Ισχυρή αναπτυξιακή δυναμική με μεγάλη αύξηση επενδυτικών κονδυλίων για την περίοδο έως το 2030 δημιουργεί το νέο Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης, ενώ τη «μερίδα του λέοντος» των κονδυλίων (20%) θα λάβουν τα έργα υποδομών και μεταφορών.
Όπως προκύπτει από το Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης 2026-2030, που έθεσε σε δημόσια διαβούλευση το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, το «πακέτο» αυτής της περιόδου φθάνει τα 12,827 δισ. ευρώ, δηλαδή είναι σχεδόν 30% αυξημένο σε σχέση με τους πόρους του πρώτου ΕΠΑ (10 δισ.). Αν υπολογισθεί και η υπερδέσμευση, το ποσό ανεβαίνει στα 16,198 δισ. ευρώ. Σημειώνεται ότι στο ΕΠΑ «πακετάρονται» οι εθνικοί πόροι του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) για μια πενταετή περίοδο.
Το Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης (ΕΠΑ) 2026-2030 σηματοδοτεί τη δεύτερη πενταετή προγραμματική περίοδο εφαρμογής του θεσμού, ο οποίος εισήχθη με τον νόμο 4635/2019 για τον ολοκληρωμένο σχεδιασμό, διαχείριση και έλεγχο παρεμβάσεων που χρηματοδοτούνται από τους εθνικούς πόρους του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ).
Διαμορφώνεται σε μια κρίσιμη συγκυρία, τονίζει το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, με την ελληνική οικονομία να βρίσκεται σε τροχιά ανάκαμψης και παγίωσης της ανάπτυξης μετά την αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας COVID-19 και της ενεργειακής κρίσης.
Βασικός στόχος και στρατηγικές προτεραιότητες
Κεντρικός στόχος του ΕΠΑ 2026-2030 είναι η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της ανθεκτικότητας της ελληνικής οικονομίας, καθώς και η εδραίωση κοινωνικά δίκαιης ανάπτυξης.
Ο σχεδιασμός του προγράμματος βασίζεται στο στρατηγικό σχέδιο της χώρας, λαμβάνοντας υπόψη την εθνική στρατηγική για την τοπική και περιφερειακή ανάπτυξη, τις δημοσιονομικές δυνατότητες και την εμπειρία από την υλοποίηση του ΕΠΑ 2021-2025.
Οι στρατηγικές προτεραιότητες της νέας περιόδου είναι:
- Διπλή Μετάβαση: Συνδυασμένη πράσινη και ψηφιακή μετάβαση για βιώσιμη ανάπτυξη.
- Περιφερειακή Σύγκλιση: Μείωση περιφερειακών ανισοτήτων και ισόρροπη ανάπτυξη σε όλη την επικράτεια.
- Ανθεκτικότητα: Ενίσχυση της ικανότητας αντιμετώπισης κρίσεων και προσαρμογής στις προκλήσεις.
- Καινοτομία & Εξωστρέφεια: Προώθηση της καινοτομίας και ενίσχυση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας.
Το ΕΠΑ 2026-2030 διαρθρώνεται σε 6+1 αναπτυξιακούς στόχους:
- Κοινωνική Συνοχή και Ανάπτυξη: Εστιάζει στην άμβλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων, την περιφερειακή σύγκλιση και την κοινωνική ενσωμάτωση, με ειδικούς στόχους στους τομείς της Υγείας, της Παιδείας, του Αθλητισμού, της Απασχόλησης και στην αντιμετώπιση του στεγαστικού προβλήματος.
- Ανάπτυξη Υποδομών και Μεταφορών: Στοχεύει στην αναβάθμιση, συντήρηση και επέκταση των υποδομών μεταφορών (οδικό δίκτυο, σιδηροδρομικές/λιμενικές υποδομές, αερομεταφορές/υδατοδρόμια) και στην ενίσχυση της οδικής ασφάλειας.
- Πολιτική Προστασία και Αντιμετώπιση της Κλιματικής Κρίσης: Ενισχύει την πρόληψη και αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών (αντιπλημμυρική προστασία, έγκαιρη προειδοποίηση, προστασία από δασικές πυρκαγιές) και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή.
