Η μεταμόρφωση ενός αρχαιολογικού μουσείου, έστω και εν μέρει, ώστε σε αυτό να εκτεθούν για πρώτη φορά εικαστικά έργα (ζωγραφικοί πίνακες, χαρακτικά, γλυπτά), τα οποία μάλιστα δεν συνθέτουν μια ξεχωριστή ενότητα, αλλά τοποθετούνται ανάμεσα στα αρχαιολογικά ευρήματα δημιουργώντας εντυπωσιακούς συνδυασμούς νοημάτων και αισθητικών αναφορών, δεν είναι εύκολο εγχείρημα.
Όταν μάλιστα το αρχαιολογικό μουσείο βρίσκεται στην ελληνική περιφέρεια και τα έργα τέχνης προέρχονται από μια συλλογή εκ των σημαντικότερων της χώρας, όπως αυτή της Τραπέζης της Ελλάδος (ΤτΕ), τότε το εγχείρημα αυτό αποτελεί συνάμα και μια πρόκληση.
Ωστόσο, όπως εύστοχα επισημαίνει μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Καβάλας – Θάσου Σταυρούλα Δαδάκη, «χάρη στην άριστη επικοινωνία των πρόσωπων, την καλή χημεία που αναπτύχθηκε ανάμεσα στους εμπλεκόμενους φορείς, τις ευνοϊκές συνθήκες και συγκυρίες, κατέστη δυνατό να υπάρξει ένα τέλειο αποτέλεσμα που δικαιώνει τους κόπους και τις προσπάθειες όσων το ολοκλήρωσαν».
Το αποτέλεσμα αυτής της πραγματικά πρωτότυπης συνεργασίας, φαίνεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Καβάλας. Εκεί, φιλοξενούνται εικαστικά έργα από τη μεγάλη συλλογή της Τράπεζας της Ελλάδος που για πρώτη φορά ταξιδεύουν εκτός Αθήνας, ορισμένα δε και για πρώτη φορά εκτός του μουσείου της (ΤτΕ), προκειμένου να «συνομιλήσουν» με τις αρχαιότητες της Καβάλας και της ευρύτερης περιοχής.
Συνδημιουργία και πολιτιστική εμπειρία
Είναι η πρώτη φορά που ένας θεσμός εθνικής εμβέλειας, όπως η κεντρική τράπεζα της χώρας, εμπιστεύεται και δανείζει ορισμένα από τα σημαντικότερα εικαστικά έργα της του 19ου και 20ου αιώνα σε ένα αρχαιολογικό μουσείο, κάνοντας έτσι ένα σημαντικό άνοιγμα στην περιφέρεια και συνδημιουργώντας μια καθόλα ενδιαφέρουσα πολιτιστική εμπειρία προς όφελος του κοινού που θα μπορέσει να θαυμάσει από κοντά έργα μεγάλων Ελλήνων εικαστικών, όπως του Γύζη, του Ιακωβίδη, του Τσαρούχη, του Λύτρα, του Βολανάκη, του Αξελού, της Κατράκη, του Χαλεπά και πολλών άλλων.
Η εξαιρετική συνδρομή του αρχαιολόγου Μιχάλη Λυχούνα και της επιμελήτριας της έκθεσης, ιστορικού τέχνης Χάρις Κανελλοπούλου από το Κέντρο Πολιτισμού Έρευνας και Τεκμηρίωσης της ΤτΕ παρήγαγε μια ενδιαφέρουσα δουλειά που επιβάλλεται να δουν όσο το δυνατόν περισσότεροι άνθρωποι.
Από τις 5 Δεκεμβρίου 2019 έως και την 1η Μαρτίου 2020, περισσότερα από 70 εικαστικά έργα τέχνης από τη μεγάλη συλλογή του μουσείου της Τραπέζης της Ελλάδος θα συνυπάρξουν με τα ευρήματα του αρχαιολογικού μουσείου Καβάλας, προσφέροντας ένα μοναδικό ταξίδι στην ιστορία όπως την αποτύπωσαν οι νεότεροι σύγχρονοι δημιουργοί αλλά και αρχαίοι τεχνίτες.
Νέες εμπειρίες για τους φιλότεχνους
Σε αυτό το «Σημείο Συνάντησης», μεταξύ αρχαιολογίας και τέχνης ξενάγησαν το ΑΠΕ - ΜΠΕ ο αρχαιολόγος Μιχάλης Λυχούνας και η επιμελήτρια της έκθεσης Χάρις Κανελοπούλου, συνοδευόμενοι από τον προϊστάμενο του Κέντρου Πολιτισμού Έρευνας και Τεκμηρίωσης της ΤτΕ, Μάνο Κορδάκη.
«Η παρουσία έργων», επισήμανε ο κ. Λυχούνας, «από τη συλλογή της ΤτΕ ανάμεσα στα εκθέματα του αρχαιολογικού μουσείου προσδοκούμε να επιτύχει δυο στόχους. Πρώτον, να αναδείξει τον βαθειά παιδευτικό χαρακτήρα των μουσείων, που είναι ικανά να εφευρίσκουν εκ νέου τον «εαυτό» τους σε γόνιμο διάλογο με άλλες μορφές δημιουργίας, προσφέροντας νέες εμπειρίες στο κοινό τους. Επισκέπτες παλιοί και νέοι θα έρθουν σε επαφή με έργα υψηλής καλλιτεχνικής αξίας. Δεύτερον, μέσω της επιλογής και τοποθέτησης αυτών των έργων, οι επισκέπτες θα «ξαναδούν» και τα τέχνεργα του μακρινού παρελθόντος».
