Στα χωράφια του Αγίου Γερμανού Πρεσπών, η Δέσποινα Σάχο έχει κόψει τις φασολιές και τις έχει αφήσει να στεγνώσουν∙ σε δυο-τρεις εβδομάδες θα ξεκινήσει το αλώνισμα.
Παλαιότερα, η διαδικασία αυτή γινόταν στα τέλη Σεπτεμβρίου, όμως η κλιματική αλλαγή έχει μετατοπίσει τον κύκλο της καλλιέργειας, ιδιαίτερα για τη βιολογική παραγωγή που ακολουθεί η ίδια.
Στα χωράφια της, όπου καλλιεργεί φασόλια εδώ και 29 χρόνια, χρησιμοποιεί μόνο χωνεμένη κοπριά – χωρίς λιπάσματα ή φυτοφάρμακα. «Τα φασόλια μας έχουν πιο λεπτή φλούδα και πιο γλυκιά γεύση», λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ωστόσο παραδέχεται ότι το κόστος και ο κόπος της βιολογικής παραγωγής δεν ανταμείβονται στην τιμή.
«Δεν υπάρχει καμία διαφορά στην τιμή με τα συμβατικά. Τα πουλάω 5,5 με 6 ευρώ το κιλό στους εμπόρους, ενώ η καλλιέργεια βιολογικών θέλει πολλή περισσότερη δουλειά και έχει μεγαλύτερο κόστος», λέει.
Η φετινή παραγωγή φαίνεται λίγο καλύτερη για τον γίγαντα Πρεσπών, αλλά χειρότερη για το πλακέ φασόλι, που θα συγκομιστεί τον επόμενο μήνα. Παρ’ όλα αυτά, η αγρότισσα δεν κρύβει την κούραση και την απογοήτευσή της.
«Όποιος είναι νοικοκύρης, έχει καλό χωράφι», λέει, αλλά σκέφτεται σοβαρά να τα παρατήσει και να φύγει με τον μικρότερο γιο της στο εξωτερικό, ακολουθώντας τα δύο μεγαλύτερα παιδιά της.
Στάγδην άρδευση: Έργο που έμεινε στη μέση
Η καλλιέργεια φασολιών στις Πρέσπες εξαρτάται σχεδόν εξ ολοκλήρου από το νερό της Μικρής Πρέσπας, το οποίο αντλείται από τις όχθες της λίμνης. Όπως εξηγεί ο επιστημονικός σύμβουλος της Εταιρίας Προστασίας Πρεσπών (ΕΠΠ), Γιώργος Κατσαδωράκης, η ραγδαία επέκταση της καλλιέργειας τα προηγούμενα χρόνια συνοδεύτηκε από ασύνετη χρήση φυτοφαρμάκων, με επιπτώσεις στο οικοσύστημα.
«Τα υπολείμματα φυτοφαρμάκων δημιούργησαν ευτροφισμό στη λίμνη και πυκνή εξάπλωση καλαμιών. Επειδή οι ντόπιοι σταμάτησαν να τα κόβουν για χρήσεις, χρειάστηκε να οργανώσουμε διαχείριση, ώστε να μείνουν ρηχές περιοχές που προτιμούν τα υδρόβια πουλιά», εξηγεί.
Για να αντιμετωπιστεί η υπερκατανάλωση νερού, η ΕΠΠ, ο Δήμος Πρεσπών και ο ΤΟΕΒ Πρεσπών προώθησαν το σύστημα στάγδην άρδευσης – μια τεχνολογία που ρίχνει το νερό απευθείας στις ρίζες, μειώνοντας τις απώλειες και τη χρήση λιπασμάτων.
Όμως το έργο έχει σταματήσει.
Ο πρόεδρος του ΤΟΕΒ, Μιχάλης Ναλπαντίδης, δηλώνει:
«Ο εργολάβος έχει ολοκληρώσει περίπου το 60% του έργου και σταμάτησε, υποστηρίζοντας ότι δεν έχει πληρωθεί. Το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης έχει ενημερωθεί, αλλά δεν ξέρουμε τι θα γίνει. Όταν ολοκληρωθεί, θα ποτίσει περίπου 18.000 στρέμματα».
Η κατάσταση γίνεται πιο πιεστική, καθώς η στάθμη της Μικρής Πρέσπας έχει πέσει ήδη 70 εκατοστά.
«Αν πέσει κι άλλο, οι αντλίες θα πρέπει να μπουν πιο μέσα στο νερό για να λειτουργούν», τονίζει ο κ. Κατσαδωράκης, επισημαίνοντας ότι η φασολοκαλλιέργεια είναι αυτή που κράτησε τους κατοίκους στον τόπο τους.
Σήμερα, ολόκληρος ο δήμος αριθμεί μόλις 1.250 κατοίκους.
Κλιματική αλλαγή και αγροτική προσαρμογή
Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει άμεσα τις καλλιέργειες φασολιού, που είναι ιδιαίτερα ευαίσθητες σε μεταβολές θερμοκρασίας και υγρασίας. Οι παλιοί κύκλοι καλλιέργειας αλλάζουν, ενώ οι αποδόσεις μειώνονται.
«Το περιβάλλον φωνάζει για τις ανάγκες του και όλο το σύστημα πρέπει να αλλάξει. Ακολουθούμε ασθμαίνοντας την κλιματική αλλαγή, γιατί ποτέ δεν εκτιμήσαμε την ταχύτητά της», υπογραμμίζει ο κ. Κατσαδωράκης.
Το 80% των φασολοχώραφων αρδεύεται από τη Μικρή Πρέσπα, το υπόλοιπο από το ποτάμι του Αγίου Γερμανού. Όμως, χωρίς επενδύσεις σε αποδοτικά συστήματα άρδευσης, καλύτερη εκπαίδευση αγροτών και προστασία του υδάτινου οικοσυστήματος, η βιωσιμότητα της καλλιέργειας θα συνεχίσει να απειλείται.
