Οι Εργατικοί του Τζέρεμι Κόρμπιν δεν ταλανίζονται από την ξενοφοβία και τις εθνικιστικές ψευδαισθήσεις που συναντούμε στο εκλογικό σώμα και τα στελέχη των Συντηρητικών της Τερέζα Μέι. Πράγμα που διευκολύνει τη διαφαινόμενη προσχώρηση του ηγέτη των Εργατικών στην υποστήριξη ενός «μαλακού» Brexit που εξασφαλίζει πρόσβαση της Βρετανίας στην εσωτερική αγορά της Ε.Ε. έναντι αποδοχής της αρχής της ελεύθερης μετακίνησης προσώπων.
Συμβαίνει ενίοτε στην πολιτική μια εκλογική ήττα να πανηγυρίζεται σαν νίκη και μια νίκη να θεωρείται η αρχή του τέλους. Έτσι συνέβη στις βρετανικές εκλογές του Ιουνίου του 2017. Το αναπάντεχο αποτέλεσμα – οι Συντηρητικοί έχασαν έδρες, ενώ επιδίωκαν να τις αυξήσουν, οι Εργατικοί πέτυχαν τα υψηλότερα ποσοστά τους από το 2001 – αντί να δώσει την πολιτική ώθηση που χρειαζόταν η Τερέζα Μέι για να διαπραγματευτεί το Brexit, έφερε τη Βρετανία σε μεγαλύτερη πολιτική αστάθεια και τη συντηρητική κυβέρνηση σε αντίστροφη μέτρηση για την πτώση της.
Παρά το κακό αποτέλεσμα, η επιλογή της Τερέζα Μέι για ανανέωση της εντολής της και ενίσχυση της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας της δεν ήταν καθόλου παράλογη. Οι διαπραγματεύσεις για την έξοδο της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση παρουσιάζουν πρωτοφανείς, απρόβλεπτες δυσκολίες που απορροφούν όλη την ενεργητικότητα της βρετανικής κυβέρνησης, παρά την επικουρία μιας ιδιαίτερα αποτελεσματικής δημόσιας διοίκησης. Ο πολιτικός κίνδυνος εξάλλου δεν είναι ασήμαντος. Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος δεν ήταν οριακό μόνο στη βρετανική κοινωνία. Δίχασε και τη βρετανική πολιτική ελίτ και τα στελέχη του Συντηρητικού Κόμματος. Σε κάθε κρίσιμη φάση των διαπραγματεύσεων, η Μέι έχει να χειριστεί τις επιφυλάξεις ή τις ανοιχτές διαφωνίες δικών της βουλευτών και υπουργών την ώρα που σχεδόν όλοι οι οικονομικοί αναλυτές δεν παύουν να προεξοφλούν αρνητικές επιπτώσεις, ακόμη και οικονομική καταστροφή, από την πραγματοποίηση του Brexit. Ενάμιση χρόνο μετά το δημοψήφισμα για τη συμμετοχή στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στις διαπραγματεύσεις κυριαρχεί σύγχυση και αδιάκοπες παλινωδίες μεταξύ ενός «σκληρού» Brexit, στο πλαίσιο του οποίου η Βρετανία σχετίζεται με την ΕΕ σαν οποιαδήποτε «τρίτη» χώρα, και ενός «μαλακού» Brexit –η Βρετανία κρατά μια «ειδική σχέση» με την ΕΕ και κυρίως την εσωτερική της αγορά, αλλά σε αντάλλαγμα δέχεται την, τόσο απεχθή στη δεξιά πτέρυγα των Συντηρητικών, αρχή της ελεύθερης μετακίνησης προσώπων – άρα και μεταναστών.
Από τις πρώτες μέρες μετά το δημοψήφισμα, την απροσδόκητη επίδοση των Εργατικών του Τζέρεμι Κόρμπιν και την εκτόξευση της δημοφιλίας του, οι προβλέψεις μιλούσαν για άνοδο του Κόρμπιν στην εξουσία μέχρι το τέλος της χρονιάς. Οι προβλέψεις δεν επιβεβαιώθηκαν, δεν φαίνεται όμως να ήταν αβάσιμες. Οι βαρώνοι του Συντηρητικού Κόμματος και ιδιαίτερα οι Μπόρις Τζόνσον και Ντέιβιντ Ντέιβις, φαίνεται πως σχεδίαζαν την ανατροπή της Μέι, υπαναχώρησαν όμως μπροστά στις κολοσσιαίες δυσκολίες των διαπραγματεύσεων με την Ευρωπαϊκή Ένωση, παραχωρώντας της το δυσβάσταχτο προνόμιο να τις χειριστεί και να υποστεί το πολιτικό κόστος η ίδια. Γεγονός είναι πως η Βρετανίδα πρωθυπουργός τελεί υπό προθεσμία από το ίδιο της το κόμμα, ενώ φαίνεται απίθανο να την αφήσουν να ηγηθεί ξανά του κόμματος σε νέες εκλογές, την ώρα ακριβώς που ηγείται των σπουδαιότερων και πιο περίπλοκων διαπραγματεύσεων στη σύγχρονη ιστορία της Βρετανίας. O μικρής έκτασης ανασχηματισμός στο οποίο προχώρησε η Τερέζα Μέι, αποτυπώνει με σαφήνεια τις περιορισμένες επιλογές της και το πολιτικό αδιέξοδο στο οποίο έχουν περιέλθει οι Τόρις.
