O Πύργος της Τήνου είναι αναμφίβολα η κοιτίδα της μαρμαρογλυπτικής στη χώρα μας. Αρκετοί είναι οι μεγάλοι γλύπτες (Φιλιππότης, Σώχος κ.ά.) που γεννήθηκαν και συνδέθηκαν με αυτό το ιδιαίτερο χωριό, που βρίσκεται 25 χιλιόμετρα βόρεια της Χώρας, με τον σπουδαίο Γιαννούλη Χαλεπά να βρίσκεται βεβαίως στην κορυφή του σχετικού καταλόγου.
Σήμερα ο Πύργος είναι ένα ζωντανό μουσείο, με τα δημιουργήματα της μαρμαροτεχνίας να εντυπωσιάζουν. Πεζόδρομοι, δημοτικές βρύσες, ακόμη και στάση λεωφορείου είναι από μάρμαρο! Απόδειξη ότι στην Τήνο δεν έσβησε η παράδοση της μαρμαροτεχνίας, όπως συνέβη σε άλλα νησιά, αλλά παραμένει ζωντανή, τροφοδοτούμενη από νέες γενιές τεχνιτών.
Άλλωστε στον Πύργο λειτουργεί και επαγγελματικό σχολείο καλών τεχνών, το οποίο φροντίζει να μη λείπει το νέο καλλιτεχνικό αίμα (οι δύο καλύτεροι σπουδαστές εγγράφονται στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών).
Το πατρικό του Γιαννούλη Χαλεπά στον Πύργο λειτουργεί ως μουσείο και δέχεται καθημερινά το κοινό, παρά τα υφιστάμενα λειτουργικά προβλήματα. Σε αυτό μπορεί να δει κανείς αρκετά προσωπικά αντικείμενα του Χαλεπά, το εργαστήριό του, τα εργαλεία του, ιδιόχειρα χειρόγραφα και φωτογραφίες του.
Στις δημιουργίες του κορυφαίου γλύπτη είναι εμφανείς η μελαγχολία, η θλίψη και η ευαισθησία που τον χαρακτήριζαν. Δίπλα στην κατοικία του Χαλεπά λειτουργεί μουσείο Τηνίων καλλιτεχνών, με χαρακτηριστικά εκθέματα μεγάλων γλυπτών του νησιού.
Λίγο έξω από το χωριό υπάρχει και το Μουσείο Μαρμαροτεχνίας του Πολιτιστικού Ιδρύματος του Ομίλου Πειραιώς.
Πρόκειται για σύγχρονες και πλήρως εξοπλισμένες εγκαταστάσεις, απολύτως εναρμονισμένες με το τηνιακό τοπίο. Στη μόνιμη έκθεση του μουσείου παρουσιάζεται η τεχνολογία του μαρμάρου.
Παράλληλα με την τεχνολογία περιγράφεται αναλυτικά το πλέγμα του εργαλειακού εξοπλισμού και των τεχνικών που χρησιμοποιήθηκαν. Ταυτόχρονα, δίνεται έμφαση στην προβιομηχανική και πρωτοβιομηχανική Τήνο, το σημαντικότερο νεοελληνικό κέντρο μαρμαροτεχνίας.
Η αναγνώριση
Ο Γιαννούλης Χαλεπάς γεννήθηκε στον Πύργο το 1851 από οικογένεια μαρμαρογλυπτών. Σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας και συνέχισε στην ακαδημία του Μονάχου. Από τη νεαρή ηλικία διαφάνηκε το σπάνιο ταλέντο του, καθώς τα έργα του χαρακτηρίζονταν από την ξεχωριστή ωριμότητά τους.
Ένα τραγικό γεγονός όμως έμελλε να σταματήσει τη σπουδαία καριέρα του. Κλείστηκε στο Ψυχιατρείο της Κέρκυρας από το 1888 έως το 1902, μια νεκρή περίοδος για το έργο του. Το 1900 πεθαίνει ο πατέρας του, που σύμφωνα με μια εκδοχή ευθυνόταν για τον εγκλεισμό του και η μητέρα του φροντίζει να επιστρέψει στην Τήνο.
Η μητέρα του, που θεωρεί ότι η τέχνη ήταν η αιτία της ψυχασθένειάς του, δεν του επιτρέπει να δημιουργήσει και έτσι ο Χαλεπάς ζει ως τον θάνατό της, το 1916, στο περιθώριο, βόσκοντας πρόβατα και κάνοντας θελήματα.
Μετά τον θάνατό της, από το 1918 ως το 1930, έρχεται ξανά η περίοδος της αφύπνισης και της ξέφρενης δημιουργίας. Ο Χαλεπάς σε ηλικία πλέον 68 ετών προσπαθεί να κερδίσει τα χαμένα χρόνια.
Ο πνευματικός κύκλος της Αθήνας αρχίζει να δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το έργο του, οργανώνονται εκθέσεις και τιμάται με αριστείο από την Ακαδημία Αθηνών. Από το 1930 με τη φροντίδα της ανιψιάς του θα έρθει να μείνει στο σπίτι της στην οδό Δαφνομήλη στην Αθήνα, όπου και έζησε δημιουργώντας ως τον θάνατό του, το 1938. Ωστόσο, τα αριστουργήματά του τον έκαναν αθάνατο.
Ποιος άραγε δεν γνωρίζει την υπέροχη κοιμωμένη του Χαλεπά, που βρίσκεται στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών;
