Εμπορικοί πόλεμοι, συσσωρευμένα χρέη και ανησυχίες για «φούσκα» στην Τεχνητή Νοημοσύνη είναι μερικές μόνο από τις προκλήσεις που θα αντιμετωπίσει η διεθνής οικονομία την νέα χρονιά. Θα είναι μία σειρά δοκιμασιών που θα διαμορφώσουν το παγκόσμιο status quo, θα αλλάξουν τις ισορροπίες στις διθνείς εμπορικές συναλλαγές και θα επηρεάσουν αναπόφευκτα τις αγορές.
Η χρονιά που φεύγει επιφύλασσε για τη διεθνή οικονομία «δίνη προκλήσεων»: Από τις αντιπαραθέσεις στο πεδίο των δασμών και της εμπορικής πολιτικής, μέχρι τους αναιμικούς, άνισους δείκτες ανάπτυξης και τις ανησυχίες για υψηλό δημόσιο χρέος και καλπάζοντα πληθωρισμό.
Η συνολική εικόνα δεν αναμένεται να αλλάξει άρδην το 2026, αν και θα σημειωθούν σημαντικές αποκλίσεις σε επιμέρους ομάδες χωρών και οικονομιών. Ο ΟΟΣΑ προβλέπει ότι η παγκόσμια ανάπτυξη θα επιβραδυνθεί, από 3,2% φέτος σε 2,9% το 2026.
Οι "πόλεμοι" και οι δασμοί του Τραμπ
Κατά την εκτίμηση του διεθνούς οργανισμού, η παγκόσμια οικονομία αποδείχθηκε ανθεκτική φέτος, ωστόσο παραμένει ευάλωτη.
Τον περασμένο Απρίλιο η κυβέρνηση Τραμπ προκάλεσε σοκ σε όλον τον κόσμο, θεσπίζοντας ένα νέο, αυστηρότερο πλαίσιο εμπορικών δασμών, με στόχο την αναδιάταξη των παγκόσμιων εμπορικών ροών και τη μείωση των αμερικανικών ελλειμμάτων. Η απόφαση προκάλεσε έντονη μεταβλητότητα στις αγορές, αύξησε την αβεβαιότητα για τις επιχειρήσεις και οδήγησε σε αναπροσαρμογές των εφοδιαστικών αλυσίδων.
Έκτοτε, η Ουάσιγκτον έχει συνάψει διμερείς συμφωνίες με πολλούς εμπορικούς εταίρους. Ωστόσο, το ποσοστό των δασμών που επιβάλλουν πλέον οι ΗΠΑ έχει αυξηθεί από 2,5% τον Ιανουάριο του 2025, όταν ο Ντόναλντ Τραμπ επέστρεψε στον Λευκό Οίκο, σε 17,9%. Πρόκειται για το υψηλότερο ποσοστό από το 1934, όπως εκτιμά το Budget Lab του Πανεπιστημίου Yale.
Εντός του 2026 αναμένεται με ενδιαφέρον η απάντηση του Ανωτάτου Δικαστηρίου των ΗΠΑ στο κρίσιμο ερώτημα: Μπορεί ο πρόεδρος της χώρας να παρακάμψει το Κογκρέσο και να επιβάλει δασμούς με προσωπική του απόφαση, επικαλούμενος «έκτακτη ανάγκη» σε εθνικό επίπεδο;
Πολλοί εκτιμούν ότι οι δικαστές θα επιβεβαιώσουν τις αποφάσεις κατώτερων δικαστηρίων και θα κρίνουν ότι οι δασμοί Τραμπ δεν συνάδουν με το ισχύον δίκαιο.
Ακόμα όμως και αν συμβεί αυτό, θεωρείται βέβαιο ότι η κυβέρνηση θα καταφύγει σε άλλες νομικές μεθόδους για να τους επαναφέρει. Επομένως οι δασμοί παραμένουν στην ατζέντα και για το 2026.
