς θεσμούς την έκδοση και την κυκλοφορία του ψηφιακού ευρώ.
Η απειλή από το... Facebook
Τι είναι, όμως, το ψηφιακό ευρώ και γιατί η ΕΚΤ αποφάσισε να πρωτοπορήσει, εξετάζοντας τη δημιουργία του, παρότι άλλες μεγάλες κεντρικές τράπεζες, με πρώτη τη Fed παραμένουν πολύ επιφυλακτικές έναντι των CDBC; Το ψηφιακό νόμισμα κεντρικής τράπεζας έχει μια θεμελιώδη διαφορά από τα ευρώ που βρίσκονται σε λογαριασμούς εμπορικών τραπεζών: αποτελεί χρήμα που εγγράφεται στον ισολογισμό της κεντρικής τράπεζας και όχι μιας εμπορικής τράπεζας και μπορεί σε ηλεκτρονική μορφή να χρησιμοποιηθεί, χωρίς την παραμικρή επιβάρυνση, στις καθημερινές συναλλαγές.
Η ΕΚΤ προβληματιζόταν πάντα για την κυριαρχία πολυεθνικών, μη ευρωπαϊκών οργανισμών, όπως η Visa και η Mastercard στον τομέα των πληρωμών στην ευρωζώνη, ενώ τέθηκε σε συναγερμό πριν μερικά χρόνια, όταν η Facebook ανακοίνωσε το σχέδιό της (που δεν «περπάτησε» τελικά) για τη δημιουργία δικού της ψηφιακού νομίσματος.
Ανεξάρτητα από την πρόοδο του σχεδίου της Facebook, στην Φραγκφούρτη αποφάσισαν να κινηθούν δραστήρια για να εξετάσουν τη δημιουργία του ψηφιακού ευρώ, καθώς υπάρχει πάντα ο φόβος ότι κάποιος από τους αμερικανικούς γίγαντες της τεχνολογίας θα μπορούσε να καθιερώσει το δικό του ψηφιακό νόμισμα και να κυριαρχήσει στις πληρωμές στον χώρο της ευρωζώνης. Παράλληλα, υπάρχει πάντα ο στόχος να περιορισθούν τα έσοδα των πολυεθνικών οργανισμών πληρωμών από την οικονομία της ευρωζώνης.
Πώς θα «δουλέψει» το ψηφιακό ευρώ
Τα σχέδια για το ψηφιακό ευρώ δεν έχουν οριστικοποιηθεί, όμως είναι πλέον αρκετά σαφές το μοντέλο που θα ακολουθήσει η ΕΚΤ για να δημιουργήσει -εάν αυτό αποφασισθεί τελικά- το μεγαλύτερο ψηφιακό νόμισμα κεντρικής τράπεζας στον κόσμο:
- Θα δημιουργηθεί μια πλατφόρμα της ΕΚΤ για να υποστηρίξει την πρόσβαση όλων των πολιτών των χωρών της ευρωζώνης στο ψηφιακό νόμισμα. Μέσα από αυτή την πλατφόρμα, θα δημιουργηθεί ένα ηλεκτρονικό πορτοφόλι (wallet) με χαρακτηριστικά που θα θυμίζουν αντίστοιχα ιδιωτικά εγχειρήματα, όπως το Google Pay.
- Αυτό το ηλεκτρονικό πορτοφόλι θα κάνει και τον... μαγικό μετασχηματισμό των ευρώ σε ψηφιακά ευρώ: θα συνδέεται με τον τραπεζικό λογαριασμό κάθε πολίτη, ο οποίος θα μπορεί να μεταφέρει ευρώ στο wallet. Κάθε ευρώ που θα μεταφέρεται θα φεύγει από τον ισολογισμό και το κονδύλι καταθέσεων της εμπορικής τράπεζας και θα μεταφέρεται στον ισολογισμό της ΕΚΤ. Με αυτό τον τρόπο, τα ποσά που θα κρατιούνται στο wallet θα έχουν την απόλυτη εγγύηση καταθέσεων της ΕΚΤ, αφού δεν θα μπορούν, σε καμία περίπτωση, να χαθούν.
