Σε μια νέα φάση περνά η οικονομική πολιτική της κυβέρνησης, με την ενσωμάτωση των νέων ευρωπαϊκών κανόνων δημοσιονομικής διαχείρισης στην εθνική νομοθεσία. Οι νέοι κανόνες δυσκολεύουν την παροχή επιδομάτων, ακόμη και όταν υπάρχει υπέρβαση του στόχου για το πρωτογενές πλεόνασμα, όμως αφήνουν σημαντικά περιθώρια για φοροελαφρύνσεις, εφόσον τα φορολογικά έσοδα συνεχίσουν την πολύ καλή πορεία τους.
Η ενσωμάτωση της Οδηγίας (ΕΕ) 2024/1265, που εγκρίθηκε σήμερα από το υπουργικό συμβούλιο, δεν είναι άσχετη με τον νέο σχεδιασμό που κάνει η κυβέρνηση, μετά την πρόσφατη χορήγηση δύο μόνιμων επιδομάτων, σε ενοικιαστές και συνταξιούχους, η οποία βασίσθηκε σε δημοσιονομική υπεραπόδοση μέσα στο 2024, η οποία κρίθηκε ότι έχει μόνιμο χαρακτήρα.
Καθώς το ετήσιο όριο αύξησης των δημοσίων δαπανών γίνεται πλέον ο ακρογωνιαίος λίθος των ευρωπαϊκών δημοσιονομικών κανόνων, που ενσωματώνονται με νόμο και στο ελληνικό δίκαιο, στο εξής δεν θα υπάρχουν μεγάλα περιθώρια παροχών με τη μορφή των επιδομάτων και άλλων μέτρων αύξησης των δημοσίων δαπανών. Σε αυτή την περίπτωση, οι κανόνες προβλέπουν ότι τυχόν νέες παροχές θα πρέπει να συνοδεύονται από αντίστοιχες περικοπές δαπανών, ώστε να μην υπάρχει υπέρβαση του ανώτατου ορίου.
Στο σκέλος των εσόδων, όμως, οι κανόνες δίνουν μεγαλύτερη ευελιξία, καθώς επιτρέπουν τη μείωση φορολογικών εσόδων, όταν καλύπτεται ο στόχος για το πρωτογενές πλεόνασμα. Η Ελλάδα οφείλει να διατηρεί υψηλό πρωτογενές πλεόνασμα, πάνω από 2%, ποσοστό που αντιστοιχεί στους τόκους για την εξυπηρέτηση του χρέους, αλλά η υψηλή απόδοση των φόρων, που φαίνεται ότι σε μεγάλο βαθμό έχει μόνιμο χαρακτήρα, έχει επιτρέψει στη χώρα να εμφανίσει πολύ υψηλά πλεονάσματα (4,8% για το 2024).
Αυτό σημαίνει ότι πλέον υπάρχουν περιθώρια σημαντικής και μόνιμης μείωσης των φόρων, οι οποίοι άλλωστε είχαν αυξηθεί υπερβολικά στα χρόνια της μεγάλης οικονομικής κρίσης. Οι αποφάσεις για τους φόρους θα είναι το μεγάλο θέμα της ομιλίας του πρωθυπουργού στη ΔΕΘ, τον Σεπτέμβριο, καθώς εξετάζονται πολλά σενάρια, από τη μείωση του συντελεστή για τα μεσαία εισοδήματα, μέχρι μια νέα μείωση ασφαλιστικών εισφορών, ή ακόμη και μια μεγάλη μείωση του ΕΝΦΙΑ.
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι νέοι κανόνες, που εστιάζουν πρωτίστως στις δαπάνες, δημιουργούν ένα μόνιμο μηχανισμό παρακολούθησης όλων των παροχών, σε χρήμα ή σε είδος, από το Δημόσιο σε φυσικά πρόσωπα. Αυτό το ηλεκτρονικό «φακέλωμα» των παροχών προβλέπεται από τους ευρωπαϊκούς κανόνες ως ένα μέτρο που θα επιτρέπει να παρακολουθείται συνεχώς το κόστος τους και να γίνονται προσαρμογές όταν αυτό απαιτείται.