Ανταγωνισμοί
Οι εμπορικές τριβές ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Κίνα, τις δύο μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου, είναι επίσης πιθανό να συνεχιστούν. Βέβαια η ένταση έχει κάπως μειωθεί μετά τη συνάντηση του προέδρου Τραμπ με τον Κινέζο ομόλογό του Σι Τζινπίνγκ και τη συμφωνία τους για δωδεκάμηνη εκεχειρία στον «εμπορικό πόλεμο». Όμως η κατάσταση παραμένει εύθραυστη και τα επίμαχα ζητήματα δεν έχουν διευθετηθεί.
Η εμπορική συμφωνία ΗΠΑ-Κίνας μοιάζει περισσότερο με κατάπαυση πυρός, παρά με μία μακροχρόνια ειρηνευτική συμφωνία. Οι δύο μεγάλες δυνάμεις παραμένουν εγκλωβισμένες σε έναν γεω-στρατηγικό ανταγωνισμό που τροφοδοτεί την αντιπαλότητα σε βασικούς τομείς, όπως η αμυντική τεχνολογία, οι βιομηχανικοί κλάδοι αιχμής η Τεχνητή Νοημοσύνη, η ρομποτική κλπ.
Δεν πρόκειται λοιπόν να υπάρξει "ειρήνευση". Οι εμπορικοί πόλεμοι και οι οικονομικοί αναταγωνσιμοί θα συνεχιστούν με περισσότερους δασμούς, κυρώσεις που θα επιβάλλονται και θα ανακαλούνται και με αντίμετρα και περιορισμούς σε τομείς της τεχνολογίας.
«Αντέχει» η Κίνα το 2026
Παρά τα προβλήματα, η κινεζική οικονομία θα παραμείνει εύρωστη και θα συνεχίσει να αναπτύσσεται με ικανοποιητικούς ρυθμούς. Για το 2026 προβλέπεται ανάπτυξη περίπου 5% - δυσθεώρητη για τα ευρωπαϊκά δεδομένα, μέτρια για την Κίνα.
Αναλυτές επισημαίνουν ως μεγαλύτερο πρόβλημα για την Κίνα τις διαρθρωτικές προκλήσεις, όπως είναι
- η γήρανση του πληθυσμού
- η αποδοτικότητα του κεφαλαίου που βαίνει μειούμενη
- η πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα σε πολλούς κλάδους -χαλυβουργία, ναυπηγεία, χημική βιομηχανία κ.α.
Οπως επισημαίνει ο Νιλ Σίρινγκ, επικεφαλής οικονομολόγος της Capital Economics, το κινεζικό μοντέλο ανάπτυξης «εξακολουθεί να δίνει προτεραιότητα στην προσφορά έναντι της ζήτησης, κάτι που οδηγεί σε πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα και συρρικνωμένη καταναλωτική δαπάνη».
Θέλοντας να αντιμετωπίσει το πρόβλημα, η κινεζική ηγεσία δεσμεύτηκε πρόσφατα να ενισχύσει την εγχώρια κατανάλωση και να σταθεροποιήσει την αγορά ακινήτων. Ωστόσο, η ανισορροπία παραμένει καθοριστικό χαρακτηριστικό της κινεζικής οικονομίας για το 2026.
Αναλυτές εκτιμούν ότι το 2026 οι δασμοί Τραμπ θα πλήξουν περισσότερο τις ασιατικές χώρες. Η Κίνα μπορεί να πληγεί διπλά - άμεσα, αλλά και έμμεσα στις εμπορικές συναλλαγές της με χώρες της περιοχής. Οι γεωπολιτικές εντάσεις και ο εντεινόμενος κατακερματισμός του εμπορίου,θα έχουν επίσης δυσμενείς επιπτώσεις.
