Σε δημόσια διαβούλευση ανέβηκε χθες το βράδυ το σχέδιο νόμου του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών για τα Κοινωφελή Ιδρύματα και τις Σχολάζουσες Κληρονομιές. Η διαβούλευση θα παραμείνει ανοιχτή σε σχόλια έως την 1η Δεκεμβρίου.
Ακολουθούν τα βασικά σημεία του σχεδίου νόμου, σύμφωνα με πηγές του ΥΠΕΘΟΟ:
Αναμόρφωση Πλαισίου Κοινωφελών Περιουσιών
Ι. Σκοπός και Κεντρικοί Άξονες της Μεταρρύθμισης
Η μεταρρύθμιση αποβλέπει στην ενίσχυση της εμπιστοσύνης και της διαφάνειας κατά την εκπλήρωση των κοινωφελών σκοπών, διασφαλίζοντας τη βούληση των ιδρυτών/διαθετών και τη βέλτιστη δυνατή αξιοποίηση του κοινωφελούς πλούτου της χώρας.
Ειδικότερα, κεντρικοί στόχοι είναι η ψηφιακή ιχνηλασιμότητα και η λογοδοσία, η αντιμετώπιση της αδράνειας χιλιάδων περιουσιών, η διευκόλυνση της φιλανθρωπικής δράσης και η αξιοποίηση εγκαταλελειμμένων ακινήτων, εφόσον αυτό συνάδει με τον αρχικό σκοπό. Τέλος, καθιερώνεται μια σύντομη και ασφαλής διαδικασία για την οριστικοποίηση του κληρονομικού δικαιώματος του Δημοσίου.
ΙΙ. Αντιμετωπιζόμενα Προβλήματα (Το Αδιέξοδο του Ν. 4182/2013)
Οι νέες ρυθμίσεις έρχονται να επιλύσουν χρόνια προβλήματα δυσλειτουργίας, καθυστέρησης και αδιαφάνειας που είχαν δημιουργήσει ένα ασφυκτικό περιβάλλον για τη διαχείριση των κοινωφελών πόρων.
Πρόβλημα του Προηγούμενου Πλαισίου Αποτέλεσμα & Συνέπεια
- Κατακερματισμένη & Ελλιπής Καταγραφή: Η καταχώριση σε επτά (7) διαφορετικά μητρώα οδηγούσε σε έλλειψη ομοιόμορφης αντιμετώπισης των κοινωφελών περιουσιών. Μεγάλος αριθμός ιδρυμάτων δεν υπέβαλε οικονομικές καταστάσεις, καθιστώντας αδύνατο τον έλεγχο της ορθότητας της διαχείρισης.
- Αδράνεια Κοινωφελών Ιδρυμάτων: Δεν υπήρχε ορισμός ή μηχανισμός για την αντιμετώπιση της αδράνειας. Χιλιάδες περιουσίες παρέμεναν και παραμένουν ανενεργές και ανεκμετάλλευτες επί δεκαετίες, με αποτέλεσμα να απομειώνονται συνεχώς και να μην εκτελείται ο σκοπός του ιδρυτή.
- Δυσλειτουργία Εκκαθάρισης: Οι συνεχείς παραιτήσεις των μεμονωμένα διορισμένων εκκαθαριστών, εκτελεστών διαθηκών ή κηδεμόνων σχολαζουσών κληρονομιών οδηγούσαν σε τεράστιες καθυστερήσεις στην εκκαθάριση των κληρονομιών.
- Ασφυκτικός & Ανεφάρμοστος: Έλεγχος Ο προληπτικός έλεγχος από τα περιφερειακά Συμβούλια ήταν χρονοβόρος και επιβράδυνε τις αποφάσεις. Παράλληλα, ο τακτικός διαχειριστικός έλεγχος δεν εφαρμόστηκε ποτέ στην πράξη.