Μια τέτοια κατάσταση φαντάζει εξαιρετικά ευνοϊκή για τον Τζέρεμι Κόρμπιν, πράγμα που πιστοποιείται με την εμφανή υπεροχή του, έναντι της Μέι, σε κάθε κοινοβουλευτική τους αντιπαράθεση. Ωστόσο, τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Τόσο ο ευρωσκεπτικισμός, όσο και το Brexit, δίχασαν και το Εργατικό κόμμα, στελέχη και ψηφοφόρους και ειδικά, μάλιστα, εκείνους που ανήκουν στην αριστερή πτέρυγα των Εργατικών.
Στις δεκαετίες του 1970 και του 1980 η αμφισβήτηση της ένταξης της Βρετανίας στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες προερχόταν κυρίως από το, τότε παραδοσιακά σοσιαλιστικό, Εργατικό Κόμμα. Πρόκειται για το πολιτικό και ιδεολογικό περιβάλλον από το οποίο προέρχεται ο Τζέρεμι Κόρμπιν. Στη δεκαετία του 1990 και εφεξής, ο ευρωσκεπτικισμός, συνδυασμένος με εθνικισμό και ξενοφοβία, πέρασε στο στρατόπεδο της δεξιάς, διχάζοντας βαθιά το Συντηρητικό Κόμμα.
Η κριτική που ασκείται στον Κόρμπιν από την εσωκομματική του αντιπολίτευση και από τον πρώην πρωθυπουργό Τόνι Μπλερ είναι πως θα έπρεπε να είχε εκμεταλλευτεί την αλλοπρόσαλλη διαχείριση του Brexit από την Μέι και να είχε διευρύνει το δημοσκοπικό προβάδισμά του και ο λόγος που δεν το επιτυγχάνει είναι η εξίσου θολή δική του στάση. Θα έπρεπε, δηλαδή, να έχει αφενός ξεκαθαρίσει τη θέση του υπέρ της διατήρησης όσο γίνεται περισσότερων δεσμών με την Ευρωπαϊκή Ένωση και αφετέρου να επιδιώξει την ακύρωση του ίδιου του Brexit, ζητώντας νέο δημοψήφισμα επικύρωσης της διαπραγμάτευσης. Οι εσωτερικές διαφωνίες των Εργατικών αναδείχτηκαν σε πρόσφατη ψηφοφορία επί τροπολογίας Εργατικού βουλευτή που πρότεινε την παραμονή της Βρετανίας στην Τελωνειακή Ένωση μετά το Brexit. Η οδηγία του Κόρμπιν για αποχή αγνοήθηκε από το 1/4 των βουλευτών του, οι οποίοι υπερψήφισαν την τροπολογία, αλλά και από τρεις ευρωσκεπτικιστές βουλευτές των Εργατικών που την καταψήφισαν.
Ωστόσο, οι Εργατικοί του Κόρμπιν έχουν ένα πλεονέκτημα έναντι των αντιπάλων τους. Το σημείο-κλειδί που διχάζει τους Συντηρητικούς είναι η αποδοχή της αρχής της ελεύθερης μετακίνησης προσώπων από τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη Βρετανία, αλλά και, ιδιαίτερα σημαντικό, από την Ιρλανδία στη Βρετανία, σαν αντάλλαγμα για τη διατήρηση πρόσβασης στην αγορά της. Το πρόβλημα της διαχείρισης της ξενοφοβικής και εθνικιστικής αντίδρασης σε μια τέτοια προοπτική ταλανίζει τους Συντηρητικούς, που επί χρόνια εκπαίδευαν το ακροατήριό τους σε τέτοιες αντιλήψεις, αλλά όχι και το Εργατικό Κόμμα, τουλάχιστον όχι στον ίδιο βαθμό. Επιπλέον, οι Εργατικοί είναι πολύ περισσότερο πρόθυμοι να διατηρήσουν και να ενσωματώσουν κάθε τμήμα του Ευρωπαϊκού Δικαίου που κατοχυρώνει εργασιακά δικαιώματα και περιβαλλοντικές προδιαγραφές.
Πράγματι, τις τελευταίες εβδομάδες φαίνεται πως ο Τζέρεμι Κόρμπιν έχει εγκαταλείψει κάθε σχετική επιφύλαξη δηλώνοντας ρητά πως το Brexit ήταν λάθος και ο αποκλεισμός της Βρετανίας από την ευρωπαϊκή αγορά θα έπληττε περισσότερο από όλους τους βρετανούς εργαζόμενους. Οδηγώντας το Εργατικό κόμμα στη στρατηγική επιδίωξη ενός μαλακού Brexit που διατηρεί μια όσο γίνεται στενότερη σχέση με την Ευρωπαϊκή Ένωση, θα μπορούσε να το αναδείξει σε ηγεμονική δύναμη σταθερότητας και κυβέρνησης εν αναμονή.
* Το ΕΝΑ είναι ένα ανεξάρτητο, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα ερευνητικό κέντρο. Αποτελεί ένα βήμα ελεύθερου διαλόγου και ένα χώρο δημιουργίας και διάδοσης εναλλακτικών ιδεών με τελικό στόχο το μετασχηματισμό τους σε εφαρμόσιμες θεωρίες και πολιτικές τόσο στην Ελλάδα όσο και σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο.
