Στους καταπράσινους βράχους του Εθνικού Πάρκου Cantanhez στη Γουινέα-Μπισσάου, μια ανακάλυψη έρχεται να αλλάξει όσα ξέραμε για τις κοινωνικές συνήθειες των κοντινότερων μας συγγενών στο ζωικό βασίλειο. Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Έξετερ κατέγραψαν κάτι σπάνιο: άγριοι χιμπατζήδες καταναλώνουν και... μοιράζονται φρούτα που έχουν υποστεί φυσική ζύμωση και περιέχουν αλκοόλη.
Χάρη σε κάμερες ενεργοποιούμενες από κίνηση, το φαινόμενο καταγράφηκε σε βίντεο και θυμίζει κάτι οικείο: ακριβώς όπως οι άνθρωποι που μοιράζονται ένα ποτήρι κρασί για να “συσφίξουν” τις σχέσεις τους, οι χιμπατζήδες φαίνεται πως ενισχύουν τους κοινωνικούς δεσμούς τους με μια πιο “φρουτένια” εκδοχή του happy hour.
Όπως εξηγεί η Άννα Μπόουλαντ, επικεφαλής της μελέτης από το Κέντρο Οικολογίας και Διατήρησης του Πανεπιστημίου του Έξετερ στην Κορνουάλη
Γνωρίζουμε ότι στους ανθρώπους η κατανάλωση αλκοόλ ενεργοποιεί την απελευθέρωση ντοπαμίνης και ενδορφινών, προκαλώντας ευχαρίστηση και χαλάρωση. Επίσης ξέρουμε ότι το μοίρασμα του ποτού, είτε στο πλαίσιο εορτών είτε απλώς σε παρέες, ενισχύει τις κοινωνικές σχέσεις. Άρα, αν οι χιμπατζήδες τρώνε και μοιράζονται τέτοια φρούτα, μήπως απολαμβάνουν παρόμοια οφέλη;
Πιάστηκαν στα πράσα, με την παπάγια
Το βίντεο δείχνει χιμπατζήδες να καταναλώνουν μεγάλους, ινώδεις καρπούς του αφρικανικού “breadfruit” που είχαν αρχίσει να ζυμώνονται, αποκτώντας φυσικά ποσοστά αιθανόλης. Σε δέκα διαφορετικά περιστατικά, άτομα διαφόρων ηλικιών και φύλων εμφανίζονται να μοιράζονται ενεργά τα φρούτα, συχνά προτιμώντας τα μικρότερα, ζυμωμένα κομμάτια από τα φρέσκα και μεγαλύτερα.
Δύο ενήλικες θηλυκές, η Τσιπ και η Ατέ, διάλεξαν χωρίς δεύτερη σκέψη το “μεθυσμένο” κομμάτι. Σε άλλη σκηνή, οι αρσενικοί Μαντζαμπέ και Γκάρι προσέγγισαν επιθετικά έναν καρπό· τελικά ο Μαντζαμπέ τον έκανε δικό του, ενώ λίγο αργότερα ήρθαν κι άλλοι για μια δοκιμή.
Η περιεκτικότητα του φρούτου έφτανε έως και 0,61% αλκοόλ κατ' όγκο — λίγο πιο ελαφρύ από μια μπύρα light. Όμως, οι χιμπατζήδες καταναλώνουν κιλά ολόκληρα από φρούτα καθημερινά, οπότε η συνολική ποσότητα αλκοόλης που προσλαμβάνουν μπορεί να είναι αξιοσημείωτη.
«Σκεφτείτε το σαν να πίναμε εμείς ένα μπουκάλι light μπύρα διάσπαρτα στη διάρκεια της μέρας», λέει η δρ. Κίμπερλι Χόκινγκς, συν-συγγραφέας της μελέτης.
