Τη δυνατότητα διαγραφής χρεών στην εφορία δίνει ο νόμος Κατσέλη (ν. 3869/2010), εφόσον όμως ο οφειλέτης πληρώσει όλα όσα προβλέπονται για τη ρύθμιση του χρέους του με δικαστική απόφαση και υποβάλει σχετική αίτηση στην Εφορία εντός διετίας.
Υπενθυμίζεται ότι με τον νόμο Κατσέλη ρυθμίζονταν όλες οι οφειλές σε τράπεζες και Δημόσιο και ο οφειλέτης μπορούσε να διασώζει την κύρια κατοικία του. Για τις οφειλές στην εφορία, οι δικαστικές αποφάσεις προβλέπουν εξόφληση ενός μικρού μέρους και διαγραφή του υπολοίπου, η οποία όμως δεν γίνεται αυτόματα, αλλά απαιτεί να ακολουθηθούν ορισμένες διαδικασίες.
Εγκύκλιος που εξέδωσε ο διοικητής της ΑΑΔΕ, Γιώργος Πιτσιλής διευκρινίζει θέματα όπως ο χρόνος επέλευσης της απαλλαγής, τι συμβαίνει με τις κατασχέσεις εις χείρας τρίτου, τις προϋποθέσεις διαγραφής υπολοίπου οφειλών, την έκταση και τις έννομες συνέπειες της απαλλαγής, τις ειδικές συνέπειες απαλλαγής από ανεπίδεκτες είσπραξης οφειλές και τη διαδικασία διαγραφής υπολοίπου χρεών.
Η εγκύκλιος αφορά φυσικά πρόσωπα που έχουν κηρυχθεί σε κατάσταση πτώχευσης ή των οποίων η αίτηση πτώχευσης έχει απορριφθεί λόγω μη επάρκειας περιουσίας/εισοδήματος για την κάλυψη των εξόδων της πτωχευτικής διαδικασίας. Επίσης, αφορά οφειλέτες φυσικά πρόσωπα των οποίων τα χρέη προς το Δημόσιο έχουν ρυθμιστεί βάσει των διατάξεων του Ν. 3869/2010.
Χρόνος επέλευσης της απαλλαγής
Παρόλο που το άρθρο 8 παρ. 5 του Ν. 3869/2010 δίνει τη δυνατότητα στο δικαστήριο να ορίζει μηδενικές καταβολές, η απαλλαγή του οφειλέτη από το υπόλοιπο των χρεών του επέρχεται μετά την πάροδο του ορισθέντος διαστήματος καταβολών και όχι εξ αρχής με την έκδοση της δικαστικής απόφασης. Αυτό συμβαίνει διότι κατά το διάστημα αυτό η απόφαση μπορεί να μεταρρυθμιστεί, λαμβάνοντας υπόψη τυχόν αυξομειώσεις στα εισοδήματα και την περιουσία του οφειλέτη προς ικανοποίηση των πιστωτών.
Η πάροδος του χρονικού διαστήματος ως προϋπόθεση για την απαλλαγή στην περίπτωση μηδενικών καταβολών διαφέρει από τις περιπτώσεις όπου έχουν διαταχθεί καταβολές ορισμένου ποσού (μη μηδενικές), όπου η απαλλαγή μπορεί να επέλθει και νωρίτερα, αν ο οφειλέτης εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του πριν από την πάροδο του οριζόμενου χρόνου.
Εάν η δικαστική απόφαση περί ορισμού μηδενικών καταβολών προσδιορίζει διαφορετικά τον χρόνο επέλευσης της απαλλαγής, η Φορολογική Διοίκηση υποχρεούται να συμμορφωθεί.
Τύχη κατασχέσεων εις χείρας τρίτου
Γενικά, από τον χρόνο επέλευσης της απαλλαγής αίρονται τα μέτρα αναγκαστικής εκτέλεσης που έχουν επιβληθεί για τις οφειλές που υπόκεινται σε απαλλαγή. Ωστόσο, για τις κατασχέσεις εις χείρας τρίτου που επιβλήθηκαν πριν την αίτηση υπαγωγής στο Ν. 3869/2010, αυτές παραμένουν ισχυρές και έγκυρες, και ο τρίτος (π.χ. η τράπεζα) οφείλει να καταβάλλει στο Δημόσιο κάθε ποσό της κατασχεθείσας απαίτησης.
