Αν έχετε την τύχη να βρεθείτε πρόσφατα ή να βρίσκεστε ακόμα σε διακοπές, πιθανότατα τώρα θα χαίρεστε τη θερινή σας λάμψη. Ωστόσο, το μαύρισμα δεν θεωρούταν πάντα και παντού δεδομένο ή όμορφο. Στην πραγματικότητα, ιστορικά πρόκειται για ένα σχετικά πρόσφατο φαινόμενο, με διαφορετικές πολιτιστικές ερμηνείες ανάλογα με την περιοχή.
Αξιοσημείωτο είναι ότι, η τάση για ηλιοθεραπεία έγινε δημοφιλής σχεδόν κατά λάθος, όταν η σχεδιάστρια μόδας Coco Chanel επέστρεψε από μια κρουαζιέρα στη Μεσόγειο το 1923 με ακούσια μαυρισμένο δέρμα.
Οι φωτογραφίες της να αποβιβάζεται από ένα γιοτ στις Κάννες έθεσαν νέα πρότυπα ομορφιάς, σηματοδοτώντας μια απομάκρυνση από την προηγούμενη συσχέτιση του σκούρου δέρματος με την εργατική τάξη.
Η εξιδανίκευση του “Πολυνησιακού” σώματος
Ο ιστορικός Pascal Ory έχει μελετήσει την εξέλιξη των προτιμήσεων για τον τόνο του δέρματος μεταξύ της γαλλικής ελίτ. Από τη μεσαιωνική περίοδο έως τις αρχές του 20ού αιώνα, το ανοιχτόχρωμο δέρμα—συχνά ανοιγμένο τεχνητά με πούδρες—ήταν σημάδι αριστοκρατίας στη Γαλλία. Αυτή η καλλυντική πρακτική ξεχώριζε την αριστοκρατία από τους χωρικούς, των οποίων το δέρμα μαύριζε φυσικά από την εξωτερική εργασία.
Ο 18ος αιώνας, ωστόσο, άρχισε να αμφισβητεί αυτούς τους κανόνες. Καθώς οι Ευρωπαίοι εξερευνητές ταξίδευαν σε νέες περιοχές, συνάντησαν αυτό που αποκαλούσαν “Πολυνησία”, έναν ειδυλλιακό παράδεισο που κατοικούνταν από “εξωτικούς” ντόπιους. Ιδιαίτερα, η Ταϊτινή αριστοκρατία εντυπωσίασε αυτούς τους εξερευνητές.
Το θόλωμα των γραμμών μεταξύ των ευρωπαϊκών και των ταϊτινών αποχρώσεων του δέρματος οδήγησε σε μια εξιδανικευμένη άποψη για τις γυναίκες της Ταϊτής (vahiné), των οποίων η ομορφιά γιορταζόταν από την ανδρική ευρωπαϊκή ματιά. Αυτή η νέα εκτίμηση για το “χρυσό” δέρμα των Πολυνήσιων, αν και εξακολουθούσε να θεωρείται “εξωτικό”, σηματοδότησε την αρχή μιας νέας αφήγησης γύρω από τους τόνους του δέρματος, αν και το μαύρισμα αυτό καθαυτό δεν ήταν ακόμη στο επίκεντρο.
Η δυτική εμμονή με την “απογύμνωση” του σώματος
Η κατανόηση της δυτικής γοητείας με το μαύρισμα απαιτεί μια ματιά πέρα από τις γαλλικές και ευρωπαϊκές προοπτικές. Η έννοια της “Τροπικότητας”, που πλαισιώνει τις τροπικές περιοχές ως το περιβαλλοντικό “Άλλο” για τη Δύση, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην αλλαγή των αντιλήψεων για τους τόνους του δέρματος. Αυτή η δυτική άποψη, επηρεασμένη από τον Οριενταλισμό, ρομαντικοποίησε τις τροπικές παραλίες, όπου η έκθεση στον ήλιο θεωρείτο ως μέσο αναζωογόνησης και μεταμόρφωσης του σώματος.
Στις αρχές του 20ού αιώνα, υπήρξε μια αλλαγή στη στάση απέναντι στο μαύρισμα, όπως φαίνεται στο μυθιστόρημα του André Gide "Ο Ανηθικολόγος" (1902), που τόνισε τις απολαύσεις της ηλιοθεραπείας. Την ίδια εποχή, οι ιστορίες του Jack London για τη Χαβάη, ιδιαίτερα το "Η Κρουαζιέρα του Σναρκ" (1911), έφερε στη Δύση την εικόνα των μαυρισμένων, γυμνασμένων σωμάτων από την κουλτούρα του σέρφινγκ της Waikīkī.
Η υψηλή κοινωνία, που ξεχώριζε από την ικανότητά της να ταξιδεύει, άρχισε να αγκαλιάζει αυτές τις εικόνες, απομακρυνόμενη από το ανοιχτόχρωμο δέρμα που κάποτε συνδεόταν με την εργατική τάξη.
