Συμφωνία που περισσότερο θυμίζει «αναγκαίο κακό» παρά φιλόδοξη κλιματική δέσμευση έκλεισε η COP30 στη Βραζιλία, μετά από δύο εβδομάδες εντάσεων και επώδυνων διαπραγματεύσεων.
Στη ζούγκλα του Αμαζονίου, σχεδόν 200 χώρες κατάφεραν να συνεννοηθούν, αλλά όχι να δράσουν επί της ουσίας. Το τελικό κείμενο, οκτώ σελίδων, παρότι ανοίγει τον δρόμο για ενίσχυση των πολιτικών περιορισμού της θέρμανσης κάτω από τους 1,5°C, αποφεύγει το κεντρικό ζήτημα: την ονομαστική αναφορά σε πετρέλαιο, φυσικό αέριο και άνθρακα.
Η «σιωπή» γύρω από τα ορυκτά καύσιμα εξόργισε χώρες όπως η Κολομβία και κράτη της Λατινικής Αμερικής, που ζήτησαν να ενσωματωθεί τουλάχιστον μια αναφορά στη συζήτηση για την ενεργειακή μετάβαση στις συνομιλίες του 2026.
Η αντίσταση προήλθε, όπως αναμενόταν, από ισχυρούς παραγωγούς της Μέσης Ανατολής και τη Ρωσία, δημιουργώντας ένα νέο μέτωπο γεωπολιτικών εντάσεων μέσα στην αίθουσα των διαπραγματεύσεων.
Το αποτέλεσμα έγινε δεκτό με… βαριά καρδιά. Ορισμένοι συμμετέχοντες μίλησαν για «μικρά βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση», άλλοι για μια χαμένη ευκαιρία, τη στιγμή που η επιστήμη απαιτεί άλματα, όχι ψιθύρους.
«Αποτύχαμε να ανταποκριθούμε στο μέγεθος της κρίσης», σχολίασε ο Μοχάμεντ Αντόου από το Power Shift Africa. Ωστόσο, αρκετοί παραδέχτηκαν πως ένα ατελές πακέτο είναι καλύτερο από το να μην υπάρξει καθόλου.
Στο παρασκήνιο, η απουσία του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, που πρόσφατα χαρακτήρισε την κλιματική αλλαγή «απάτη» και έχει αποσύρει τις ΗΠΑ από τη Συμφωνία του Παρισιού, δημιούργησε ένα κενό ισχύος.
Αυτό φάνηκε να ενισχύει τη διάθεση άλλων χωρών να δείξουν πολιτική αυτονομία, ιδιαίτερα σε ζητήματα εμπορικών πολιτικών και χρηματοδότησης για προσαρμογή.
Πιο συγκεκριμένα, η τελική διακήρυξη ζητά τριπλασιασμό της χρηματοδότησης για προσαρμογή έως το 2035, αγγίζοντας τα 120 δισ. δολάρια, στόχος πάντως πολύ πιο αργός από αυτόν που επιδίωκαν φτωχότερα κράτη.
Παράλληλα, ρυθμίσεις όπως οι δασμοί άνθρακα και οι εμπορικοί φραγμοί που σχετίζονται με το κλίμα, βρίσκονται πλέον στο επίκεντρο ενός νέου διαλόγου μέχρι το 2028, καθώς οι αναδυόμενες οικονομίες αντιδρούν σε «μονομερή» μέτρα όπως ο ευρωπαϊκός μηχανισμός CBAM.
Όσο για τη Βραζιλία, που είχε τοποθετήσει ψηλά την προστασία του Αμαζονίου στην ατζέντα, η απογοήτευση ήταν εμφανής: η τελική διακήρυξη αναφέρει τη λέξη «αποψίλωση» μόνο στο προοίμιο.
Ο πρόεδρος της COP30, Αντρέ Κορέα ντο Λάγο, δεσμεύτηκε τουλάχιστον για δύο νέους «οδικούς χάρτες» εντός του επόμενου έτους, έναν για τη δίκαιη μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα και έναν για την αντιμετώπιση της αποψίλωσης.
Για μία ακόμη φορά η COP30 δεν έγραψε ιστορία. Αλλά τουλάχιστον έδειξε -έστω και αδύναμα- ότι η πολυμερής συνεργασία δεν έχει καταρρεύσει.
Όμως, το κλίμα αλλάζει ταχύτερα από τις διπλωματικές δυνατότητες. Και το κρίσιμο ερώτημα παραμένει: πόσο ακόμη μπορούμε να να κερδίζουμε χρόνο;
