Το αυξανόμενο παγκόσμιο εμπορικό ρίσκο επιδεινώνει τις ήδη σοβαρές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι αναδυόμενες αγορές και οι αναπτυσσόμενες χώρες: υψηλό χρέος, ασθενής ανάπτυξη και μείωση επενδύσεων. Ωστόσο, η μείωση των δικών τους δασμών θα μπορούσε να δώσει ισχυρή ώθηση, δήλωσε ο Ιντερμίτ Γκιλ, επικεφαλής οικονομολόγος της Παγκόσμιας Τράπεζας.
Ο Γκιλ επεσήμανε ότι οι προβλέψεις ανάπτυξης για τις ανεπτυγμένες οικονομίες αναθεωρούνται συνεχώς προς τα κάτω, ενώ και για τις αναπτυσσόμενες χώρες οι εκτιμήσεις αρχίζουν να αποδυναμώνονται, μετά από το κύμα δασμών που ανακοίνωσε ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ.
Στην Ουάσιγκτον, όπου πραγματοποιούνται αυτή την εβδομάδα οι εαρινές συνεδριάσεις του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας, κυριαρχεί η ανησυχία για τις οικονομικές συνέπειες των ιστορικά υψηλών αμερικανικών δασμών - και των αντιποίνων που έχουν ανακοινώσει χώρες όπως η Κίνα, η Ευρωπαϊκή Ένωση και ο Καναδάς.
Την Τρίτη, το ΔΝΤ προχώρησε σε σημαντικές μειώσεις των προβλέψεών του για την ανάπτυξη στις ΗΠΑ, την Κίνα και πολλές άλλες χώρες, προειδοποιώντας πως η κλιμάκωση της εμπορικής σύγκρουσης θα μπορούσε να επιβραδύνει περαιτέρω την παγκόσμια ανάπτυξη. Η νέα εκτίμηση για το 2025 προβλέπει παγκόσμια ανάπτυξη μόλις 2,8% – μισή ποσοστιαία μονάδα χαμηλότερα από τις προβλέψεις του Ιανουαρίου.
Η Παγκόσμια Τράπεζα θα παρουσιάσει τη δική της έκθεση τον Ιούνιο, όμως, σύμφωνα με τον Γκιλ, η συναίνεση μεταξύ οικονομολόγων δείχνει ξεκάθαρα μια σημαντική καθοδική αναθεώρηση τόσο για την ανάπτυξη όσο και για το εμπόριο. Οι δείκτες αβεβαιότητας, που ήδη βρίσκονταν σε υψηλά επίπεδα, εκτοξεύτηκαν μετά την ανακοίνωση των νέων δασμών από τον Τραμπ στις 2 Απριλίου.
Σε αντίθεση με προηγούμενες κρίσεις, όπως η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008–2009 ή η πανδημία COVID-19, αυτή η επιβράδυνση είναι αποτέλεσμα κυβερνητικής πολιτικής – γεγονός που σημαίνει, κατά τον Γκιλ, ότι θα μπορούσε θεωρητικά να αντιστραφεί.
Ο ίδιος προειδοποίησε ότι η νέα κρίση θα πλήξει περαιτέρω την ανάπτυξη των αναδυόμενων αγορών, οι οποίες έχουν ήδη δει την ετήσια ανάπτυξή τους να πέφτει από το 6% πριν από 20 χρόνια σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα σήμερα. Το παγκόσμιο εμπόριο προβλέπεται να αυξηθεί μόλις κατά 1,5% — πολύ χαμηλότερα από τον μέσο όρο του 8% στις αρχές της δεκαετίας του 2000.
«Είναι ένα απότομο φρενάρισμα πάνω σε ένα ήδη αποδυναμωμένο περιβάλλον», σημείωσε χαρακτηριστικά. Παράλληλα, οι άμεσες ξένες επενδύσεις (FDI) και οι επενδύσεις χαρτοφυλακίου προς τις αναδυόμενες αγορές μειώνονται, όπως συνέβη και σε προηγούμενες κρίσεις. «Οι ΑΞΕ ήταν 5% του ΑΕΠ στις καλές εποχές. Τώρα είναι μόλις 1%», τόνισε.
Η απειλή της υπερχρέωσης
Το υψηλό δημόσιο χρέος αποτελεί πλέον υπαρξιακή απειλή για τις αναπτυσσόμενες οικονομίες. Σύμφωνα με τον Γκιλ, περίπου οι μισές από τις 150 αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες χώρες είτε έχουν ήδη αδυναμία εξυπηρέτησης του χρέους τους είτε βρίσκονται στο χείλος της χρεοκοπίας. Το ποσοστό αυτό είναι υπερδιπλάσιο σε σχέση με το 2024 και ενδέχεται να αυξηθεί περαιτέρω αν η παγκόσμια οικονομία επιβραδυνθεί κι άλλο.
«Αν η παγκόσμια ανάπτυξη επιβραδυνθεί, το εμπόριο μειωθεί και τα επιτόκια παραμείνουν υψηλά, τότε πολλές χώρες –συμπεριλαμβανομένων και εξαγωγέων πρώτων υλών– θα βρεθούν σε κατάσταση κρίσης χρέους», σημείωσε.
Οι καθαρές πληρωμές τόκων ως ποσοστό του ΑΕΠ — ένας βασικός δείκτης βιωσιμότητας του χρέους — έχουν εκτοξευθεί στο 12% για τις αναδυόμενες αγορές (από 7% το 2014), επιστρέφοντας σε επίπεδα που είχαν να εμφανιστούν από τη δεκαετία του 1990. Για τις φτωχότερες χώρες, η κατάσταση είναι ακόμη χειρότερη: το 20% του ΑΕΠ κατευθύνεται πλέον στην εξυπηρέτηση του χρέους, έναντι 10% πριν από δέκα χρόνια.
Αυτό σημαίνει λιγότερα κονδύλια για εκπαίδευση, υγεία και βασικές κοινωνικές υπηρεσίες, υπονομεύοντας την αναπτυξιακή προοπτική.
Η προτροπή: Διαπραγματευτείτε τώρα
Καθώς οι προσδοκίες για διατήρηση των υψηλών επιτοκίων λόγω του πληθωρισμού παραμένουν, ο κίνδυνος αύξησης του χρέους για τις χώρες που πρέπει να το αναχρηματοδοτήσουν εντείνεται, εξήγησε ο Γκιλ.
Η βασική του σύσταση προς τις αναπτυσσόμενες χώρες: να προχωρήσουν άμεσα σε διμερείς εμπορικές συμφωνίες με τις ΗΠΑ, προκειμένου να μειώσουν τους δικούς τους δασμούς και να αποφύγουν την επιβολή ακόμη πιο αυστηρών αμερικανικών δασμών. Παράλληλα, θα πρέπει να ανοίξουν τις αγορές τους και προς άλλες χώρες, ώστε να ενισχύσουν το εμπόριο και να επιταχύνουν την ανάπτυξη.
Όπως έδειξε η μοντελοποίηση της Παγκόσμιας Τράπεζας, μια τέτοια στρατηγική θα μπορούσε να έχει σημαντικά αναπτυξιακά οφέλη — ιδίως τώρα που η εξωτερική πίεση από τις ΗΠΑ ενδέχεται να κάμψει τις εσωτερικές αντιστάσεις.
