Το χειμώνα για να προστατευθούμε από το κρύο ντυνόμαστε ζεστά, για τα χέρια μας φοράμε γάντια, για τι κεφάλι μας και τα αυτιά μας σκούφους όμως τι γίνεται με τα μάτια μας, που είναι ένα πολύ ευαίσθητο όργανο; Στο ερώτημα αυτό μας απαντά ο χειρουργός-οφθαλμίατρος Δρ. Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, MD, ιδρυτής και επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Οφθαλμολογίας LaserVision, καθηγητής Οφθαλμολογίας Πανεπιστημίου Νέας Υόρκης, NYU Medical School.
Πως επηρεάζει το κρύο τα μάτια και τι μέτρα μπορούμε να λάβουμε για να τα προστατεύσουμε:
1. Ξηροφθαλμία. Το κρύο και ο αέρας μπορεί να προκαλέσουν ξηρότητα στα μάτια που εκδηλώνεται με αίσθημα καύσου (κάψιμο), ευαισθησία στο φως, κοκκίνισμα, θολή όραση και δακρύρροια (δακρύζουν τα μάτια). Σε ακραίες καιρικές συνθήκες η παραγωγή δακρύων μπορεί να μην είναι επαρκής για να καταπραϋνθούν τα συμπτώματα της ξηροφθαλμίας. Ξηροφθαλμία μπορεί επίσης να προκληθεί από τα χαμηλά επίπεδα υγρασίας μέσα σε κλειστούς χώρους (σπίτι, γραφείο) εξαιτίας της υπερβολικής ζέστης από την κεντρική θέρμανση και των κλειστών παραθύρων. Για να προλάβετε την ξηροφθαλμία, να προστατεύετε τα μάτια σας με γυαλιά ηλίου όταν βγαίνετε στο κρύο, ιδιαίτερα όταν φυσάει και όταν συμμετέχετε σε χειμερινά σπορ όπως το σκι και το πατινάζ. Ένας υγραντήρας μέσα στο σπίτι μπορεί να σας βοηθήσει όταν νιώθετε ενοχλήματα σε κλειστούς χώρους. Φροντίστε επίσης να αυξήσετε την πρόσληψη ωμέγα-3 λιπαρών οξέων (υπάρχουν στα λιπαρά ψάρια, σε εμπλουτισμένα τρόφιμα, σε συμπληρώματα κ.λπ.) για να διεγείρετε την παραγωγή δακρύων, καθώς και να καταναλώνετε άφθονα υγρά (οι καλύτερες επιλογές είναι το σκέτο νερό και ειδικά τον χειμώνα οι ζεστές σούπες).
Αν παρουσιάσετε επίμονο κνησμό στα μάτια, συμβουλευθείτε τον οφθαλμίατρό σας, διότι μπορεί να σας χορηγήσει τεχνητά δάκρυα. Συμβουλευθείτε τον επίσης αν παίρνετε φάρμακα, γιατί μερικά (π.χ. ορισμένα αντισταμινικά, υπνωτικά, παυσίπονα) μπορεί να μειώσουν την ικανότητα του οργανισμού να παράγει δάκρυα. Αν φοράτε φακούς επαφής, καλό είναι να τους αποφύγετε τις πιο κρύες μέρες του χρόνου και να κυκλοφορείτε με τα διορθωτικά γυαλιά σας. Μην ξεχνάτε, τέλος, πως όταν κοιτάμε συνεχώς στις οθόνες υπολογιστών, κινητών κ.λπ. βλεφαρίζουμε λιγότερο με συνέπεια να προκαλείται ή/και να εντείνεται η ξηροφθαλμία. Επομένως, φροντίστε να βλεφαρίζετε συχνά.
2. Υπερβολικό δάκρυσμα. Μερικοί άνθρωποι διαπιστώνουν ότι τα μάτια τους είναι μονίμως ερεθισμένα και δακρύζουν ασταμάτητα όταν εκτίθενται στο ψύχος. Τα δάκρυα αυτά είναι αντακλαστικά και οφείλονται στη φλεγμονή που προκαλεί η ξηροφθαλμία στην επιφάνεια των ματιών (στον κερατοειδή χιτώνα). Τα αντανακλαστικά δάκρυα έχουν διαφορετική σύσταση και ποιότητα από τα φυσιολογικά δάκρυα που προστατεύουν τον κερατοειδή και αδυνατούν να «κολλήσουν» στην επιφάνειά του ώστε να τον λιπάνουν. Έτσι, τα μάτια του πάσχοντος πλημμυρίζουν από δάκρυα τα οποία δεν μπορούν να βελτιώσουν τα συμπτώματα της ξηροφθαλμίας.
