Η εκρηκτική άνοδος της τεχνητής νοημοσύνης δημιουργεί μεγάλες προσδοκίες για την ευρωπαϊκή οικονομία. Με την παραγωγικότητα της εργασίας να κινείται κοντά στο μηδέν την τελευταία πενταετία, η Ευρώπη αναζητά επειγόντως έναν νέο μοχλό ανάπτυξης. Κι όμως, παρά τις τεχνολογικές εξελίξεις, η γηραιά ήπειρος κινδυνεύει για άλλη μια φορά να μείνει πίσω.
Σύμφωνα με νέα μελέτη του ΔΝΤ, ο μέσος ετήσιος ρυθμός αύξησης της παραγωγικότητας στην ΕΕ κατέρρευσε: από 1,5% πριν το 2008, σε μόλις 0,3% την περίοδο 2020–2024. Η υποχώρηση αυτή εξηγεί σε μεγάλο βαθμό γιατί οι μισθοί και το ΑΕΠ στην Ευρώπη αυξάνονται τόσο αργά. Το ΔΝΤ προειδοποιεί ότι χωρίς αποφασιστικές μεταρρυθμίσεις, ακόμη και η ΑΙ δεν θα καταφέρει να αντιστρέψει την εικόνα.
Το θέμα βρίσκεται ήδη στο επίκεντρο δημόσιας συζήτησης. Η πρόεδρος της ΕΚΤ Κριστίν Λαγκάρντ, σε πρόσφατη ομιλία της, κάλεσε την ΕΕ να κινηθεί γρήγορα: «Η Ευρώπη έχασε το πρώτο κύμα της ΑΙ. Δεν έχει την πολυτέλεια να χάσει και το δεύτερο». Την ίδια ώρα, ο ΟΟΣΑ, στην εξαμηνιαία έκθεσή του, επισημαίνει ότι η πρόοδος στην ψηφιοποίηση και η ευελιξία του ρυθμιστικού πλαισίου θα κρίνουν αν η ΑΙ μπορεί να γίνει πραγματική δύναμη παραγωγικότητας.
Το μεγάλο εμπόδιο; Η ημιτελής εσωτερική αγορά. Η Ένωση Κεφαλαιαγορών παραμένει στα χαρτιά εδώ και χρόνια, στερώντας από την ήπειρο τα κεφάλαια που απαιτούνται για μαζικές επενδύσεις σε data centers και νέες εφαρμογές ΑΙ. Το ίδιο ισχύει και για την ενοποιημένη αγορά ενέργειας — κρίσιμη για την τροφοδοσία των ενεργοβόρων υποδομών ΑΙ.
Το ΔΝΤ εκτιμά ότι, χωρίς μεταρρυθμίσεις, η αύξηση της παραγωγικότητας την επόμενη πενταετία μετά βίας θα φθάσει το 1,1% σωρευτικά. Αν όμως προχωρήσει η ενοποίηση των αγορών και υπάρξει αποτελεσματικό πλαίσιο για την υιοθέτηση της ΑΙ, τα οφέλη μπορεί να αγγίξουν το 3% — και να αυξηθούν ακόμη περισσότερο μεσοπρόθεσμα. Οι μεγαλύτεροι κερδισμένοι θα είναι οι πιο ανεπτυγμένες οικονομίες, που διαθέτουν κλάδους με υψηλές δυνατότητες αυτοματοποίησης.
Ο ΟΟΣΑ προσθέτει μια ακόμη διάσταση: αν και ο GDPR έχει ενισχύσει σημαντικά την προστασία δεδομένων, έχει περιορίσει παράλληλα την επεξεργασία δεδομένων στις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις κατά 15% σε σύγκριση με τις αμερικανικές, περιορίζοντας έτσι τη δυναμική τους στην ΑΙ. Η πρόκληση για την Ευρώπη είναι να βρει τη σωστή ισορροπία ανάμεσα στην καινοτομία και την προστασία των πολιτών.
Η Λαγκάρντ βλέπει δύο πιθανά σενάρια. Αν η ΑΙ εξαπλωθεί με τον ρυθμό του ρεύματος στη δεκαετία του 1920, η παραγωγικότητα μπορεί να αυξηθεί πάνω από μία ποσοστιαία μονάδα ετησίως. Αν ακολουθήσει το μοτίβο του αμερικανικού τεχνολογικού «μπουμ» των ’90s, το όφελος θα είναι μικρότερο αλλά και πάλι αξιοσημείωτο.
Υπάρχει όμως και μια πιο αισιόδοξη νότα: οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις φαίνεται πως χρησιμοποιούν ήδη τη δημιουργική ΑΙ σε επίπεδο αντίστοιχο των αμερικανικών. Το ταλέντο και το δυναμικό υπάρχουν — το ερώτημα είναι αν η Ευρώπη θα τα αξιοποιήσει έγκαιρα.
Το στοίχημα, λοιπόν, είναι ξεκάθαρο. Η Ευρώπη δεν καλείται να «νικήσει» τις ΗΠΑ ή την Κίνα στην αιχμή της ΑΙ, αλλά να καταφέρει να ενσωματώσει την τεχνητή νοημοσύνη σε όλη της την οικονομία. Αν κινηθεί γρήγορα, μπορεί να μετατρέψει την αργή εκκίνηση σε πλεονέκτημα. Αν όχι, κινδυνεύει να δει την παραγωγικότητά της να καθηλώνεται για πολλά ακόμη χρόνια.
