Λίγο πριν αρχίσουν οι νέες διαπραγματεύσεις κυβέρνησης - Θεσμών στην Αθήνα για το κλείσιμο της δεύτερης αξιολόγησης, ο επικεφαλής του ευρωπαϊκού γραφείου του Ταμείου, Πόουλ Τόμσεν θέτει υπό πλήρη αμφισβήτηση το μείγμα μέτρων οικονομικής πολιτικής που έχει συμφωνήσει η ελληνική κυβέρνηση με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς από το περασμένο καλοκαίρι.
Το βασικό σχόλιο που συνυπέγραψαν στην ιστοσελίδα του ΔΝΤ ο επικεφαλής οικονομολόγος του Ταμείου, Μορίς Όμπστφελντ και ο Π. Τόμσεν, με το χαρακτηριστικό τίτλο «Το ΔΝΤ δεν ζητεί περισσότερη λιτότητα από την Ελλάδα», δίνει μια απάντηση σε όσους κατηγορούν το Ταμείο για υπερβολική εμμονή στη λιτότητα, μεταθέτοντας τις ευθύνες στην Ελλάδα και στους Ευρωπαίους, που έχουν συμφωνήσει τον υπερβολικό, κατά το ΔΝΤ, δημοσιονομικό στόχο του 3,5%.
Όμως, αυτό το κείμενο, που έχει στόχο να αποκαταστήσει τη δημόσια εικόνα του ΔΝΤ, έχει σαφώς μικρότερη αξία ενόψει των διαπραγματεύσεων για το ελληνικό πρόγραμμα από ένα δεύτερο κείμενο, το οποίο υπογράφεται μόνο από τον Π. Τόμσεν, και επισυνάπτεται στο κεντρικό σχόλιο.
Το κείμενο αυτό θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί και ως «μανιφέστο» του Π. Τόμσεν, καθώς συμπυκνώνει σε λιγότερες από τρεις σελίδες τις ιδέες του για «να γίνει ο ελληνικός προϋπολογισμός πιο φιλικός προς την ανάπτυξη» -αυτός είναι και ο τίτλος του κειμένου.
Το πρόβλημα με τις ιδέες Τόμσεν είναι ότι δεν προορίζονται να συζητηθούν σε συνέδρια οικονομολόγων και πανεπιστημιακά αμφιθέατρα, αλλά να ορίσουν τη διαπραγματευτική γραμμή που θα ακολουθήσει το Ταμείο στις συζητήσεις για το ελληνικό πρόγραμμα.
Αυτό περιπλέκει σε μεγάλο βαθμό τη διαπραγμάτευση, ή θέτει εξαρχής το Ταμείο σε απόσταση από τις συζητήσεις και πολύ μακριά από κάθε σκέψη για ένα νέο, δικό του πρόγραμμα για την Ελλάδα, καθώς ο Π. Τόμσεν προτείνει ένα εντελώς διαφορετικό μείγμα πολιτικής από αυτό που συμφώνησε η ελληνική κυβέρνηση με τους Ευρωπαίους το περασμένο καλοκαίρι.
Το σαφές μήνυμα του Ταμείου, μέσα από το κείμενο του κ. Τόμσεν, είναι ότι η φιλοσοφία του τρίτου ελληνικού προγράμματος και οι βασικές κατευθύνσεις που δίνει στην οικονομική πολιτική δεν οδηγούν στην οικονομική ανάπτυξη και την προστασία των ασθενέστερων, ιδίως των ανέργων, και απαιτούνται ριζικές στο πρόγραμμα, για να «ανεβεί στο τρένο» και το ΔΝΤ.
Οι τρεις βασικές διαφωνίες
«Η σημερινή δομή του ελληνικού προϋπολογισμού αποτελεί σοβαρό παράγοντα ανάσχεσης της ανάπτυξης», υπογραμμίζει ο Π. Τόμσεν και εξηγεί τις τρεις βασικές διαφωνίες του με το εφαρμοζόμενο πρόγραμμα:
- Η φορολογία επιβάλλεται σε πολύ στενή βάση, με αποτέλεσμα το ποσοστό συλλογής φόρων να έχει μειωθεί δραματικά (κάτω από 50%) και τα χρέη στην εφορία να έχουν εκτιναχθεί στο 70% του ΑΕΠ, που είναι με διαφορά το υψηλότερο ποσοστό στην ευρωζώνη. Για τη διεύρυνση της φορολογικής βάσης, ο κ. Τόμσεν επαναφέρει τη γνωστή του πρόταση για δραστική μείωση του αφορολόγητου ορίου, καθώς σήμερα περισσότεροι από τους μισούς φορολογουμένους απαλλάσσονται του φόρου εισοδήματος. Μάλιστα, ο Π. Τόμσεν μοιάζει να μπαίνει σε διάλογο με την ελληνική κυβέρνηση, τονίζοντας ότι «οι γενικευμένες εξαιρέσεις από την φορολογία δεν είναι καθόλου κοινωνικές δίκαιες, καθώς εμποδίζουν την αύξηση των εσόδων, που απαιτούνται για να καλυφθούν καλά στοχευμένα κοινωνικά επιδόματα, που υπάρχουν στην υπόλοιπη Ευρώπη, για την κοινωνική προστασία και την ανεργία. Κατά την εκτίμησή μας, η διεύρυνση της φορολογικής βάσης με μείωση των υψηλών φορολογικών συντελεστών θα πρέπει να είναι προτεραιότητα».
