Λένε ότι το καλύτερο είναι εχθρός του καλού και αυτό το αξίωμα ίσως βρίσκει την καλύτερη εφαρμογή του στην προσπάθεια της Ελλάδας να βρει το μονοπάτι επιστροφής στην αγορά ομολόγων: η κυβέρνηση θα μπορούσε, πράγματι, να περιμένει μερικούς μήνες για την πρώτη έκδοση ομολόγων από το 2014, προσβλέποντας σε χαμηλό επιτόκιο δανεισμού. Αλλά αυτή η αναμονή θα μπορούσε και να αποδειχθεί άκρως επικίνδυνη και, τελικά, επιζήμια για τη χώρα.
Του Γρηγόρη Σαμπάνη
Η κατάσταση στις αγορές σήμερα ανοίγει ένα παράθυρο ευκαιρίας για να διαθέσει ομόλογα η Ελλάδα στους ιδιώτες επενδυτές, παρότι, ακόμη και μετά τις τελευταίες αποφάσεις του Eurogroup, το πρόβλημα με τη βιωσιμότητα του χρέους δεν έχει τυπικά λυθεί, ούτε ξαφνικά η Ελλάδα έγινε αξιόπιστος εκδότης χρέους, παρότι μόλις πριν από λίγα χρόνια πρωταγωνίστησε στη μεγαλύτερη χρεοκοπία των τελευταίων δεκαετιών και επέβαλε «κούρεμα» 53% στους κατόχους ομολόγων με το PSI.
Η αγορά ομολόγων, όπως και κάθε άλλη αγορά, ενσωματώνει στην αποτίμηση τίτλων όλες τις υπάρχουσες πληροφορίες και τις προσδοκίες των συντελεστών της. Η Ελλάδα, μετά τον πλήρη συμβιβασμό της κυβέρνησης Τσίπρα με τους επίσημους πιστωτές και την έκδοση μιας απόφασης του Eurogroup που δείχνει το δρόμο για τη διευθέτηση του χρέους με σοβαρά μεσοπρόθεσμα μέτρα ελάφρυνσης, δεν είναι πια ένας ακραία επικίνδυνος εκδότης ομολόγων.
Το ρίσκο χώρας (“country risk”) έχει μειωθεί σημαντικά και, όταν λάβει κανείς υπόψη ότι η χώρα θα προσφέρει στους ιδιώτες δανειστές ένα κουπόνι της τάξεως του 4,5% για πενταετείς τίτλους, όταν οι χώρες της ευρωζώνης δανείζονται, κατά μέσο όρο, με επιτόκιο κάτω από 0,5%, εξηγείται εύκολα γιατί οι επενδυτές έχουν τόση όρεξη να αγοράσουν ελληνικά ομόλογα.
Όμως, στον κόσμο των αγορών, όλες αυτές οι αντιλήψεις για τον κίνδυνο και την προσδοκώμενη απόδοση μπορεί να αλλάζουν πολύ γρήγορα. Τα «παράθυρα ευκαιρίας» για τους εκδότες ομολόγων ή μετοχών μπορεί να είναι ορθάνοικτα για μικρές ή μεγαλύτερες περιόδους, αλλά μέσα σε λίγες ημέρες να κλείνουν, για λόγους που μπορεί να μην έχουν την παραμικρή σχέση με τον εκδότη των τίτλων.
Αυτό που έχει ανοίξει την όρεξη των διεθνών επενδυτικών κεφαλαίων για κάθε λογής τοποθετήσεις υψηλού κινδύνου είναι η πολιτική των μεγάλων κεντρικών τραπεζών, πρωτίστως δηλαδή της αμερικανικής Fed και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, που εφαρμόσθηκε με συνέπεια τα τελευταία χρόνια για να ξεπερασθούν οι συνέπειες της κρίσης του 2008.
Μηδενικά επιτόκια και τεράστια προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης, που αύξησαν κατά πολλά τρισεκατομμύρια ευρώ τη ρευστότητα των αγορών, υποχρεώνουν τους επενδυτές να αυξήσουν σημαντικά τον κίνδυνο που είναι διατεθειμένοι να αναλάβουν, για να ξεφύγουν από το φάσμα των μηδενικών αποδόσεων και αυτό έχει ανεβάσει στα ύψη τις τιμές των μετοχών και των ομολόγων.
Οι κεντρικές τράπεζες "σφίγγουν τα λουριά"
Πόσο μπορεί να κρατήσει αυτό; Όποιος πει ότι γνωρίζει θα είναι αφελής ή αγύρτης. Σίγουρο είναι, όμως, ότι οι κεντρικοί τραπεζίτες, έστω και με πολύ προσεκτικούς χειρισμούς, αρχίζουν να αναζητούν την έξοδο από την ανορθόδοξη νομισματική πολιτική και αυτό θα αρχίσει να επηρεάζει τη συμπεριφορά των επενδυτών και τη διάθεσή τους να αναλάβουν κινδύνους.
