To μέλλον των έργων παραχώρησης και ΣΔΙΤ στην Ελλάδα, η ανάγκη για νέους αυτοκινητόδρομους, και το θέμα της συντήρησης των υποδομών, συζητήθηκαν στο πλαίσιο του 7ου Συνεδρίου Υποδομών και Μεταφορών - ITC 2024, που λαμβάνει χώρα στις 17 και 18 Σεπτεμβρίου στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών - Διεθνές Συνεδριακό Κέντρο.
Μ. Μουστάκας (Όμιλος ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ): Στο σημερινό μοντέλο παραχωρήσεων και ΣΔΙΤ υπάρχει ανισομερής κατανομή ευθυνών και ρίσκου
«Υπάρχουν σημεία που χρήζουν βελτίωσης στο μοντέλο των παραχωρήσεων και των ΣΔΙΤ και τα οποία δημιουργούν δικαιολογημένες -κατά τη γνώμη μου- επιφυλάξεις», παρατήρησε ο Μάνος Μουστάκας, γενικός διευθυντής Επιχειρηματικής Ανάπτυξης και εκτελεστικό μέλος του ΔΣ του Ομίλου ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ.
Όπως είπε, «το μοντέλο των συγχρηματοδοτούμενων έργων βασίζεται στη θεωρία ότι προκειμένου να επιτύχει κατά το μέγιστο δυνατό, πρέπει ο κάθε αντισυμβαλλόμενος να αναλαμβάνει να διαχειρίζεται εκείνα τα θέματα του έργου που μπορεί καλύτερα να αντιμετωπίσει, ώστε να αξιοποιείται το συγκριτικό του πλεονέκτημα και να δημιουργείται προστιθέμενη αξία. Αυτή η πολύ απλή προσέγγιση, αν και ακολουθήθηκε και στην Ελλάδα επί δεκαετίες, ξαφνικά αρχίζει να απουσιάζει στα νέα έργα».
Επεσήμανε ότι παρότι συλλήβδην ο ιδιωτικός τομέας προειδοποίησε κατά την περίοδο προετοιμασίας των έργων, τόσο για την ωριμότητά τους όσο και για την ανισομερή και αναποτελεσματική κατανομή των ευθυνών των έργων, οι ανησυχίες αυτές δυστυχώς δεν εισακούστηκαν.
«Άρα βρισκόμαστε όλοι οι επενδυτές να πρέπει να αναλάβουμε ευθύνη για θέματα που πρακτικά είναι εκτός σφαίρας ελέγχου μας, όπως πχ την τήρηση του χρονοδιαγράμματος ως προς την μελέτη και την κατασκευή, όταν την ίδια στιγμή σε έργα οδοποιίας δεν υπάρχει δέσμευση από το Δημόσιο για θέματα μετακίνησης δικτύων ή για συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα διάθεσης γης ή ακόμα και διαθεσιμότητας νερού σε περίπτωση αρδευτικού έργου», είπε.
Ο κ. Μουστάκας συμπλήρωσε ότι «συχνά υπάρχει και μία ανισορροπία μεταξύ των οικονομικών δεδομένων όταν μελετήθηκε ένα έργο για να δημοπρατηθεί και των πραγματικών συνθηκών στην αγορά όταν ήρθε η ώρα του διαγωνισμού».
Κατά συνέπεια, οι προβλέψεις για τις πληρωμές διαθεσιμότητας, δηλ. το μέγιστο της συμβολής του Δημοσίου, έχουν γίνει με δεδομένα κόστους που από τον χρόνο σύνταξης της προμελέτης της Υπηρεσίας μέχρι τον διαγωνισμό έχουν αυξηθεί δυσθεώρητα, με αποτέλεσμα το έργο να μην είναι χρηματοδοτήσιμο ακόμα και με μηδενική έκπτωση.
Καταλήγοντας, τόνισε ότι «τα συγχρηματοδοτούμενα έργα είναι επωφελή και ελκυστικά, αρκεί να προετοιμάζονται με τις απλές και δοκιμασμένες λογικές που επιτυχημένα έχουμε χρησιμοποιήσει στο παρελθόν, αξιοποιώντας ουσιαστικά και τον μηχανισμό του διαλόγου μεταξύ των υποψηφίων και των αναθετουσών αρχών ώστε να είναι αμοιβαία επωφελή».
Γ. Συριανός (ΑΚΤΩΡ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΕΙΣ): Πρέπει να επιμείνουμε στην επέκταση του χρόνου του Ταμείου Ανάκαμψης
Για την Αττική, τις νέες υποδομές που έχει ανάγκη, αλλά και το τι θα γίνει όταν θα ολοκληρωθούν κομβικά έργα όπως αυτό του Ελληνικού, μίλησε μεταξύ άλλων ο πρόεδρος ΣΤΕΑΤ και διευθύνων σύμβουλος της ΑΚΤΩΡ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΕΙΣ, Γιώργος Συριανός.