- Καινοτομία-Εξωστρέφεια και Ανταγωνιστικότητα: Προωθεί την ενίσχυση του εθνικού συστήματος έρευνας και καινοτομίας, την επιχειρηματική καινοτομία και εξωστρέφεια, την ανάπτυξη τομέων υψηλής προστιθέμενης αξίας και την προώθηση του πολιτισμού και του τουρισμού.
- Ψηφιακός Μετασχηματισμός: Επικεντρώνεται στην ψηφιοποίηση και αυτοματοποίηση διαδικασιών, την αναβάθμιση ψηφιακών υποδομών, την κατάρτιση ψηφιακών δεξιοτήτων, την ασφάλεια δεδομένων και την αξιοποίηση νέων τεχνολογιών.
- Πράσινη Ανάπτυξη και Πράσινος Μετασχηματισμός: Προωθεί την επιτάχυνση της ενεργειακής μετάβασης (ΑΠΕ), την κυκλική οικονομία, την προστασία του περιβάλλοντος και της βιοποικιλότητας και την ορθή διαχείριση υδάτινων πόρων.
- Υποστήριξη Προγραμμάτων (Υποστηρικτικός Άξονας): Διασφαλίζει την αποτελεσματική υλοποίηση μέσω της ενδυνάμωσης της διοικητικής ικανότητας, της βελτίωσης μηχανισμών παρακολούθησης και αξιολόγησης και της εκπαίδευσης και ενημέρωσης.
Η κατανομή των πόρων
Εκτός από τον αρχικό προϋπολογισμό των 12,827 δισ., που μπορεί να φθάσει τα 16,198 δισ. με την υπερδέσμευση, το υπουργείο τονίζει ότι έχουν εξασφαλιστεί επαρκείς πόροι ύψους περίπου 5,8 δισ. ευρώ για την ολοκλήρωση των έργων της ΠΠ 2021-2025 έως το 2028.
Η κατανομή του αρχικού προϋπολογισμού γίνεται στους εξής τρεις πυλώνες:
- Τομεακά Προγράμματα Ανάπτυξης (ΤΠΑ): 8.737 εκατ. € (68,11% του ΕΠΑ)
- Περιφερειακά Προγράμματα Ανάπτυξης (ΠΠΑ): 2.500 εκατ. € (19,49% του ΕΠΑ)
- Ειδικά Προγράμματα Ανάπτυξης: 1.590 εκατ. € (12,40% του ΕΠΑ)
Το μεγαλύτερο μερίδιο στα ΤΠΑ κατέχουν τα Υπουργεία Υποδομών και Μεταφορών (20,36% του ΕΠΑ), Ανάπτυξης (7,80%) και Εσωτερικών (7,02%). Η κατανομή αυτή αποτυπώνει την κεντρική έμφαση του προγράμματος, ενώ παράλληλα διατηρείται σημαντική αυτονομία για τις Περιφέρειες. Τα Ειδικά Προγράμματα περιλαμβάνουν πόρους για Φυσικές Καταστροφές (~800 εκατ. €), ΣΔΙΤ (~600 εκατ. €) και Δίκαιη Αναπτυξιακή Μετάβαση (~150 εκατ. €), αναδεικνύοντας την ανάγκη ευελιξίας σε έκτακτες ανάγκες και συνεργειών με τον ιδιωτικό τομέα.
Τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα
Μέσω της υλοποίησης του ΕΠΑ 2026-2030, επιδιώκεται η ενίσχυση της συμβολής του στην επίτευξη συγκεκριμένων αποτελεσμάτων, όπως:
- Ανάπτυξη και επέκταση κοινωνικών υποδομών (Υγείας, Παιδείας) και αντιμετώπιση του δημογραφικού.
- Ενίσχυση της εξωστρέφειας, ανθεκτικότητας και ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων και δημιουργία νέων, καλύτερα αμειβόμενων θέσεων εργασίας.
- Εξομάλυνση περιφερειακών ανισοτήτων και προώθηση της σύγκλισης.
- Μετάβαση σε πράσινη οικονομία και Ψηφιακός Μετασχηματισμός.
- Περαιτέρω ανάπτυξη δομών πολιτικής προστασίας.