Η Fed, που έχει πάντα τον πρώτο λόγο στη διαμόρφωση των παγκόσμιων νομισματικών ισορροπιών, έχει ήδη αυξήσει τα επιτόκιά της, ενώ έχει τερματίσει το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης. Κορυφαίοι αξιωματούχοι της τράπεζας, μάλιστα, άφησαν να εννοηθεί το τελευταίο διάστημα ότι δεν θα διστάσουν να «σφίξουν τα λουριά» της νομισματικής πολιτικής, ακόμη και αν αυτό επηρεάσει αρνητικά την Wall Street.
Ο δείκτης VIX, που οι χρηματιστές συνηθίζουν να τον αποκαλούν «δείκτη φόβου» ίσως προσφέρεται για ορισμένα ενδιαφέροντα συμπεράσματα για την κατεύθυνση της Wall Street και, ευρύτερα των διεθνών αγορών. Πρόκειται για το δείκτη που αποτυπώνει τη μεταβλητότητα ενός χρηματιστηριακού δείκτη (εν προκειμένω του δείκτη S&P-500): όσο χαμηλότερη είναι η τιμή του, τόσο πιο σταθερή θεωρείται μια αγορά, καθώς οι επενδυτές αισθάνονται μικρότερη αβεβαιότητα για την πορεία των τιμών.
Ο δείκτης VIX, λοιπόν, έχει υποχωρήσει κάτω από το 10, σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα. Την τελευταία φορά που είχε υποχωρήσει τόσο χαμηλά, η Wall Street διένυε περίοδο ευφορίας, η οποία τελείωσε βίαια, με την κρίση που άρχισε το 2007 και κορυφώθηκε το 2008, με την κατάρρευση της Lehman Brothers.
Στην Ευρώπη, όλες οι τελευταίες δηλώσεις του Μάριο Ντράγκι και των άλλων κορυφαίων στελεχών της κεντρικής τράπεζας προετοιμάζουν τους επενδυτές για το σταδιακό τερματισμό του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης, κάτι που ήδη ανεβάζει σημαντικά τις αποδόσεις των ομολόγων της ευρωζώνης. Υπό τη συνεχή πίεση της Γερμανίας, εξάλλου, η πολιτική των μηδενικών επιτοκίων αργά ή γρήγορα θα τερματισθεί.
Βρισκόμαστε, άραγε, μπροστά σε μια αναστροφή τάσης στις αγορές, που θα φέρει νέους κλυδωνισμούς στις τιμές ομολόγων και μετοχών; Θα πετύχουν οι κεντρικοί τραπεζίτες την «ομαλή προσγείωση» από την υπερβολικά χαλαρή νομισματική πολιτική, σε μια «κανονικότητα» υψηλότερων επιτοκίων και πιο περιορισμένων διαθέσεων ανάληψης κινδύνου από τους επενδυτές.
Ασφαλείς απαντήσεις σε τέτοια ερωτήματα είναι δύσκολο να δοθούν. Βέβαιο, είναι, όμως, ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μεγάλες αλλαγές στη διεθνώς ακολουθούμενη νομισματική πολιτική και είναι λάθος να πιστέψει κανείς ότι υπάρχουν εγγυήσεις πως θα διατηρηθεί για πολύ το ευνοϊκό διεθνές κλίμα για να επιστρέψει στην αγορά ομολόγων ένας «προβληματικός» εκδότης, όπως η Ελλάδα.
Κατ’ αυτή την έννοια, οφείλουμε… χθες να προχωρήσουμε στην πρώτη έκδοση ομολόγων από το 2014. Αν περιμένουμε μερικούς μήνες, για να αποσπάσουμε ένα καλύτερο επιτόκιο δανεισμού, δεν θα πρέπει να αποκλείουμε το ενδεχόμενο να βρούμε κλειστές πόρτες, ακόμη και αν έχουμε ακολουθήσει με τη μεγαλύτερη δυνατή συνέπεια το συμφωνημένο με τους δανειστές πρόγραμμα οικονομικής πολιτικής. Στον κόσμο των αγορών, συχνά η γραμμή που χωρίζει το θρίαμβο από την καταστροφή είναι πολύ λεπτή και δεν υπάρχει λόγος να θέτουμε σε κίνδυνο το καλό που έχουμε μπροστά μας, για το αβέβαιο καλύτερο του μέλλοντος.
