Την ενίσχυση της γυναικείας απασχόλησης θεωρεί το ΔΝΤ ως το επόμενο ιδανικό εφαλτήριο για την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας, σε πολυσέλιδη έκθεση - ανάλυσή του. Όπως αναφέρουν οι συγγραφείς της έκθεσης, "η ελληνική οικονομία έχει ανακάμψει θεαματικά τα τελευταία χρόνια. Όμως, ένα βαθύτερο διαρθρωτικό πρόβλημα παραμένει και απειλεί να περιορίσει τη δυναμική της χώρας: η χαμηλή συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας".
Σύμφωνα με την ανάλυση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, η Ελλάδα θα μπορούσε να ενισχύσει την απασχόληση κατά 3% αν αντιμετώπιζε μόνο το βάρος των φροντίδων που επωμίζονται οι γυναίκες. Με κατάλληλο μείγμα μεταρρυθμίσεων, αυτό το ποσοστό θα μπορούσε να αυξηθεί ακόμη περισσότερο — μαζί και η οικονομική της ανάπτυξη.
Τα βασικά σημεία της ανάλυσης:
Δημογραφική πρόκληση & χαμηλή συμμετοχή
Η Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπη με μια ανησυχητική πτώση του εργατικού της δυναμικού: από 6,6 εκατομμύρια άτομα το 2023, προβλέπεται να μειωθεί σε 4,3 εκατομμύρια έως το 2050 — μείωση κατά 35%. Σε αυτό το περιβάλλον, η χώρα δεν έχει την πολυτέλεια να "χάνει" εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενες.
Ενώ η συμμετοχή των ανδρών είναι σχεδόν στα επίπεδα του μέσου όρου της Ευρωζώνης, η αντίστοιχη για τις γυναίκες υπολείπεται κατά περίπου 8 ποσοστιαίες μονάδες.
Πού εντοπίζονται τα εμπόδια
Η έκθεση του ΔΝΤ εντοπίζει τρεις βασικούς παράγοντες που κρατούν τις Ελληνίδες εκτός αγοράς εργασίας:
- Ευθύνες φροντίδας (παιδιών και ηλικιωμένων): Το 28% των γυναικών δηλώνει ότι απέχει από την εργασία λόγω φροντίδας — έναντι μόλις 1% των ανδρών.
- Αναντιστοιχία δεξιοτήτων: Ακόμα και πτυχιούχες γυναίκες έχουν διπλάσιο ποσοστό ανεργίας από ό,τι οι άνδρες συνάδελφοί τους.
- Αντικίνητρα από το φορολογικό και ασφαλιστικό σύστημα: Η συμμετοχή της «δεύτερης εργαζόμενης» (συνήθως της γυναίκας) επιβαρύνεται από υψηλό οριακό φορολογικό βάρος.
Ο γόρδιος δεσμός της παιδικής φροντίδας
Το 70% των παιδιών κάτω των 3 ετών στην Ελλάδα δεν φοιτά σε κανενός είδους παιδική φροντίδα ή δομή. Σε περιοχές όπως η Βόρεια Ελλάδα, οι βρεφονηπιακοί σταθμοί καλύπτουν λιγότερο από το 7% των παιδιών. Παράλληλα, οι μητέρες υφίστανται μακροπρόθεσμο «πέναλτι» στην απασχόληση μετά τη γέννηση του πρώτου παιδιού, σύμφωνα με το Child Penalty Atlas.
Τα φορολογικά αντικίνητρα
Συγκεκριμένες οικογένειες με χαμηλά εισοδήματα υφίστανται αύξηση του οριακού φορολογικού βάρους αν η σύζυγος ξεκινήσει να εργάζεται. Αυτό σημαίνει ότι η εργασία «κοστίζει» περισσότερο για τις γυναίκες, αποθαρρύνοντας την απασχόλησή τους.
Η πρόταση του ΔΝΤ: Στοχευμένα επιδόματα φροντίδας και φορολογικές ελαφρύνσεις για τα χαμηλότερα εισοδηματικά κλιμάκια. Το εκτιμώμενο κόστος των παρεμβάσεων αυτών είναι κάτω από το 0,1% του ΑΕΠ.
Άδειες γονέων: καλοπροαίρετες, αλλά μη λειτουργικές
Παρόλο που η Ελλάδα προσφέρει από τις μεγαλύτερες άδειες μητρότητας στην ΕΕ (έως και 56 εβδομάδες), οι άδειες πατρότητας παραμένουν ανεπαρκείς και μεταβιβάσιμες. Το ΔΝΤ προτείνει υποχρεωτικές και μη μεταβιβάσιμες άδειες πατρότητας — όπως εφαρμόζουν ήδη τα σκανδιναβικά κράτη.
Επιπλέον, οι αυτοαπασχολούμενες γυναίκες λαμβάνουν ελάχιστη υποστήριξη. Κι όμως, στην Ελλάδα σχεδόν 1 στις 3 γυναίκες εργάζεται ως αυτοαπασχολούμενη, το υψηλότερο ποσοστό στον ΟΟΣΑ.
Παιδεία και δεξιότητες: μια παράλληλη μάχη
Το 10% των πτυχιούχων γυναικών στην Ελλάδα είναι άνεργες — διπλάσιο ποσοστό από τους άνδρες. Το ΔΝΤ τονίζει την ανάγκη ανανέωσης της δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, με έμφαση σε τομείς αιχμής όπως η τεχνολογία, η φροντίδα υγείας και τα τεχνικά επαγγέλματα.
Κουλτούρα και πολιτικές αποφάσεις
Περισσότεροι από το 37% των Ελλήνων πιστεύουν ότι «οι άνδρες έχουν περισσότερο δικαίωμα στην εργασία όταν υπάρχουν λίγες θέσεις» — ποσοστό σχεδόν τετραπλάσιο σε σχέση με χώρες όπως η Ισπανία ή η Γαλλία. Παράλληλα, οι γυναίκες καλύπτουν μόνο το 23% των εδρών στη Βουλή, ενώ υποεκπροσωπούνται και σε διευθυντικές θέσεις στον ιδιωτικό τομέα.
Η πρόταση του ΔΝΤ: Πολιτικές για προσφορά και ζήτηση μαζί
Η ανάλυση καταλήγει ότι, για να απελευθερωθεί το πλήρες δυναμικό της γυναικείας συμμετοχής, χρειάζεται ένα ισορροπημένο μείγμα πολιτικών:
Προσφορά εργασίας: ενίσχυση δομών φροντίδας, φορολογικά κίνητρα, βελτιωμένες άδειες γονέων, κατάρτιση.
Ζήτηση εργασίας: στήριξη νεοφυών και μικρών επιχειρήσεων, μείωση γραφειοκρατίας, ευελιξία εργασίας.
Το κέρδος της ισότητας
Η ενσωμάτωση περισσότερων γυναικών στην εργασία δεν είναι μόνο ζήτημα ισότητας — είναι και μοχλός ανάπτυξης. Μόνο η άρση του εμποδίου της φροντίδας θα μπορούσε να αυξήσει την απασχόληση κατά περίπου 3%. Με πιο ολοκληρωμένες μεταρρυθμίσεις, το ΑΕΠ ανά κάτοικο μπορεί να αυξηθεί έως και 4%, όπως δείχνουν αντίστοιχα παραδείγματα από την Ιαπωνία και τις Σκανδιναβικές χώρες.
