Έτοιμη για δημοσίευση ήταν από το περασμένο φθινόπωρο η κανονιστική παρέμβαση της Επιτροπής Ανταγωνισμού στην αγορά των καυσίμων, που θα οδηγούσε σε μείωση τιμών για τους καταναλωτές, αλλά έχει... εξαφανισθεί εδώ και πολλούς μήνες, δημιουργώντας εύλογες υποψίες για παρεμβάσεις από τα ισχυρά επιχειρηματικά συμφέροντα του κλάδου.
Σε εκτενές άρθρο του για τον ανταγωνισμό στην Ελλάδα, που δημοσιεύεται στην ετήσια έκθεση του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ, ο πρώην πρόεδρος της Επιτροπής Ανταγωνισμού, Ιωάννης Λιανός, περιγράφει μια εξαιρετικά σύνθετη και απαιτητική για μια Αρχή με ελλιπές προσωπικό προσπάθεια παρέμβασης στον κλάδο των καυσίμων, η οποία προχώρησε επί των ημερών της δικής του θητείας.
Η παρέμβαση της Επιτροπής στον κλάδο των καυσίμων εξελίχθηκε σε δύο στάδια, σύμφωνα με όσα αναφέρει ο κ. Λιανός.
Σε πρώτη φάση, την περίοδο 2022-2023, ο κλάδος των πετρελαιοειδών -που έχει κατ' επανάληψη απασχολήσει την Επιτροπή την τελευταία 20ετία- ήταν ένας από τους συνολικά έξι κλάδους, όπου έγινε χαρτογράφηση της αγοράς προϊόντων.
Όσες από αυτές τις έρευνες, μεταξύ των οποίων και αυτή για τα πετρελαιοειδή, ολοκληρώθηκαν «δημοσιεύθηκαν λίγες ημέρες ύστερα από την παρουσίασή τους στην Ολομέλεια της ΕΑ, ενώ δημοσιεύθηκαν και εκτενή δελτία τύπου για την ενημέρωση της κοινής γνώμης», τονίζει ο κ. Λιανός.
Τα στοιχεία που βρέθηκαν ήταν τόσο σοβαρά, ώστε να οδηγήσουν την Επιτροπή Ανταγωνισμού να περάσει σε επόμενο στάδιο, αυτό της κανονιστικής παρέμβασης, την οποία, σημειωτέον, δεν ενέκριναν όλα τα μέλη της, αλλά αποφασίσθηκε κατά πλειοψηφία.
Ο κ. Λιανός αναφέρει ότι «η ΕΑ εκκίνησε (κατά πλειοψηφία) το 2023 κανονιστική παρέμβαση σύμφωνα με το αρ. 11 ν. 3959/2011 σε ορισμένες αγορές/κλάδους στον τομέα των πετρελαιοειδών, κατόπιν των αποτελεσμάτων της χαρτογράφησης του κλάδου το 2022».
Βρήκε πού «φουσκώνουν» οι τιμές
Μάλιστα, αυτή η περίπτωση ήταν από τις λίγες στην ιστορία της Επιτροπής όπου έγινε ανάλυση σε βάθος της αλυσίδας αξίας, μια εργασία πολύ απαιτητική σε ανθρωποώρες για μια υποστελεχωμένη Αρχή. Σκοπός ήταν να φανεί σε ποια από τα επιμέρους στάδια της παραγωγής και διακίνησης καυσίμων μπορεί να «φουσκώνουν» οι τιμές επειδή δεν λειτουργεί σωστά ο ανταγωνισμός. Η Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμού, σημειώνει ο κ. Λιανός, προχώρησε σε «μία ενδελεχή ανάλυση της αλυσίδας αξίας, η οποία συζητήθηκε στην Ολομέλεια της ΕΑ».
Ο πρώην πρόεδρος της Επιτροπής δεν προχωρά περισσότερο τις σκέψεις του για αυτή την υπόθεση, αφήνοντας τον αναγνώστη του άρθρου να κάνει τις δικές του υποθέσεις για το πώς αυτή η Κανονιστική Παρέμβαση, που απασχόλησε τόσο πολύ την Επιτροπή Ανταγωνισμού, παραμένει μέχρι σήμερα «θαμμένη» σε κάποια συρτάρια, ενώ είχε αναγγελθεί ότι θα δημοσιευόταν -και θα εφαρμοζόταν- από τον περασμένο Οκτώβριο.
Ούτε η νέα διοικητική ομάδα της Επιτροπής, υπό την κ. Μαίρη Σάρπ, έχει ανακοινώσει οτιδήποτε σχετικά με την τύχη αυτής της κανονιστικής παρέμβασης.