Σύμφωνα με τα όσα σημείωσε, σε πρώτη φάση πρέπει να δούμε τις σημερινές συνθήκες όπως έχουν διαμορφωθεί και τα προβλήματα που έφερε η κρίση.
«Υπάρχει πρόβλημα πόρων. Οι πόροι συναρτώνται άμεσα με τους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης, του τρόπου με τον οποίο μπορεί να γίνει η ορθή διαχείριση τους - μιας διαδικασίας η οποία εκ των πραγμάτων μπορεί να οδηγήσει σε λαθεμένες κατευθύνσεις εάν δεν καθοριστεί ένας διαφορετικός τρόπος» είπε και πρόσθεσε ότι «πρέπει να επιμείνουμε στην επέκταση του χρόνου του Ταμείου Ανάκαμψης».
Όπως ανέφερε ο κ. Συριανός, «υπάρχουν τα έργα παραχώρησης τα οποία ήδη προβλέπουν την κατάθεση ενός πολύ μεγάλου ποσού κατά την ανάληψη του έργου. Τα ποσά αυτά μετά από 14 χρόνια και μιας διαδικασίας που ακολουθήθηκε μετά το μνημόνιο όπου η χώρα υπέστη τρομακτικά προβλήματα, κρίσεις, δεν είναι δυνατόν σήμερα να πηγαίνουν για την αποπληρωμή του χρέους και όχι για την κατασκευή έργων σε περιοχές που πάσχουν ιδιαίτερα, όπως είναι η Αττική».
Ζητώντας του να γίνει πιο συγκεκριμένος για τις προτάσεις που έθεσε, ο κ. Συριανός επεσήμανε ότι πρέπει «να φύγουμε από το σήμερα» και αφού «υπάρχει πλήρης μη καταβολή χρημάτων από το ελληνικό Δημόσιο, εκ των πραγμάτων προκύπτει η ανάγκη σκιωδών διοδίων, καθώς δεν είναι κοντά αλλά σε τέσσερις κυβερνήσεις από σήμερα».
Συμπερασματικά, ο κ. Συριανός κατέληξε στο ότι στην Αττική επικρατεί «ένα χάος, με άσχημες κυκλοφοριακές συνθήκες και μεγάλα προβλήματα» και μια από τις λύσεις είναι αυτή που εφαρμόστηκε στο Παρίσι και αφορά τις υπόγειες κατασκευές.
Π. Παπανικόλας (ΟΛΥΜΠΙΑ ΟΔΟΣ - ΓΕΦΥΡΑ ΑΕ - VINCI CONCESSIONS): Πρόβλημα για την υλοποίηση των παραχωρήσεων οι παλιές μελέτες - Ανάγκη για αλλαγές με έμφαση στην κλιματική αλλαγή και τα αντιπλημμυρικά έργα
Στην πορεία των παραχωρήσεων και των ΣΔΙΤ αναφέρθηκε ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της ΟΛΥΜΠΙΑ ΟΔΟΣ ΑΕ - πρόεδρος της ΓΕΦΥΡΑ ΑΕ - διευθυντής Ελλάδας, VINCI Concessions, Παναγιώτης Παπανικόλας.
Ο κ. Παπανικόλας ανέφερε πως σε εθνικό επίπεδο το δίκτυο ύστερα από τη δημοπράτηση του ΒΟΑΚ και τα οδικά ΣΔΙΤ είναι καλυμμένο και ασφαλές με εξαίρεση τον οδικό άξονα Πάτρα-Πύργος που κατασκευάζεται.
Τόνισε, ωστόσο, ότι στην Ελλάδα τα έργα παραχώρησης αντιμετωπίζουν σημαντικά προβλήματα ως προς την υλοποίησή τους, καθώς κατασκευάζονται με μελέτες του 2008. Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές στο Πάτρα-Πύργος και γίνονται διαρκώς αλλαγές σε συνεννόηση με το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών.
Τόνισε, δε, ότι χρειάζονται να υπάρξουν βασικές αλλαγές, με βασικότερη την περιβαλλοντική προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, καθώς και την ανάγκη για υλοποίηση αντιπλημμυρικών έργων.
Σχετικά με το ζήτημα της εξοικονόμησης ενέργειας ανέφερε ενδεικτικά ότι το 60% στην Ολυμπία Οδό παράγεται από ΑΠΕ, ενώ εγκαθίστανται και ηλιακά πάνελ.
Πρόσθεσε, δε, ότι οι παραχωρήσεις συμβάλλουν σημαντικά στην άνεση και κυρίως την ασφάλεια των οδηγών και για αυτό το λόγο οι χρήστες καλούνται να πληρώνουν στους οδικούς άξονες.
Για τους οδικούς άξονες που διαχειρίζεται η VINCI Concessions ο κ. Παπανικόλας ανέφερε ότι στο Πάτρα-Πύργος τα τροχαία έχουν μειωθεί κατά 96%, ενώ λειτουργούν σε 24ωρη βάση υπηρεσίες ασφαλείας.