- Για να προστατευθεί το τραπεζικό σύστημα της ευρωζώνης από τις απώλειες καταθέσεων που θα μπορούσε να έχει, αν μεγάλα ποσά μετατρέπονταν σε ψηφιακά ευρώ, η ΕΚΤ έχει αποφασίσει ότι θα πρέπει να τεθεί ένα ανώτατο όριο στο υπόλοιπο που θα μπορεί σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή να κρατιέται στο wallet. Το όριο είναι υπό συζήτηση, αλλά τα 3.000 ευρώ θεωρούνται ένα λογικό ποσό σε αυτή την περίπτωση, ώστε να μπορεί το wallet να χρησιμοποιείται επαρκώς για συναλλαγές, χωρίς όμως και φύγουν τεράστια ποσά καταθέσεων από τις τράπεζες. Πρέπει να υπογραμμισθεί ότι, για λόγους ομοιομορφίας των κανόνων εντός της ευρωζώνης, όποιο όριο αποφασισθεί τελικά θα ισχύσει σε όλες τις χώρες, παρότι υπάρχουν διαφορές στα εισοδήματα και στη διάρθρωση των καταθέσεων.
- Πρέπει επίσης να σημειωθεί μια άλλη βασική διαφορά του ευρώ κεντρικής τράπεζας από το ευρώ που γνωρίζουμε ως νόμισμα των εμπορικών τραπεζών: η ΕΚΤ δεν θα προσφέρει τόκους για τα κεφάλαια που θα τηρούνται στο wallet, άρα το ψηφιακό ευρώ δεν θα είναι ένα μέσο για την αποθήκευση αξίας, αλλά μόνο ένα μέσο για συναλλαγές.
Γιατί ανησυχούν οι ελληνικές τράπεζες
Οι ελληνικές τράπεζες αντιμετωπίζουν με σκεπτικισμό το εγχείρημα του ψηφιακού ευρώ και ο κυριότερος λόγος είναι ότι θα μπορούσε να προκαλέσει αρκετά προβλήματα στην καταθετική τους βάση. Στην Ελλάδα είναι πολύ χαμηλό το μέσο ποσό κατάθεσης ανά καταθέτη, μόλις 4.200 ευρώ, ενώ στην ευρωζώνη το αντίστοιχο μέσο ποσό είναι πολλαπλάσιο, περίπου 15.000 ευρώ. Ο μεγαλύτερος όγκος καταθέσεων είναι μίας ημέρας και έχουν σχεδόν μηδενικό επιτόκιο, ακόμη και μετά τη μεγάλη αύξηση επιτοκίων από την ΕΚΤ.
Με αυτά τα δεδομένα, υπάρχει ο κίνδυνος να επηρεασθεί δυσανάλογα το τραπεζικό σύστημα από την καθιέρωση του ψηφιακού ευρώ, καθώς, αν υποτεθεί ότι κάθε καταθέτης κρατά κάθε μήνα ένα σημαντικό ποσό στο wallet για τις συναλλαγές του, για παράδειγμα περισσότερα από 1.000 ευρώ, ένα σημαντικό μέρος των καταθέσεων των ελληνικών τραπεζών θα... κάνει φτερά με προορισμό τη Φρανκφούρτη.
Σε ένα άλλο επίπεδο, υπάρχει ανησυχία για την αρνητική επίδραση που θα έχει το ψηφιακό ευρώ στην προσπάθεια των τραπεζών να αυξήσουν τα έσοδα από προμήθειες. Για παράδειγμα, οι υψηλές προμήθειες για μεταφορά ποσών από μια τράπεζα σε άλλη, θα πάψουν να έχουν νόημα αν μπορεί κανείς να μεταφέρει μέχρι 3.000 ψηφιακά ευρώ χωρίς επιβάρυνση. Οι έμποροι θα μπορούν επίσης να πληρώνονται σε ψηφιακά ευρώ, αποφεύγοντας τις προμήθειες για τα POS ή τις χρεώσεις που θα επιβάλλει στο μέλλον το διατραπεζικό σύστημα IRIS.
Τραπεζικά στελέχη υπογραμμίζουν ότι αυτές οι ανησυχίες συζητούνται συνεχώς μεταξύ των τραπεζών και της ΕΚΤ και εκφράζουν την ελπίδα ότι, όταν έλθει η ώρα για τις τελικές αποφάσεις, θα έχει διαμορφωθεί κατά τέτοιο τρόπο το θεσμικό πλαίσιο, ώστε ο ιδιότυπος ανταγωνισμός της ΕΚΤ με τις εμπορικές τράπεζες να μη λειτουργήσει αποσταθεροποιητικά για τα τραπεζικά συστήματα της ευρωζώνης.