Γεγονός είναι ότι ορισμένα θέματα που έθιξε η έρευνα της Επιτροπής είναι από αυτά που αποτελούν «κόκκινο πανί» για τα ισχυρά επιχειρηματικά συμφέροντα της αγοράς καυσίμων. Για παράδειγμα, το καθεστώς τήρησης αποθεμάτων ασφαλείας, που θεωρείται ότι αυξάνει υπερβολικά τα κόστη και ουσιαστικά εμποδίζει τις εισαγωγές καυσίμων με χαμηλότερες τιμές, είναι ένα από τα θέματα που είχαν αναδειχθεί από την Επιτροπή και πιθανότατα θα περιλαμβάνονταν στην κανονιστική παρέμβαση.
Τα προκαταρκτικά συμπεράσματα
Αποκαλυπτικά ήταν, σε κάθε περίπτωση, τα πρώιμα ευρήματα που είχε παρουσιάσει η Επιτροπή από τη χαρτογράφηση της αγοράς και κυρίως όσα αναφέρονταν στα διυλιστήρια και τις εταιρείες εμπορίας, δηλαδή στους μεγάλους «παίκτες» της αγοράς:
(α) Υψηλός βαθμό συγκέντρωσης στην αγορά διύλισης. Μέτριος προς χαμηλό βαθμό συγκέντρωσης στην αγορά χονδρικής. Σημειώνεται ότι στην αγορά λιανικής λειτουργούν περί τα 5.000 πρατήρια στην Ελλάδα, ωστόσο ο ανταγωνισμός είναι τοπικός, επομένως το επίπεδο συγκέντρωσης ενδέχεται να διαφέρει ανά περιοχή και θα πρέπει να εξεταστεί ενδελεχώς.
(β) Σημαντική αύξηση του κύκλου εργασιών και δεικτών κερδοφορίας των επιχειρήσεων διύλισης και χονδρικής εμπορίας το εξεταζόμενο διάστημα.
(γ) Εκ πρώτης όψεως, ιδιαίτερα αυξημένο περιθώριο κέρδους των εταιρειών διύλισης το 2022 (σχεδόν διπλασιάζεται σε σχέση με το 2021), ωστόσο τα στοιχεία πρέπει να επιβεβαιωθούν με περαιτέρω έρευνα ανά προϊόν.
(δ) Αύξηση του περιθωρίου διύλισης όπως υπολογίζεται από τις εταιρίες παρά τις επιμέρους διακυμάνσεις που έλαβαν χώρα σε ορισμένες περιπτώσεις, ωστόσο χρήζει περαιτέρω διερεύνησης για λόγους συγκρισιμότητας με άλλες χώρες.
(ε) Εντόνως πτωτική πορεία των μέσων τιμών χονδρικής και στα τρία υπό ανάλυση προϊόντα κατά τα διαστήματα των περιοριστικών μέτρων του 2020 με αλλαγή σε ανοδική τροχιά από τον Ιούνιο 2020 και έπειτα, καταγράφοντας έντονα ανοδική τάση από τις αρχές του 2022 και μετά, ενδεχομένως εξαιτίας και του πολέμου στην Ουκρανία.
(στ) Αντίστοιχη τάση κατέγραψαν και οι μέσες λιανικές τιμές και των τριών προϊόντων. Ομοίως οι τιμές πώλησης προς τη χονδρική αγορά (αφαιρούμενων εκπτώσεων και πιστώσεων) ακολουθούν αντίστοιχη πορεία καταγράφοντας ανοδική τάση από τα μέσα του 2020 και μετά, ενώ παρατηρείται πολύ μεγάλη ταύτιση τιμών μεταξύ των δύο εταιρειών διύλισης τόσο ως προς την αμόλυβδη βενζίνη 95 οκτανίων όσο και ως προς το πετρέλαιο κίνησης.
Η Επιτροπή Ανταγωνισμού τόνιζε ότι, εφόσον το κρίνει σκόπιμο, δύναται να εμβαθύνει και να παρέμβει στην αγορά με την έναρξης της κανονιστικής παρέμβασης. Στο πλαίσιο της διαδικασίας αυτής, θα εξεταστούν εις βάθος οι συνθήκες ανταγωνισμού στις οικείες αγορές, προκειμένου να διευκρινιστούν:
• Τόσο αν η παρατηρούμενη ασυμμετρία, και γενικότερα η αύξηση της τιμής αυτών των προϊόντων την τελευταία διετία, οφείλονται στην απουσία συνθηκών αποτελεσματικού ανταγωνισμού,
• Όσο και ζητήματα αναφορικά με το μηχανισμό τιμολογιακής πολιτικής, την τήρηση αποθεμάτων ασφαλείας και άλλων πιθανών φραγμών εισόδου και ανάπτυξης της αγοράς και τη διατήρηση υψηλού περιθωρίου κέρδους από τις επιχειρήσεις του κλάδου.