Επιπλέον, οι παραχωρησιούχοι βελτιώνουν την οδική ασφάλεια προχωρώντας σε έργα συντήρησης των υποδομών, καθώς είναι υποχρεωμένοι να παραδώσουν τα έργα σε άριστη κατάσταση.
C. Graffi (AECOM): Παράδειγμα για όλη την Ευρώπη οι παραχωρήσεις και τα έργα ΣΔΙΤ στην Ελλάδα
Ο Transport Director Continental Europe AECOM, Costanzo Graffi, τόνισε ότι στο σύνολό τους οι παραχωρήσεις και τα ΣΔΙΤ στην Ελλάδα αποτελούν παράδειγμα σε όλη την Ευρώπη για το πώς μία κυβέρνηση όπως η ελληνική κατάφερε, παρά τις δυσκολίες που αντιμετώπισε η οικονομία της, να πραγματοποιήσει μεγάλα έργα.
Όσον αφορά τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην κατασκευή και τη διαχείριση των έργων στη χώρα μας, σχολίασε ότι έχουν συγκεντρώσει σημαντική εμπειρία στις παραχωρήσεις και τα ΣΔΙΤ.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι Έλληνες ειδικοί να διδάσκουν στην Ευρώπη πώς γίνονται τα έργα αυτά. Πρόσθεσε σε αυτό το σημείο ότι τα έργα αυτά μπορεί να μην είναι τέλεια, αλλά κανείς δεν αμφιβάλλει για το γεγονός ότι είναι λειτουργικά. Γεγονός, το οποίο δείχνει ότι υπάρχουν πολλά που πρέπει να γίνουν στο μέλλον σχετικά με την υπογραφή των συμβάσεων για τα ΣΔΙΤ και τις παραχωρήσεις.
Για τη δράση της AECOM στην Ελλάδα ανέφερε ότι η εταιρεία παρέχει λύσεις speed engineering και αντιμετωπίζει προκλήσεις στα έργα που αναλαμβάνει καθώς αυτά έχουν γίνει με προδιαγραφές που έχουν δημοπρατηθεί πριν από μερικά χρόνια με αποτέλεσμα να υπάρχει ελάχιστο έως καθόλου περιθώριο για καινοτομία.
Σχολίασε, δε, ότι υπάρχουν οι δυνατότητες για να δούμε καινοτομίες στα έργα, καθώς υπάρχουν πλέον τα κατάλληλα εργαλεία. Επίσης, ανέφερε ότι υπάρχει μία γενιά έργων συντήρησης που πρέπει να τεθούν σε εφαρμογή.
Χ. Ράδος (RACE Σύμβουλοι Μηχανικοί): Οι μελετητές είναι εν δυνάμει «συνέταιροι» για κατασκευαστές και παραχωρησιούχους
Για το ρόλο των μελετητών στη συντήρηση υφιστάμενων έργων και στην ανάπτυξη νέων μίλησε από το βήμα του 7oυ Συνεδρίου Υποδομών - Μεταφορών, ο Χρήστος Ράδος, διευθύνων εταίρος της RACE Σύμβουλοι Μηχανικοί.
«Το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών πρέπει να είναι σε θέση να καταλάβει πώς ένα έργο μπορεί να γίνει ελκυστικό για τους επενδυτές, λαμβάνοντας ως δεδομένο ότι το λογιστικό κέρδος που εγγράφουν οι κατασκευαστικές εταιρείες δεν ισούται με το οικονομικό κόστος των επενδυτών», είπε ο ίδιος, επισημαίνοντας πως «η σημερινή ηγεσία του υπουργείου είναι η μοναδική που επιμένει στην επιλογή των έργων και στο εξής πρέπει να ενισχύσει το ρυθμιστικό πλαίσιο για την αξιολόγηση και την προτεραιοποίηση των έργων».
Σύμφωνα με τον κ. Ράδο, από την πλευρά τους, οι επενδυτές θα πρέπει να ενημερώνουν τη Πολιτεία σχετικά με την προέλευση των πόρων που θα χρηματοδοτήσουν ένα έργο.
Επίσης, τα υπόλοιπα ερωτήματα στα οποία θα πρέπει να απαντήσει ένας επενδυτής είναι αν το εκάστοτε έργο παράγει χειροπιαστό αποτέλεσμα για τους τελικούς χρήστες, αν είναι συμβατό με τις εξαγγελίες της κυβέρνησης, σε ποιες προκλήσεις ανταποκρίνεται και αν τυγχάνει κοινωνικής αποδοχής και υποστήριξης.
«Η μελέτη ενός έργου γεννά κόστη. Στη νοτιοανατολική Ευρώπη, η μελέτη αφορά στο 9,5% του προϋπολογισμού ενός έργου, όταν στην Ελλάδα το ποσοστό αυτό είναι μικρότερο του 3% για τα έργα παραχώρησης», ανέφερε ο κ. Ράδος, καταλήγοντας πως «οι παραχωρησιούχοι και οι κατασκευαστές δεν θα έπρεπε να βλέπουν τους μελετητές ως υπεργολάβους, αλλά ως εν δυνάμει συνεταίρους».
