Μόλις λίγες εβδομάδες μετά τη διακήρυξη «ολικής επανεκκίνησης» με την Κίνα, κατόπιν εμπορικής εκεχειρίας στη Γενεύη, ο Ντόναλντ Τραμπ πυροδοτεί νέο γύρο εντάσεων με το Πεκίνο. Η κυβέρνησή του ανακοίνωσε ότι ανακαλεί τις βίζες Κινέζων φοιτητών, αλλά και νέους περιορισμούς στις εξαγωγές λογισμικού σχεδίασης chips και εξαρτημάτων αεριοστροβίλων προς την Κίνα.
Παράλληλα, επιχείρησε να μπλοκάρει την Huawei από την παγκόσμια πώληση εξελιγμένων AI chips, κίνηση που προκάλεσε έντονη αντίδραση από το Πεκίνο.
Παρά την προσωρινή αποκλιμάκωση δασμών για 90 ημέρες, τα βαθύτερα θέματα παραμένουν άλυτα: η κυριαρχία στους ημιαγωγούς, οι σπάνιες γαίες, οι έλεγχοι στις εξαγωγές, αλλά και το εμπόριο φαιντανύλης, όπου ΗΠΑ και Κίνα διαφωνούν σφόδρα.
Ενδεικτικό της απόστασης είναι ότι ο Τραμπ δεν έχει ακόμα συνομιλήσει τηλεφωνικά με τον Σι Τζινπίνγκ, παρά τις δημόσιες δηλώσεις του ότι κάτι τέτοιο «πρόκειται να γίνει σύντομα». Ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, Σκοτ Μπέσεντ παραδέχθηκε ότι οι διαπραγματεύσεις έχουν «παγώσει», αλλά εξέφρασε την ελπίδα ότι θα συνεχιστούν τις επόμενες εβδομάδες.
Στο στόχαστρο οι Κινέζοι φοιτητές
Η ανάκληση θεωρήσεων για φοιτητικές βίζες ανακοινώθηκε από τον Υπουργό Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο, ο οποίος έχει στο παρελθόν υποστεί κυρώσεις από την Κίνα. Η απόφαση έρχεται εν μέσω αυξανόμενης καχυποψίας για το ρόλο των Κινέζων φοιτητών στις ΗΠΑ, καθώς Ρεπουμπλικάνοι και Δημοκρατικοί συμφωνούν πλέον ότι η Κίνα αποτελεί απειλή για την εθνική ασφάλεια.
Το κινεζικό ΥΠΕΞ χαρακτήρισε την πολιτική «διακριτική» και «αντιπαραγωγική», αλλά σε συγκρατημένο τόνο, δείχνοντας πως το Πεκίνο προσπαθεί να αποφύγει μια πλήρη ρήξη.
Ωστόσο, η κίνηση καταδεικνύει πόσο βαθιά η δυσπιστία έχει διαβρώσει τις διμερείς σχέσεις. Ο Τραμπ μάλιστα απαγόρευσε στο Χάρβαρντ να εγγράψει διεθνείς φοιτητές, επικαλούμενος σχέσεις της ηγεσίας του πανεπιστημίου με το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας, κάτι που πολλοί θεωρούν υπερβολικό και ανησυχητικό.
Επιστροφή στο παρελθόν;
Η Jessica Chen Weiss του Πανεπιστημίου Johns Hopkins υπενθύμισε την υπόθεση του Qian Xuesen, κορυφαίου Κινέζου επιστήμονα, που εκδιώχθηκε από τις ΗΠΑ τη δεκαετία του 1950 λόγω του αντικομμουνιστικού μακαρθισμού, παρότι συνίδρυσε το εργαστήριο προώθησης αεριωθουμένων της NASA. Ο Xuesen επέστρεψε στην Κίνα και ανέπτυξε το πυραυλικό της πρόγραμμα, μια υπενθύμιση πως η πολιτική αποκλεισμού μπορεί να αποβεί μπούμερανγκ.
Ο Wu Xinbo, διευθυντής του Κέντρου Αμερικανικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Fudan, εκφράζει φόβους:
«Αυτό θα ενισχύσει την παρανόηση, τη δυσπιστία και ίσως ακόμα και το μίσος ανάμεσα στις κοινωνίες μας. Φοβάμαι ότι η κυβέρνηση Τραμπ θα παρουσιάσει ακόμα πιο παράλογες ιδέες εις βάρος των σχέσεων ΗΠΑ-Κίνας».
Το τεχνολογικό μέλλον διακυβεύεται
Η αποπομπή των Κινέζων φοιτητών, της δεύτερης μεγαλύτερης ομάδας διεθνών φοιτητών στις ΗΠΑ, απειλεί να στερήσει από την αμερικανική οικονομία πολύτιμο ταλέντο. Παράλληλα, ίσως επιταχύνει τον επαναπατρισμό επιστημόνων προς την Κίνα, ενισχύοντας το όραμα του Σι Τζινπίνγκ για τεχνολογική αυτάρκεια και καινοτομία.
Ο ίδιος ο Σι είχε δεσμευθεί το 2023 να φέρει 50.000 νέους Αμερικανούς στην Κίνα μέσα σε πέντε χρόνια για να σταθεροποιήσει τις σχέσεις. Αντίθετα, οι κινήσεις Τραμπ δείχνουν αποσύνδεση, όχι σύγκλιση.
Αν και η Γενεύη πρόσφερε μια ελπίδα εξομάλυνσης, οι πρόσφατες ενέργειες της κυβέρνησης Τραμπ μαρτυρούν μια επιστροφή στη σκληρή γραμμή της πρώτης του θητείας. Το μέλλον των σινοαμερικανικών σχέσεων φαίνεται αβέβαιο και ο χώρος της εκπαίδευσης έχει μετατραπεί σε νέο πεδίο γεωπολιτικής σύγκρουσης.