Η κριτικός τέχνης Χάρις Κανελλοπούλου αναφέρθηκε στο σημαντικό αυτό πρώτο εγχείρημα της ΤτΕ να μεταφέρει έργα της πλούσιας συλλογής της σε ένα αρχαιολογικό μουσείο της ελληνικής περιφέρειας, επιτυγχάνοντας μια αρμονική συνύπαρξη των εικαστικών έργων με τα αρχαιολογικά ευρήματα.
«Η συλλογή έργων τέχνης της ΤτΕ», υπογράμμισε η κ. Κανελλοπούλου, «χαρακτηρίζεται από έργα παραστατικής ζωγραφικής, χαρακτικής και γλυπτική Ελλήνων δημιουργών, τα οποία αναδεικνύουν πτυχές της νεοελληνικής τέχνης από τον 19ο αιώνα και εξής, προβάλλοντας διαχρονικές αξίες και ισχυρούς συμβολισμούς».
Υπογραμμίζεται ότι με αφορμή την έκθεση αυτή, επιλεγμένα αγαλματίδια βγήκαν για πρώτη φορά από τις αποθήκες του αρχαιολογικού μουσείου Θάσου, και ταξίδεψαν στο αρχαιολογικό μουσείο της Καβάλας για να «συνομιλήσουν» με τις θεματικές των νεότερων εικαστικών όπως του Γιαννούλη Χαλεπά (στην έκθεση φιλοξενείται ο Σάτυρος του μεγάλου έλληνα γλύπτη) αλλά και φημισμένων χαρακτών της πατρίδας μας, ενεργοποιώντας έναν νέο κύκλο παρατήρησης και συσχέτισης των έργων.
Οι Τσαρούχης και Ιακωβίδης συναντούν τις γυναίκες της Αμφίπολης
Μια από τις πιο εντυπωσιακές συνυπάρξεις της τέχνης με την αρχαιολογία ο επισκέπτης συναντά στην αίθουσα της Αμφιπόλεως. Εκεί, δυο εντυπωσιακοί πινάκες μεγάλων Ελλήνων ζωγράφων «Η κόρη με τα ρόδα» του Γιώργου Ιακωβίδη (1917) και η «Προσωπογραφία της Δέσποινας με κολιέ και σκουλαρίκια» του Γιάννη Τσαρούχη (1976), συνομιλούν με τις προτομές γυναικείων μορφών εξαιρετικής τεχνικής που φέρουν κτερισματικά σύνολα στα οποία ξεχωρίζουν τα περίτεχνα κοσμήματά τους.
Στην αίθουσα Αμφιπόλεως ΙΙ, που αφιερώνεται στις αποικίες των Θασίων, στις οικονομικές και πολιτιστικές σχέσεις που ανέπτυξαν μέσω της θαλάσσιας οδού με την ηπειρώτικη Ελλάδα, το Αιγαίο και τη Μικρά Ασία, η δυναμική αυτή του υγρού στοιχείου αναδεικνύεται μοναδικά με τα έργα τριών σημαντικών Ελλήνων καλλιτεχνών, «Βάρκα με κουπιά» του Αιμίλιου Προσαλέντη (1859 – 1926), «Θαλασογραφία» (1885-1907) και Νυχτερινό (1895-1900) του Κωνσταντίνου Βολανάκη και «Βάρκες» (1930-1934) του Περικλή Βυζαντίου.
Στην κεντρική αίθουσα του μουσείου, που είναι αφιερωμένη στην Παρθένο, την προστάτιδα θεότητα της αρχαίας Νεάπολης, τον επισκέπτη σίγουρα θα εντυπωσιάσει η απόλυτη συνύπαρξη των διασωθέντων αρχιτεκτονικών μελών (ιωνικά κιονόκρανα) από το ιερό της Παρθένου, με το εμβληματικό σχέδιο του Νικόλαου Γύζη «Παλλάδα Αθηνά» (1887) που δεσπόζει επιβλητικά στο χώρο μαζί με το «Έμβλημα της τραπέζης» (1928) του Μιχαήλ Αξελού.
Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Καβάλας – Θάσου, δια μέσου του Αρχαιολογικού Μουσείου Καβάλας και η Τράπεζα της Ελλάδας μέσω της συλλογής των έργων τέχνης της, προσφέρουν στους φιλότεχνους κάθε ηλικίας, ένα νέο τόπο συνάντηση της γνώσης με την αισθητική, της ιστορίας με τους πρωταγωνιστές της, της τέχνης με τους δημιουργούς της. Σε αυτόν τον τόπο συνάντησης, το παρελθόν και το παρόν αλληλεπιδρούν μέσα από ποικίλα εικαστικά έργα και ευρήματα της αρχαιολογικής σκαπάνης, προκαλώντας τους επισκέπτες να ανακαλύψουν τις μαρτυρίες των εκθεμάτων σε κάθε εποχή τους.