Δημόσιο χρέος και πληθωρισμός
Ο πληθωρισμός παραμένει σε υψηλά επίπεδα σε πολλές περιοχές του κόσμου, περιλαμβανομένων των ΗΠΑ και της Ευρωζώνης, εν μέρει λόγω των δασμών. Νέα εμπορικά αντίμετρα ή επιπλοκές στις εφοδιαστικές αλυσίδες μπορούν να επιταχύνουν την αύξηση των τιμών, φέρνοντας τις κεντρικές τράπεζες ενώπιον διλήμματος:
- Να αυξήσουν τα επιτόκια για να τιθασεύσουν τον πληθωρισμό, ή να τα διατηρήσουν χαμηλά για να στηρίξουν την ανάπτυξη;
Μία αύξηση επιτοκίων θα μπορούσε να πλήξει την ανάπτυξη και να ανεβάσει το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους για χώρες που είναι ήδη υπερχρεωμένες και οικονομικά αδύναμες. Ιδιαίτερα ευάλωτες είναι ορισμένες χώρες της Ευρωζώνης, όπως η Γαλλία, όπου οι κυβερνήσεις δυσκολεύονται να «περάσουν» αντιδημοφιλείς περικοπές για να περιορίσουν τα ελλείμματα και το χρέος.
Στελέχη επενδυτικών τραπεζών και διαχειριστές χαρτοφυλακίων επισημαίνουν ότι «τα δημοσιονομικά μεγέθη αρκετών προηγμένων οικονομιών δεν ακολουθούν βιώσιμη πορεία. Γι αυτό, «οι δημοσιονομικές πιέσεις που ανησύχησαν τους επενδυτές φέτος, θα συνεχίσουν να επηρεάζουν τις αγορές και το 2026».
Η γερμανική οικονομία, που είναι η μεγαλύτερη στην ΕΕ αλλά έχει εγκλωβιστεί σε παρατεταμένη ύφεση, αναμένεται να ενισχυθεί το 2026 με όχημα τις αυξημένες δημόσιες δαπάνες για την άμυνα και τον εκσυγχρονισμό των υποδομών. Ωστόσο, το επιχειρηματικό κλίμα παραμένει ζοφερό. Πρόσφατα, τα κορυφαία οικονομικά ινστιτούτα αναθεώρησαν επί τα χείρω τις προβλέψεις τους για την ανάπτυξη το 2026. Το Ινστιτούτο Ifo του Μονάχου, για παράδειγμα, κάνει λόγο για δείκτη ανάπτυξης μόλις 0,8%.
Αν «σκάσει» η φούσκα της ΤΝ…
Ο κλάδος της Τεχνητής Νοημοσύνης θα συνεχίσει να αναπτύσσεται και το επόμενο έτος. Μεγάλες αμερικανικές εταιρείες τεχνολογίας έχουν δεσμεύσει εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια για την κατασκευή και επέκταση υποδομών ΤΝ, όπως είναι τα κέντρα δεδομένων.
Οι επενδύσεις αυτές προβλέπεται ότι θα συμβάλουν σημαντικά στην άνοδο του ΑΕΠ στις ΗΠΑ. Ωστόσο, οι επενδυτές αρχίζουν να ανησυχούν για τις υψηλές αποτιμήσεις των αμερικανικών εταιρειών τεχνολογίας, καθώς παραμένει αβέβαιο αν οι τεράστιες δαπάνες σε υποδομές ΤΝ θα αποδειχθούν τελικά κερδοφόρες.
Κάποιοι φοβούνται μία «φούσκα» που μπορεί να σκάσει και να προκαλέσει αναταραχή στις αγορές.
Οι θετικές εκτιμήσεις και οι αισιόδοξες προβλέψεις είναι περισσότερες.Πολλοί αναλυτές εκτιμούν ότι στην Deutsche Welle ότι «η επανάσταση της ΤΝ είναι δομική» και ότι ο τεχνολογικός μετασχηματισμός θα συνεχιστεί το 2026.
Προειδοποιούν όμω ότι αν η «φούσκα» σκάσει και οι δαπάνες για ΤΝ μειωθούν απότομα,η οικονομία των ΗΠΑ και τα νοικοκυριά θα υποστούν μεγάλο πλήγμα. Η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου θα οδηγηθεί σε ύφεση,περιορίζοντας τα περιθώρια ανάπτυξης της διεθνούς οικονομίας.
ΠΗΓΗ: Deutche Welle/Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου
