«Μαγική εικόνα» αποτελεί το αχανές χαρτοφυλάκιο μη εξυπηρετούμενων δανείων των ελληνικών τραπεζών, καθώς η ονομαστική αξία αυτών των δανείων μπορεί να ξεπερνά τα 100 δισ. ευρώ, αλλά η αξία μεταβίβασής τους σε distress funds είναι απελπιστικά χαμηλή, κάτι που θεωρεί δικαιολογημένο και η Τράπεζα της Ελλάδος.
Το βασικό πρόβλημα που δεν επιτρέπει ως τώρα να λειτουργήσει με άξιες λόγου συναλλαγές η αγορά προβληματικών δανείων είναι πολύ χαμηλές προσφορές από funds για πακέτα «κόκκινων» δανείων των ελληνικών τραπεζών. Για κάθε ευρώ δανείου, τα fund προσφέρουν ακόμη και λίγα σεντς,κάτι που υποχρεώνει τις τράπεζες να αποφεύγουν τις συναλλαγές.
Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος, «στο πλαίσιο της χάραξης από την Πολιτεία της εθνικής στρατηγικής για την άρση των εμποδίων στη δημιουργία δευτερογενούς αγοράς τον Αύγουστο του 2015, έχουν ήδη γίνει σημαντικά βήματα, αλλά παρ’ όλα αυτά η αποτελεσματικότητα της αγοράς δεν αντικατοπτρίζεται στη διενέργεια ικανού όγκου συναλλαγών, κυρίως εξαιτίας του εύρους μεταξύ της τιμής αγοράς και πώλησης (bid – ask spread)».
Όμως, δεν είναι μόνο η ενδεχομένως… αρπακτική διάθεση των funds που μπορεί να εξηγεί τη χαοτική διαφορά ανάμεσα στην εκτίμηση της αξίας ενός δανείου από τον πωλητή (τράπεζα) και τον αγοραστή (fund). Οι αναλυτές της ΤτΕ εντοπίζουν, σε ειδικό θέμα που αναπτύσσουν στην τελευταία Επισκόπηση του Ελληνικού Χρηματοπιστωτικού Συστήματος, τις απελπιστικές καθυστερήσεις των ελληνικών δικαστηρίων στη ρευστοποίηση προβληματικών δανείων ως ένα παράγοντα που «διαβρώνει» επικίνδυνα την αξία των δανείων.
Οι καθυστερήσεις και το κόστος
Όπως επισημαίνει η ΤτΕ, «με βάση έρευνα που πραγματοποίησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχετικά με το χρόνο που απαιτείται για την εκκαθάριση δικαστικά ενός Μη Εξυπηρετούμενου Ανοίγματος, τα στοιχεία είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτικά, καθόσον η Ελλάδα κατατάσσεται προτελευταία, πριν από τη Σλοβακία, με χρονικό διάστημα εκκαθάρισης τα 3,5 έτη κατά μέσο όρο».
Μάλιστα, όπως φαίνεται στο γράφημα που δημοσιεύει η ΤτΕ, στα χρόνια της κρίσης ο χρόνος ανάκτησης ανοιγμάτων από τους πιστωτές μέσω των δικαστηρίων σχεδόν διπλασιάσθηκε: το 2010 υπολογιζόταν σε δύο χρόνια, δηλαδή όσο και ήταν και στο Λουξεμβούργο, αλλά το 2015 είχε ξεπεράσει ακόμη και τους χρόνους που καταγράφονται σε ευρωπαϊκές χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ, με μόνη εξαίρεση, όπως προαναφέρθηκε, την Σλοβακία.
Προφανώς, μια σημαντική αιτία αυτού του προβλήματος ήταν η υπερφόρτωση των δικαστηρίων από τέτοιες υποθέσεις. Όπως σημειώνει η ΤτΕ, στα τέλη του 2016 εκκρεμούσαν ενώπιον της Δικαιοσύνης υποθέσεις δανείων ύψους 15,3 δισ. ευρώ, που αντιστοιχούν σε 14,6% των συνολικών μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων.
Αυτές οι καθυστερήσεις έχουν τεράστιο κόστος για τις τράπεζες, προκαλώντας μια αφανή «αιμορραγία», καθώς μειώνουν δραματικά την εκτιμώμενη αξία των προβληματικών δανείων.
Όπως αναφέρουν οι αναλυτές της ΤτΕ, «εάν θεωρήσουμε ως αφετηρία για την εξέλιξη της τιμής των εξασφαλίσεων τη λογιστική τιμή τους και δεδομένο χρόνο ρευστοποίησης τα 5 έτη, που αποτελεί μια ρεαλιστική παραδοχή με βάση τα υφιστάμενα δεδομένα του δικαστικού συστήματος, η αξία τους απομειώνεται από 50% έως 73%, ανάλογα με το σενάριο. Συνεπώς, επηρεάζεται αντίστοιχα αρνητικά και η αξία του προς μεταβίβαση μη εξυπηρετούμενου ανοίγματος από το πιστωτικό ίδρυμα».
Κίνδυνος για τις τιμές ακινήτων
Αξίζει, τέλος, να σημειωθεί ότι αυτό που μπορεί να φαίνεται σαν «ευλογία» για τις τράπεζες, δηλαδή μια μεγάλη επιτάχυνση της ρευστοποίησης ακινήτων με τους ηλεκτρονικούς πλειστηριασμούς, ενέχει τον κίνδυνο να προκληθεί κατάρρευση της αγοράς ακινήτων.
Όπως σημειώνουν οι αναλυτές της ΤτΕ, «με δεδομένη την υφιστάμενη διάρθρωση των εξασφαλίσεων, όπου το 87% αυτών αφορά εμπράγματες (σ.σ.: ακίνητα), οποιαδήποτε μαζική απόπειρα ρευστοποίησης από τα πιστωτικά ιδρύματα θα δημιουργούσε «bottleneck effects» (σ.σ.: φαινόμενο μποτιλιαρίσματος), καθώς η δυνατότητα απορρόφησης είναι περιορισμένη και εν πολλοίς δεδομένη. Συνεπώς, θα υπήρχε σημαντική επίδραση στο επίπεδο των ήδη συμπιεσμένων τιμών των ακινήτων».