Ακόμη και αν η κατασχεθείσα απαίτηση γεννήθηκε μετά τη δημοσίευση της οριστικής δικαστικής απόφασης, τα ποσά πιστώνονται στις οφειλές στο ύψος που έχουν διαμορφωθεί βάσει της ρύθμισης. Εάν το ύψος της οφειλής καλυφθεί, το επιπλέον ποσό επιστρέφεται στον οφειλέτη.
Η απόδοση των κατασχεθέντων ποσών συνεχίζεται μέχρι την εξόφληση της δικαστικής ρύθμισης, συμπεριλαμβανομένης της ρύθμισης του άρθρου 9 του Ν. 3869/2010 για την εξαίρεση της κύριας κατοικίας. Η κατάσχεση αίρεται μόνο μετά την εξόφληση της συνολικής δικαστικής ρύθμισης.
Ο οφειλέτης έχει τη δυνατότητα να ζητήσει τον περιορισμό του ποσού της κατάσχεσης εις χείρας τρίτου μέχρι το ποσό της μηνιαίας καταβολής, με αιτιολογημένη απόφαση του Προϊσταμένου.
Προϋποθέσεις διαγραφής
Η αίτηση έκπτωσης (άρθρο 10 παρ. 1 του Ν. 3869/2010) μπορεί να υποβληθεί εντός δύο ετών από την επέλευση της απαλλαγής. Η διετία αρχίζει από τη συνεπή εκπλήρωση των υποχρεώσεων του οφειλέτη που επιβάλλονται με τη δικαστική απόφαση, και όχι από τη δημοσίευση της απόφασης πιστοποίησης της απαλλαγής. Αυτό συμβαίνει επειδή η απόφαση πιστοποίησης έχει "αναγνωριστικό" χαρακτήρα.
Η άπρακτη παρέλευση διετίας, χωρίς αίτηση έκπτωσης, ως προϋπόθεση για τη διαγραφή των οφειλών, έχει ως αφετηρία το χρονικό σημείο που επήλθε αυτοδίκαια η απαλλαγή, και όχι ο χρόνος της τυχόν δικαστικής πιστοποίησής της.
Αν και η δικαστική απόφαση πιστοποίησης της απαλλαγής δεν είναι απαραίτητη για τις συνέπειες της απαλλαγής ή τη διαγραφή των οφειλών, εάν έχει ήδη πιστοποιηθεί δικαστικά, η διαγραφή των οφειλών δεν μπορεί να γίνει πριν η απόφαση καταστεί αμετάκλητη, για να αποφευχθεί ο κίνδυνος αναβίωσης οφειλών.
Απαλλαγή πτωχεύσαντος (ν. 3588/2007):
Για οφειλέτες που κηρύχθηκαν σε πτώχευση ή καταχωρίστηκαν στο Μητρώο Πτωχεύσεων πριν την 1η/1/2019, απαιτείται απόφαση του πτωχευτικού δικαστηρίου, κατόπιν αίτησης του ενδιαφερομένου, εφαρμόζοντας τα άρθρα 167-169 του Ν. 3588/2007.
Η απαλλαγή αφορά μόνο τα πτωχευτικά χρέη και όχι τα "ομαδικά" ή "μεταπτωχευτικά" χρέη.
Εξαιρούνται μόνο οφειλές που δημιουργήθηκαν από αδίκημα με δόλο ή βαρεία αμέλεια. Εάν η δικαστική απόφαση δεν αναφέρει ειδική εξαίρεση, η απαλλαγή εκτείνεται σε όλα τα πτωχευτικά χρέη.