Αν αυτή είναι η περίπτωσή σας, προσπαθήστε κατ’ αρχάς να μην τρίβετε τα μάτια σας, αλλά να αφαιρείτε προσεκτικά τα περιττά δάκρυα με ένα καθαρό πανί ή χαρτομάντιλο για να αποφεύγετε τη διασπορά μικροβίων. Πριν βγείτε από το σπίτι, καλή ιδέα είναι να βάζετε τεχνητά δάκρυα στα μάτια σας και να φοράτε γυαλιά ηλίου που θα καλύπτουν αν είναι δυνατόν και από τα πλάγια τα μάτια σας. Ο Δρ. Κανελλόπουλος λέει πως με τα γυαλιά που «αγκαλιάζουν» τα μάτια δημιουργείται ένα «θερμοκήπιο» όπου τα μάτια είναι καλά προστατευμένα από το κρύο.
3. Κόκκινα, πρησμένα μάτια. Αν τα μάτια σας είναι κόκκινα ή/και πρησμένα στο κρύο, η αιτία μπορεί να είναι η συστολή των αιμοφόρων αγγείων στους ιστούς που τα περιβάλλουν. Η συστολή των αγγείων μπορεί να οδηγήσει επίσης σε βλεφαρόσπασμο, αυξημένη παραγωγή δακρύων και θόλωμα της όρασης. Για να αντιμετωπίσετε την κατάσταση αυτή, πρέπει να φοράτε προστατευτικά γυαλιά στους υπαίθριους χώρους.
4. Αίσθημα καύσου. Μερικές φορές, όταν επικρατεί δριμύ ψύχος με δυνατούς ανέμους, το άτομο μπορεί να μην κατορθώνει να κρατήσει τα μάτια του ανοικτά επειδή νιώθει έντονο αίσθημα καύσου. Αυτό μπορεί να μην οφείλεται στην ξηροφθαλμία, αλλά στο ότι έχει παγώσει ο κερατοειδής. Το πάγωμα του κερατοειδούς είναι εξαιρετικά επώδυνο και προκαλεί θόλωμα της όρασης, μεγάλη ευαισθησία στο φως και σπασμούς των βλεφάρων. Και σε αυτή την περίπτωση η μόνη πρόληψη είναι η χρήση προστατευτικών γυαλιών.
5. «Έγκαυμα» στο μάτι. Η υπερβολική έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία του ηλίου μπορεί να προκαλέσει μια κατάσταση που λέγεται κερατίτιδα και οφείλεται σε φλεγμονή του κερατοειδούς χιτώνα των ματιών. Η κατάσταση αυτή δεν μας απειλεί μόνο το καλοκαίρι, αλλά και τον χειμώνα, διότι η ηλιακή ακτινοβολία αντανακλάται από το χιόνι αλλά και από τον πάγο. Μάλιστα με την αντανάκλαση αυτή, η έκθεση των ματιών στην UV μπορεί να είναι εντονότερη τον χειμώνα απ’ ό,τι το καλοκαίρι! Δεν είναι εξάλλου σπάνιο το φαινόμενο να παρουσιάζουν σοβαρό θόλωμα ή ακόμα και παροδική απώλεια της όρασης άτομα που έμειναν για μέρες στα χιόνια δίχως γυαλιά ηλίου. Επομένως, μην ξεχνάτε τα προστατευτικά γυαλιά ηλίου, ακόμα κι αν φοράτε φακούς επαφής με αντηλιακή προστασία.
Πότε να ανησυχήσετε
Η αλήθεια είναι ότι τα μάτια διαθέτουν πολλούς αντιψυκτικούς μηχανισμούς για να προστατεύονται από την παγωνία. Οι βλεφαρίδες, τα βλέφαρα και τα δάκρυα πέφτουν για να τα προστατεύσουν από το ψύχος. Μάλιστα, επειδή τα δάκρυα περιέχουν αλάτι, παγώνουν σε πολύ χαμηλότερες θερμοκρασίες απ’ ό,τι το σκέτο νερό, γι’ αυτό και κατορθώνουν τα μάτια μας να διατηρούνται υγρά και ανοικτά όταν η περιβαλλοντική θερμοκρασία πέφτει πολύ κάτω από το μηδέν.
Ακόμα και μ’ αυτούς τους μηχανισμούς, όμως, τα μάτια δεν έχουν ανοσία στο ψύχος και μερικές φορές αναπτύσσουν ανησυχητικά συμπτώματα. Αυτά είναι το θόλωμα της όρασης, η απώλεια όρασης, η διπλωπία (το άτομο τα βλέπει όλα διπλά), η σοβαρή ευαισθησία στο φως και ο σοβαρός πόνος στα μάτια. Αν εκδηλώσετε οποιοδήποτε από αυτά, πρέπει να μετακινηθείτε αμέσως σε θερμαινόμενο εσωτερικό χώρο. Αν δεν υποχωρήσουν σε λίγη ώρα, επικοινωνήστε με τον οφθαλμίατρό σας.