Βασικές Ρυθμίσεις και Καινοτομίες
Α. Ψηφιοποίηση, Διαφάνεια και Νέοι Θεσμοί
Η μεταρρύθμιση θεμελιώνεται σε νέα ψηφιακά εργαλεία που διασφαλίζουν τη λογοδοσία και τη διαφάνεια.
Νέος Θεσμός Σκοπός και Λειτουργία Βασική Καινοτομία
Ηλεκτρονικό Μητρώο Κοινωφελών Περιουσιών (Η.Μ.ΚΟΙ.Π.) Ένα Κεντρικό Μητρώο υπό την εποπτεία του ΥΠΕΘΟΟ για συστηματική συλλογή και ψηφιακή ιχνηλασιμότητα, ώστε να υπάρχει καταγραφή της σχετικής περιουσίας των κοινωφελών και να είναι ευχερής και άμεσος ο έλεγχος των διοικήσεων. Υποχρεωτική ανάρτηση όλων των πράξεων διαχείρισης (συμβάσεις, επενδύσεις, οικονομικές καταστάσεις), ώστε να αντιμετωπίζονται με ενιαίο τρόπο όλες οι διαχειριστικές πράξεις των ιδρυμάτων, όπως εκποίηση εκμίσθωση, μακροχρόνια εκμίσθωση, παροχή υποτροφιών και να εξασφαλίζεται η διαφάνεια, η λογοδοσία και η μεγιστοποίηση των εσόδων από την αξιοποίηση των περιουσιών. Οι πράξεις δεν αναπτύσσουν έννομα αποτελέσματα μέχρι την ανάρτησή τους, θεσπίζοντας έναν αυστηρό μηχανισμό διαφάνειας. Τα στοιχεία είναι ελεύθερα προσβάσιμα.
Ψηφιακή Πλατφόρμα «e-diadoxi» Δημιουργία πλατφόρμας για την άμεση & ενιαία καταγραφή προς τον σκοπό της αποτελεσματικής εποπτείας των σχολαζουσών κληρονομιών, με πρόσθετη συνέπεια τη σύντμηση του χρόνου που απαιτείτο για να περιέλθει μια σχολάζουσα κληρονομία στο Δημόσιο. Κατάργηση δικαστικών αποφάσεων για αναγνώριση κληρονομικού δικαιώματος του Δημοσίου και αντικατάστασή τους μέσα από μία διοικητική διαδικασία ασφαλή, ταχύτατη και με το ίδιο αποτέλεσμα. Επιτρέπει τον αυτοματοποιημένο εντοπισμό κληρονομιών μέσω διαλειτουργικότητας με άλλα εθνικά μητρώα (Μητρώο Πολιτών, Διαθηκών).
Ίδρυμα Διαχείρισης & Εκκαθάρισης Κληρονομιών και Αδρανών Περιουσιών (Ι.Δ.Ε.Κ.Α.Κ.Π. / Φορέας) Σύσταση ευέλικτου ΝΠΙΔ ειδικού σκοπού. Αναλαμβάνει κεντρικά την προσωρινή/οριστική διοίκηση των αδρανών ΚΙ, την εκκαθάριση κληρονομιών υπέρ του Δημοσίου και τα καθήκοντα κηδεμόνα/εκτελεστή σε περιπτώσεις έλλειψης. Με τον τρόπο αυτό υπάρχει κεντρικός έλεγχος με βοήθεια ψηφιακών εργαλείων, ώστε άμεσα και γρήγορα να εντοπίζονται ιδρύματα από εκτελεστές και κηδεμόνες που πρέπει να επαναδραστηριοποιηθούν ή αντικατασταθούν, ώστε να μην υπάρχει κενό στην αξιοποίηση της περιουσίας ή απομείωση αυτής. Κεντρική, οργανωμένη και ευέλικτη αντιμετώπιση της αδράνειας και των εκκρεμών υποθέσεων, Αντικαθιστώντας τη δυσλειτουργική διαχείριση.
Β. Αντιμετώπιση Αδράνειας και Εξυγίανση
Το νομοσχέδιο εισάγει για πρώτη φορά σαφή και αντικειμενικά κριτήρια για τον χαρακτηρισμό ενός ιδρύματος ως αδρανούς.