Το νέο νομοσχέδιο προβλέπει την σύσταση του «Εθνικού Μητρώου Παροχών», όπως τονίζεται από το υπ. Οικονομικών, το οποίο θα συγκεντρώνει σε ένα ενιαίο και συνεκτικό μητρώο τις παροχές σε χρήμα και σε είδος που χορηγούνται από το Δημόσιο προς φυσικά πρόσωπα και την παραγωγική αξιοποίηση των δεδομένων του Δημοσίου.
Η ενσωμάτωση της κοινοτικής οδηγίας
Σχετικά με το νομοσχέδιο για τους ευρωπαϊκούς κανόνες, το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών αναφέρει ότι:
Με την ενσωμάτωση της Οδηγίας (ΕΕ) 2024/1265 θα υπάρχει πλέον ολοκληρωμένη αποτύπωση του κύκλου της δημοσιονομικής διαχείρισης ενώ επικαιροποιούνται και απλοποιούνται ρυθμίσεις που αφορούν σε όργανα, κανόνες και διαδικασίες του δημοσιονομικού πλαισίου.
Στα πλαίσια αυτά τροποποιούνται οι γενικές αρχές δημοσιονομικής διαχείρισης ενσωματώνοντας τον κανόνα καθαρών δαπανών. Πιο συγκεκριμένα ο δείκτης δαπανών δεν θα πρέπει να αυξάνεται ταχύτερα από έναν συγκεκριμένο ρυθμό μεταβολής, ανεξαρτήτως του πρωτογενούς ισοζυγίου γενικής κυβέρνησης.
Επιπλέον, ισχύουν οι επιπρόσθετες προβλέψεις για το δημοσιονομικό έλλειμμα που πρέπει να παραμένει χαμηλότερο από την τιμή αναφοράς του 3% του ΑΕΠ και η δημοσιονομική θέση του πρωτογενούς ισοζυγίου της Γενικής Κυβέρνησης που πρέπει να είναι πλεονασματική.
Με βάση το νέο Ευρωπαϊκό πλαίσιο οικονομικής διακυβέρνησης εισάγονται οι περιπτώσεις επιτρεπτών αποκλίσεων από τον κανόνα των καθαρών δαπανών (γενική και εθνική ρήτρα διαφυγής).
Η αρχιτεκτονική της νέας δημοσιονομικής διαχείρισης βασίζεται σε ένα Μεσοπρόθεσμο- Δημοσιονομικό Διαρθρωτικό Σχέδιο (ΜΔΣ), το οποίο θα συντάσσεται κάθε τέσσερα έτη και εκεί θα αποτυπώνεται ο δεσμευτικός δημοσιονομικός στόχος των καθαρών πρωτογενών δαπανών της χώρας.
Την ίδια ώρα, θεσπίζονται κανόνες για τη διασφάλιση της δημοσιονομικής σταθερότητας και κυρώσεις για την περίπτωση παραβίασής τους (διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος).
Οι στόχοι που τίθενται από το ΜΔΣ για τον ρυθμό αύξησης των καθαρών δαπανών, αφού γίνουν αποδεκτοί από το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι δεσμευτικοί τόσο για τον ετήσιο όσο και για τον πολυετή δημοσιονομικό προγραμματισμό.
Πλέον πριν την κατάθεση του κρατικού προϋπολογισμού θα συντάσσεται ετησίως και Πολυετής Δημοσιονομικός Προγραμματισμός, έτσι ώστε να υπάρχει η δημόσια πληροφόρηση για το μεσοπρόθεσμο προγραμματισμό.
Επιπροσθέτως, ενσωματώνονται οι προβλέψεις της οδηγίας για την ενίσχυση του ρόλου του Ελληνικού Δημοσιονομικού Συμβουλίου, το οποίο αναβαθμίζεται σε θεσμικό, οργανωτικό και επιχειρησιακό επίπεδο.
