Ανάλυση του Ινστιτούτου Εναλλακτικών Πολιτικών (ΕΝΑ)
Tο δημοψήφισμα στην Καταλονία και όσα ακολούθησαν, έφεραν στην επιφάνεια μια σειρά ζητήματα καλά κρυμμένα στη συνείδηση και τη σκέψη μεγάλου τμήματος των Καταλανών και των
Ισπανών. Τα αίτια της κορύφωσης της καταλανικής κρίσης μπορούν να αναζητηθούν σε τρία κατά βάση πεδία: στο θεσμικό, στο οικονομικό και στο πολιτικό.
Το ισπανικό Σύνταγμα του 1978 επιβάλλει κάποιους βασικούς περιορισμούς στην αυτοδιάθεσης και την ανεξαρτησία των Περιφερειών, θέτοντας στον πυρήνα των διατάξεών του το ζήτημα της προστασίας και διατήρησης της εδαφικής ακεραιότητας και της ενιαίας εθνικής ταυτότητας της Ισπανίας.
Αδιέξοδη ρητορική
Στις συζητήσεις και διαβουλεύσεις για το νέο ισπανικό Σύνταγμα συμμετείχε η πλειοψηφία των πολιτικών δυνάμεων, γεγονός που αντιστοιχούσε στην ευρύτερη τότε πολιτική και κοινωνική ανάγκη θωράκισης του πολιτεύματος από εσωτερικές απειλές κατά της δημοκρατίας.
Τώρα, 40 χρόνια μετά την ψήφιση του ισπανικού Συντάγματος, οι πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις στην Καταλονία καθιστούν αναγκαία την αναθεώρηση κάποιων διατάξεων του, ώστε να αποκατασταθεί η πολιτική ομαλότητα και να αποκλιμακωθεί η ένταση μεταξύ της ισπανικής και της καταλανικής κυβέρνησης.
Η θεσμική διάσταση της πολιτικής κρίσης στην Ισπανία με αφορμή την Καταλονία δεν έχει αποτελέσει αντικείμενο επεξεργασίας ούτε από την ισπανική κυβέρνηση του Λαϊκού Κόμματος, ούτε από τη συμμαχική κυβέρνηση της Καταλονίας. Οι δύο πλευρές έχουν εγκλωβιστεί σε μια αδιέξοδη ρητορική και σε κινήσεις που αποδυναμώνουν διαρκώς τις προσπάθειες διαλόγου.
Η οικονομία και οι πολιτικές λιτότητας
Η επιβολή των πολιτικών λιτότητας στην Ευρωζώνη και η οικονομική κρίση στην Ισπανία όξυναν περαιτέρω το κλίμα στις σχέσεις μεταξύ Μαδρίτης και Καταλονίας. Από το 2010 και μετά καλλιεργήθηκε από την τοπική πολιτική ηγεσία στην Καταλονία η αίσθηση ότι η Περιφέρεια συμβάλλει στον εθνικό προϋπολογισμό σε δυσανάλογο βαθμό.
Η αντίληψη αυτή ενισχύθηκε λόγω των αποτυχημένων πολιτικών λιτότητας στη χώρα.
Βασικό σημείο τριβής αποτελούσε και συνεχίζει να αποτελεί το ύψος των αποδιδόμενων φορολογικών εσόδων προς την κεντρική κυβέρνηση, αλλά και το γεγονός ότι η καταλανική Περιφέρεια έχει υψηλότερο βιοτικό επίπεδο.
Οι χαμηλότεροι δείκτες ανεργίας σε σχέση με τον μέσο όρο στη χώρα αλλά και η δημιουργία ενός ισχυρού τουριστικού «branding» με επίκεντρο την Βαρκελώνη, καλλιεργούν σε σημαντικό κομμάτι του πληθυσμού την ψευδαίσθηση ότι η ανεξαρτησία αποτελεί μια επιλογή «λύτρωσης» και αποκατάστασης των ισορροπιών στο πλαίσιο του ισπανικού έθνους-κράτους.
Ο ρόλος των προοδευτικών δυνάμεων
Το πολιτικό σκηνικό είναι ρευστό στην Καταλονία. Ωστόσο, οι θέσεις των πολιτικών κομμάτων αντικατοπτρίζουν τη μεγάλη απόσταση που τα χωρίζει ως συνέπεια της απουσίας γόνιμου διαλόγου.
Σ' αυτό το πλαίσιο, τρία είναι τα βασικά συμπεράσματα:
- Ο Ισπανός Πρωθυπουργός Μ. Ραχόι καταφέρνει με την υιοθέτηση ακραίων επιλογών να συσπειρώσει το συντηρητικό ακροατήριο, σε μια περίοδο που η κυβέρνηση μειοψηφίας του Λαϊκού Κόμματος πλήττεται από τη δικαστική διερεύνηση πολλών και σημαντικών υποθέσεων διαφθοράς.
- Η δημοκρατική, μετριοπαθής και ενωτική προσέγγιση της δημάρχου Βαρκελώνης Άντα Κολάου που είναι και επικεφαλής του Catalunya en Comú, αυξάνει τις «μετοχές» της, όχι μόνο στο πλαίσιο της καταλανικής Αριστεράς αλλά στο σύνολο της ισπανικής Αριστεράς και του προοδευτικού ισπανικού ακροατηρίου.
- Το σοσιαλιστικό κόμμα παραμένει εγκλωβισμένο μεταξύ της τήρησης της συνταγματικής τάξης και της έκφρασης μιας εναλλακτικής πρότασης για τη διαχείριση της κρίσης, αγνοώντας τον καθοριστικό ρόλο της αστυνομικής βίας και της διασταλτικής ερμηνείας διατάξεων στου συνταγματικού δικαίου από την ισπανική κυβέρνηση στην κορύφωση του πολιτικού αδιεξόδου.
Η επόμενη ημέρα
Τόσο η μονομερής –και παράνομη– ανακήρυξη της ανεξαρτησίας από την καταλανική κυβέρνηση, όσο και η εφαρμογή του άρθρου 155 του Συντάγματος από την ισπανική κυβέρνηση, κατέδειξαν με τρόπο εμφατικό την πολιτική ανεπάρκεια και των δύο πλευρών.
Η αναζήτηση μιας αποτελεσματικής φόρμουλας διαλόγου και η διαμόρφωση συνθηκών που θα οδηγήσουν σε βιώσιμη λύση, παραμένουν ζητούμενο.
Οι εκλογές της 21ης Δεκεμβρίου δίνουν μια μεγάλη ευκαιρία στις αριστερές και προοδευτικές δυνάμεις της Καταλονίας να αλλάξουν τους πολιτικούς συσχετισμούς και να προωθήσουν το διάλογο με την κεντρική κυβέρνηση της Μαδρίτης