· Κριτήρια Αδράνειας: Ένα ίδρυμα χαρακτηρίζεται αδρανές εφόσον για τρία (3) συναπτά έτη, μεταξύ άλλων, δεν ανάρτησε οικονομικές καταστάσεις ή οι δαπάνες για τον κοινωφελή σκοπό υπολείπονται του 15% των ετήσιων εσόδων (ή $30\%$ της τριετίας).
· Διαδικασία Επανενεργοποίησης: Μετά τη διαπίστωση αδράνειας, παρέχεται προθεσμία τριών (3) μηνών για την υποβολή Σχεδίου Επαναδραστηριοποίησης.
· Ανάληψη Διοίκησης: Εάν η προθεσμία παρέλθει άπρακτη ή το Σχέδιο κριθεί ανεπαρκές ή δεν τηρηθεί το σχέδιο επαναδραστηριοποίησης, η προσωρινή διοίκηση ανατίθεται στον Φορέα (Ι.Δ.Ε.Κ.Α.Κ.Π.), ο οποίος υποβάλλει αίτηση για την ανάληψη της οριστικής διοίκησης, μέσω δικαστικών αποφάσεων.
Γ. Εκσυγχρονισμός, Έλεγχος και Δωρεές
· Διαχειριστικός Έλεγχος και Λογοδοσία: Δημιουργείται Μητρώο Πιστοποιημένων Ελεγκτών και καθιερώνεται υποχρεωτικός τακτικός διαχειριστικός έλεγχος κάθε τρία (3) χρόνια. Οι ελεγκτές εκδίδουν Πιστοποιητικό Συμμόρφωσης (με ΔΠΧΑ) που αναρτάται στο Η.Μ.ΚΟΙ.Π. Σε περίπτωση ζημίας λόγω δόλου ή βαριάς αμέλειας, ακολουθεί πράξη καταλογισμού (σύμφωνα με τις διατάξεις για τους δημόσιους υπολόγους).
· Σύσταση Ιδρυμάτων: Η σύσταση απλοποιείται, απαιτώντας πλέον Κοινή Εγκριτική Απόφαση των συναρμόδιων Υπουργών και την υποβολή οικονομοτεχνικής μελέτης βιωσιμότητας (5ετίας).
· Δωρεές προς το Δημόσιο: Η διαδικασία γίνεται πλήρως ψηφιακή μέσω της πλατφόρμας e-Δωρεές. Η δωρεά χρηματικού ποσού θεωρείται αυτοδικαίως αποδεκτή με την πίστωση του ποσού στον ειδικό λογαριασμό, καταργώντας τη γραφειοκρατία.
Δ. Φορολογικά Κίνητρα
Το νομοσχέδιο θεσπίζει κίνητρα για την ενθάρρυνση της χρηματοδότησης των κοινωφελών σκοπών, εξασφαλίζοντας ίση φορολογική μεταχείριση.
· Φόρος Εισοδήματος: Απαλλάσσονται από τον φόρο εισοδήματος τα έσοδα των ενεργών κοινωφελών ιδρυμάτων/περιουσιών που είναι καταχωρισμένα στο Η.Μ.ΚΟΙ.Π. (συμπεριλαμβανομένων αντίστοιχων αλλοδαπών νομικών οντοτήτων της ΕΕ/ΕΟΧ).
· Φόρος Κληρονομίας/Δωρεών: Καθιερώνεται σαφής απαλλαγή από τον φόρο κληρονομίας και δωρεών για τα ανωτέρω καταχωρισμένα ιδρύματα/περιουσίες.
· Αλλοδαπά Ιδρύματα: Διευκρινίζεται ότι αλλοδαπά ιδρύματα δεν αποκτούν φορολογική έδρα στην Ελλάδα μόνο λόγω δραστηριοποίησης στη χώρα, επιλύοντας ζητήματα φορολόγησης.