Δείτε σχετικό βίντεο από τους ερευνητές εδώ
Δεν είναι η πρώτη φορά που “τα τσούζουν” οι χιμπατζήδες
Η Χόκινγκς δεν είναι ξένη με το φαινόμενο. Το 2015, η ίδια και οι συνεργάτες της είχαν τεκμηριώσει περιπτώσεις όπου χιμπατζήδες έκλεβαν χυμό φοινικοδάσους από δοχεία ανθρώπων. Ο χυμός είχε υποστεί φυσική ζύμωση. Κάποιοι χιμπατζήδες φάνηκαν και... “ζαλισμένοι” μετά, καθυστερώντας να χτίσουν φωλιές και επιδεικνύοντας παιχνιδιάρικη (ή απλώς μεθυσμένη;) συμπεριφορά.
Στη νέα μελέτη, πάντως, δεν παρατηρήθηκε μεθυστική συμπεριφορά. Και πιθανόν υπάρχει λόγος: το να “ξεφύγει” κανείς στο δάσος, όπου καραδοκούν κίνδυνοι, δεν είναι και η εξυπνότερη στρατηγική επιβίωσης.
Αλλά το ότι έλκονται από ζυμωμένα φρούτα ίσως αποκαλύπτει βαθύτερα στοιχεία για την ευφυΐα και τις κοινωνικές τους στρατηγικές. Όπως σημειώνει η Χόκινγκς:
Οι χιμπατζήδες δεν μοιράζονται φαγητό έτσι εύκολα, οπότε αυτό το μοίρασμα ίσως είναι πιο σημαντικό απ’ ό,τι φαίνεται
Αρχαίες ρίζες του φαγοποτιού
Η μελέτη ανοίγει έναν διάλογο για το αν οι δικές μας παραδόσεις “φαγοποτιού” έχουν βαθιές εξελικτικές ρίζες. Οι ερευνητές υποθέτουν ότι τέτοιες συμπεριφορές στους χιμπατζήδες μπορεί να είναι τα πρώτα στάδια του “εορταστικού γεύματος” όπως το ξέρουμε.
«Πρέπει να δούμε αν επιλέγουν εσκεμμένα τα ζυμωμένα φρούτα και πώς μεταβολίζουν την αιθανόλη. Αν όμως πρόκειται για ένα πρώιμο στάδιο του φαγοποτιού, τότε ίσως αυτή η παράδοση έχει ξεκινήσει πολύ πριν οι άνθρωποι ανακαλύψουν το κρασί», λέει η Χόκινγκς.
Η ιδέα πως δεν είμαστε οι μόνοι με... αδυναμία στο αλκοόλ δεν είναι καινούργια. Έχουν προταθεί θεωρίες ότι οι πρόγονοι του ανθρώπου έλκονταν από τα ζυμωμένα φρούτα για τη θρεπτική τους αξία, αλλά και για τις ελαφρώς ευφορικές τους ιδιότητες.
Γενετικές μελέτες έχουν δείξει ότι ο κοινός πρόγονος των αφρικανικών πιθήκων είχε αναπτύξει καλύτερη ικανότητα μεταβολισμού της αιθανόλης. Μια χρήσιμη εξέλιξη για να μπορούμε -και εμείς και οι χιμπατζήδες- να απολαμβάνουμε φρούτα με μικρές δόσεις αλκοόλ χωρίς να... σωριαστούμε στο έδαφος.
Θα πιούμε (φρούτο) απόψε;
Αν και τα δεδομένα περιορίζονται σε μόλις 10 καταγεγραμμένα περιστατικά, το εύρημα ανοίγει νέους δρόμους για την έρευνα στην πρωτευοντολογία.
Θα μπορούσαν οι χιμπατζήδες να ψάχνουν ενεργά ζυμωμένα φρούτα; Τους αρέσει η γεύση; Μήπως κάνουν και... “ραντεβού με φρούτο”; Οι επόμενες μελέτες ίσως μας διαφωτίσουν - και όχι μόνο γι' αυτούς, αλλά και για τις δικές μας εξελικτικές ρίζες.
Όπως και να 'χει, αυτή η μελέτη προσφέρει μια σπάνια ματιά στην περίπλοκη κοινωνικότητα των χιμπατζήδων. Μπορεί τελικά, σε μια σκιά δέντρου, με ένα “ζυμωμένο” σνακ στο χέρι, να βρίσκεται ο πρόγονος του ανθρώπινου καφενείου και της πρώτης καλοπροαίρετης... μέθης.