Οι έννομες συνέπειες της δικαστικής απαλλαγής (π.χ. μη λήψη υπόψη για αποδεικτικό ενημερότητας, μη συμψηφισμός, μη ποινική δίωξη, μη επιβολή μέτρων αναγκαστικής εκτέλεσης) εφαρμόζονται κατ' αναλογία με την αυτοδίκαιη απαλλαγή του Ν. 4738/2020.
Η απόφαση απαλλαγής δεν εμποδίζει την αναγγελία πτωχευτικών χρεών ή την πρόοδο της πτωχευτικής διαδικασίας. Επίσης, οι οφειλές μπορούν να εισπραχθούν με αναγκαστική εκτέλεση σε ακίνητο με υποθήκη του Δημοσίου. Επιτρέπεται η αναγκαστική εκτέλεση σε αποκρυφθέν περιουσιακό στοιχείο του οφειλέτη.
Προϋποθέσεις για τη διαγραφή των οφειλών (ν. 3588/2007):
Να έχει περατωθεί η πτώχευση με ρευστοποίηση και διανομή της περιουσίας.
Να μην υπάρχουν άλλοι οφειλέτες/ευθυνόμενα πρόσωπα.
Να μην υπάρχει περιουσιακό στοιχείο βεβαρημένο με υποθήκη του Δημοσίου ή να έχει ολοκληρωθεί η αναγκαστική εκτέλεση επ' αυτού.
Να μην υπάρχει αποκρυφθέν περιουσιακό στοιχείο ή να έχει ολοκληρωθεί η αναγκαστική εκτέλεση επ' αυτού.
Τα ανωτέρω ισχύουν υπό την επιφύλαξη τυχόν αντίθετης διάταξης της δικαστικής απόφασης.
Οφειλές που έχουν χαρακτηριστεί ως ανεπίδεκτες είσπραξης
Οι έννομες συνέπειες της απαλλαγής περιλαμβάνουν την άρση των δεσμεύσεων που είχε επιφέρει η καταχώριση των οφειλών στα βιβλία των ανεπίδεκτων είσπραξης, όπως η μη χορήγηση αποδεικτικού ενημερότητας ή πιστοποιητικών για μεταβίβαση περιουσιακών στοιχείων και η δέσμευση τραπεζικών λογαριασμών.
Η πλήρωση των προϋποθέσεων απαλλαγής αποτελεί νόμιμο λόγο άρσης της δέσμευσης. Οι διατάξεις αυτές ισχύουν και σε περίπτωση απαλλαγής βάσει δικαστικής απόφασης (Ν. 3588/2007) ή απαλλαγής κατά το άρθρο 11 του Ν. 3869/2010.
Διαδικασία διαγραφής του υπολοίπου των οφειλών
Αρμόδιος για τη σύνταξη και εκκαθάριση των ατομικών φύλλων έκπτωσης (Α.Φ.ΕΚ.) είναι ο Προϊστάμενος της Υπηρεσίας (Δ.Ο.Υ., ΚΕ.Β.ΕΙΣ., Κ.Ε.ΜΕ.ΕΠ., ΚΕ.ΦΟ.ΜΕ.Π.) στην οποία έχει καταχωριστεί η οφειλή.
Προϋπόθεση για τη διαγραφή είναι η προηγούμενη έκδοση σχετικής απόφασης διαγραφής από τον αρμόδιο Προϊστάμενο.
Στην απόφαση διαγραφής πρέπει να διαπιστώνονται οι προϋποθέσεις απαλλαγής και διαγραφής, να προσδιορίζονται οι οφειλές προς διαγραφή με τα στοιχεία τους (Α.Τ.Β., αρ. Χ.Κ., γρ. Χ.Κ.) και το ποσό προς διαγραφή.
Επίσης, πρέπει να επισημαίνονται τυχόν οφειλές που υπόκεινται σε απαλλαγή αλλά εξαιρούνται της διαγραφής λόγω ευθύνης τρίτου προσώπου.
Σε περίπτωση οφειλών υπέρ τρίτων, ο αρμόδιος Προϊστάμενος ενημερώνει τον τρίτο για τη σύνταξη των οικείων Α.Φ.ΕΚ..