Στη Νότια Καλιφόρνια, η κουλτούρα του σέρφινγκ γιόρτασε την απογύμνωση και καλλωπισμό του σώματος μέσω της άσκησης και της έκθεσης στον ήλιο. Αυτή η τάση διαδόθηκε στην Ευρώπη, ιδιαίτερα κατά μήκος της Γαλλικής Ριβιέρας, όπου Αμερικανοί και Γάλλοι ηθοποιοί και πολιτιστικές προσωπικότητες συναναστρέφονταν κατά τη διάρκεια των λεγόμενων "Roaring Twenties", (δεκαετία του '20). Πόλεις όπως οι Κάννες, οι Αντίμπ και το Juan-les-Pins έγιναν hotspots για αυτό το νέο ιδανικό σώμα, όπου το μαύρισμα έγινε σύμβολο αναψυχής και μοντερνισμού.
Η ένωση γαλλικού και αμερικανικού γκλάμουρ
Το ζεύγος των Αμερικανών Σάρα και Τζέραλντ Μέρφι, που περνούσαν τα καλοκαίρια τους στο Hôtel du Cap-Eden-Roc στις Αντίμπ, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην εδραίωση της κουλτούρας της θερινής παραλίας. Η επιρροή τους προσέλκυσε προοδευτικούς συγγραφείς, καλλιτέχνες και πολιτιστικές προσωπικότητες, που συγκεντρώνονταν στις ηλιόλουστες παραλίες, δημιουργώντας έναν νέο σύνδεσμο μεταξύ του μαυρισμένου σώματος και του καλλιτεχνικού μοντερνισμού.
Αυτή η πολιτιστική ανταλλαγή μεταφέρθηκε και στο Παρίσι, όπου αμερικανικές επιρροές όπως η Josephine Baker, γνωστή ως “Μαύρη Αφροδίτη”, έγιναν σύμβολα μιας νέας, αισθησιακής αισθητικής.
Κατά τη διάρκεια της μεσοπολεμικής περιόδου, η αγορά των μαγιό διευρύνθηκε, αντανακλώντας μια ευρύτερη πολιτιστική αλλαγή προς την έκθεση του σώματος και την ηλιοθεραπεία. Η δημοτικότητα των αντηλιακών προϊόντων προώθησε περαιτέρω την ιδέα ότι ένα μαυρισμένο σώμα ήταν επιθυμητό, συνδυάζοντας την υγεία, την ομορφιά και την απόλαυση.
Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, η αύξηση του τουρισμού ενθάρρυνε περισσότερο κόσμο να υιοθετήσει την ηλιοθεραπεία, αν και οι ανησυχίες για τους κινδύνους της υπεριώδους ακτινοβολίας θα εμφανίζονταν αργότερα, οδηγώντας σε μια πιο επιφυλακτική άποψη για το μαύρισμα.
Το μαύρισμα (δεν είναι) παγκόσμιο φαινόμενο
Το μαύρισμα, ως πρακτική, αντικατοπτρίζει ευρύτερα πρότυπα παγκοσμιοποίησης, αλλά η υιοθέτησή του ποικίλλει ανάλογα με τις πολιτιστικές συνθήκες.
Σε πολλές ασιατικές κοινωνίες, όπως η Κίνα, η Ινδία, η Ιαπωνία και η Κορέα, το ανοιχτόχρωμο δέρμα παραμένει ένα πολύτιμο πρότυπο ομορφιάς. Σε αυτές τις κουλτούρες, η ηλιοθεραπεία συχνά θεωρείται επαναστατική, ιδιαίτερα για τις γυναίκες.
Το facekini, μια πλήρης μάσκα προσώπου που φοριέται στις κινεζικές παραλίες για την προστασία του δέρματος από τον ήλιο, αποτυπώνει αυτήν την πολιτιστική προτίμηση για το “γαλακτώδες” δέρμα.
Η δημοτικότητα του facekini μπορεί να αποδοθεί εν μέρει στον αυξανόμενο αριθμό Κινέζων τουριστών που επισκέπτονται παραλιακές περιοχές όπως η Hainan, συχνά αναφερόμενη ως η “Χαβάη της Κίνας”. Αν και η παραλία θεωρείται ολοένα και περισσότερο ως χώρος αναψυχής και κοινωνικοποίησης, η ηλιοθεραπεία παραμένει περιορισμένη σε μια μικρή, κοσμοπολίτικη ομάδα εντός της κινεζικής κοινωνίας, αντικατοπτρίζοντας την πολύπλοκη αλληλεπίδραση μεταξύ παγκόσμιων τάσεων και τοπικών πολιτιστικών αξιών.
* Το άρθρο αυτό βασίζεται σε πληροφορίες άρθρου του Vincent Coëffé, Επίκουρου Καθηγητή Γεωγραφίας στο Πανεπιστήμιο της Ανζέ, που αρχικά δημοσιεύθηκε στα Γαλλικά στο The Conversation