- Η μείωση των λειτουργικών δαπανών του κράτους (δαπάνες για αγαθά και υπηρεσίες, χωρίς να περιλαμβάνονται μισθοί) επικρίνεται ως εσφαλμένη πολιτική από τον Π. Τόμσεν, που καταλήγει, όπως γράφει χαρακτηριστικά, στις δυσκολίες των νοσοκομείων να λειτουργήσουν και στην ακινητοποίηση λεωφορείων, λόγω έλλειψης ανταλλακτικών. Ο Δανός οικονομολόγος υπογραμμίζει ότι είναι εσφαλμένος ο στόχος του προγράμματος για περαιτέρω μείωση των δαπανών αυτής της κατηγορίας κατά 2% του ΑΕΠ ως το 2018, καθώς έχουν ήδη υποχωρήσει σε ποσοστό 14% των συνολικών δαπανών του προϋπολογισμού, που είναι με διαφορά το χαμηλότερο ποσοστό στην ευρωζώνη. Ειδικά για την περίπτωση των λειτουργικών δαπανών, ο κ. Τόμσεν ζητεί να εγκαταλειφθεί ο στόχος της περαιτέρω μείωσης.
- Η κατηγορία δαπανών, στην οποία ο κ. Τόμσεν θεωρεί ότι πρέπει να γίνουν σημαντικές περικοπές είναι οι συνταξιοδοτικές δαπάνες. Όπως σημειώνει, οι ονομαστικές συντάξεις στην Ελλάδα είναι κατά μέσο όρο πολύ κοντά στα επίπεδα της Γερμανίας, ενώ η Ελλάδα έχει πολύ χαμηλότερη παραγωγικότητα, κάτι που σημαίνει ότι οι συντάξεις υποστηρίζονται με μεταβιβάσεις από τον κρατικό προϋπολογισμό, που είναι τετραπλάσιες από το μέσο όρο της ευρωζώνης. Οι μεταρρυθμίσεις Κατρούγκαλου, που είχαν στόχο την περικοπή της συνταξιοδοτικής δαπάνης κατά 1% του ΑΕΠ δεν ήταν επαρκείς για να αντιμετωπίσουν την έκταση του προβλήματος, καθώς το έλλειμμα του συνταξιοδοτικού συστήματος πλησιάζει το 11% του ΑΕΠ. Ο Π. Τόμσεν ζητεί νέες περικοπές στις ήδη καταβαλλόμενες συντάξεις, που θα χρηματοδοτήσουν μια παράλληλη αύξηση των δαπανών για την προστασία των ανέργων. Στο επιχείρημα της ελληνικής κυβέρνησης ότι οι συντάξεις αποτελούν ένα άτυπο δίκτυ κοινωνικής προστασίας σε περίοδο κρίσης, ο κ. Τόμσεν απαντά με στοιχεία που δείχνουν ότι την περίοδο 2010-2015 το ποσοστό των συνταξιούχων που αντιμετωπίζουν κίνδυνο φτώχειας μειώθηκε κατά 8%, ενώ ελάχιστη ήταν η μείωση του αντίστοιχου ποσοστού στους εργαζομένους και αυξήθηκε σημαντικά, περίπου κατά 6%, το ποσοστό των ανέργων που αντιμετωπίζουν κίνδυνο φτώχειας, κάτι που, όπως λέει, δικαιολογεί την πρότασή του για μείωση συντάξεων και ενίσχυση της προστασίας των ανέργων.
Αυτές οι προτάσεις του Ταμείου, που κατατίθενται στο πιο κρίσιμο στάδιο των διαπραγματεύσεων, γεννούν πολλά ερωτήματα για τις προθέσεις του ΔΝΤ. Το κυριότερο είναι αν θα τις θέσει επιτακτικά στο τραπέζι των συζητήσεων, ζητώντας ουσιαστικά να «ξηλωθεί» το πρόγραμμα που συμφωνήθηκε το περασμένο καλοκαίρι, ή αν απλώς θα αποστασιοποιηθεί από τη διαπραγμάτευση, αφήνοντας την Αθήνα να φθάσει σε συμφωνία με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Σε αυτή την περίπτωση, μοιάζει απίθανο να τεθεί καν προς συζήτηση στο συμβούλιο του Ταμείου ένα νέο πρόγραμμα για την Ελλάδα, κάτι που θα φέρει σε πολύ δύσκολη θέση την Γερμανία...
