Η ανάλυση της επιστημονικής ομάδας του AtmoHub για το Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων υπογραμμίζει τις σοβαρές επιπτώσεις των εκτεταμένων δασικών πυρκαγιών του καλοκαιριού του 2025 στην Ελλάδα και την Ευρώπη, κυρίως όσον αφορά την επιβάρυνση της ποιότητας του αέρα.
Απολογισμός πυρκαγιών 2025 σε Ελλάδα και ΕΕ
Η Ελλάδα βιώνει με αυξανόμενη συχνότητα και ένταση φαινόμενα εκτεταμένων δασικών πυρκαγιών, ενισχυμένα από την κλιματική αλλαγή.
-
Ελλάδα 2025: Έως τις 19/08/2025, καταγράφηκαν περίπου 470.000 στρέμματα καμένων εκτάσεων, θέτοντας το έτος στην 5η θέση της κατάταξης των τελευταίων δύο δεκαετιών. Οι πληγείσες περιοχές, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνουν την Ιεράπετρα, τη Χίο, τον Ωρωπό, τη Ραφήνα, και τον Έβρο, με τη συνολική καμένη γη στις σημαντικότερες περιπτώσεις να υπολογίζεται σε 260.000 στρέμματα.
-
Ρεκόρ ΕΕ: Το 2025 καταγράφει ρεκόρ καύσης δασικών εκτάσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με πάνω από 10 εκατ. στρέμματα καμένης γης.
-
Η Ισπανία, η Κύπρος, η Γερμανία και η Σλοβακία ξεπέρασαν το ετήσιο ρεκόρ καμένων εκτάσεων των τελευταίων 20 ετών.
-
Πορτογαλία και Ισπανία ήταν οι πιο σκληρά δοκιμαζόμενες χώρες της ΕΕ, με πάνω από 4 εκατ. στρέμματα στάχτης.
-
Επιπτώσεις στην ατμόσφαιρα και τη δημόσια υγεία
Οι δασικές πυρκαγιές υποβαθμίζουν την ποιότητα του αέρα, με σοβαρές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία.
Εκπομπές ρύπων
Οι σημαντικότεροι ρύποι από τις εκπομπές των πυρκαγιών είναι:
-
Μαύρος Άνθρακας (Black Carbon - BC): Αποτελεί μέρος των αιωρούμενων σωματιδίων PM2.5. Ως πολύ λεπτό σωματίδιο, μπορεί να εισχωρήσει βαθιά στους πνεύμονες και το κυκλοφορικό, προκαλώντας ή εντείνοντας αναπνευστικά και καρδιαγγειακά νοσήματα.
-
Ελλάδα 2025: Από την αρχή του έτους έως τα τέλη Αυγούστου, οι εκπομπές μαύρου άνθρακα έφτασαν τους 685 τόνους, κινούμενες κοντά στον μέσο όρο της περιόδου 2003-2024.
-
Τα έτη με τις μεγαλύτερες εκπομπές BC στην Ελλάδα ήταν το 2007 (∼4.960 τόνοι), το 2021 (∼2.844 τόνοι) και το 2023 (∼2.406 τόνοι).
-
-
Μονοξείδιο του Άνθρακα (CO): Αέριος ρύπος που σε μεγάλες συγκεντρώσεις είναι ιδιαίτερα τοξικός και επιβλαβής για την ανθρώπινη υγεία.
-
Διοξείδιο του Άνθρακα (CO2): Ανήκει στα θερμοκηπικά αέρια. Λόγω της ιδιότητάς του να απορροφά και να επανεκπέμπει θερμότητα, διαταράσσει το ενεργειακό ισοζύγιο και συμβάλλει στην αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη και την κλιματική αλλαγή. Το CO2 μπορεί να παραμείνει στην ατμόσφαιρα για πάνω από εκατό χρόνια.
-
ΕΕ: Οι εκπομπές CO2 από τις φετινές δασικές πυρκαγιές στην Ευρώπη έφτασαν στα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων 23 ετών (από την έναρξη συστηματικής καταγραφής).
-
Σύγκριση με Ανθρωπογενείς Εκπομπές: Ενώ οι εκπομπές CO2 από πυρκαγιές είναι συνήθως μικρότερες των ανθρωπογενών (<5%), σε ακραία έτη όπως το 2007 (∼15%), το 2021 (∼17%) και το 2023 (∼16%), αποτέλεσαν προσωρινά έναν από τους σημαντικότερους συντελεστές του συνολικού ανθρακικού αποτυπώματος της χώρας.
-
Μεγαπυρκαγιές και στρατόσφαιρα
Σε περιπτώσεις ακραίων μεγαπυρκαγιών (megafires), ο καπνός μπορεί να εισχωρήσει από την τροπόσφαιρα στη στρατόσφαιρα (ακόμα και σε ύψη πάνω από 10 km).
-
Όζον: Στη στρατόσφαιρα, ο καπνός επηρεάζει τη στιβάδα του στρατοσφαιρικού όζοντος, η οποία προστατεύει από την επιβλαβή υπεριώδη ηλιακή ακτινοβολία.
-
Θερμοκρασία: Τα σωματίδια καπνού λειτουργούν ως σκεδαστές (διασκορπιστές) της ηλιακής ακτινοβολίας, την ανακλούν πίσω στο διάστημα (αύξηση της λευκαύγειας). Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της θερμοκρασίας στην επιφάνεια της Γης, παρόμοια με τις εκπομπές από ηφαιστειακές εκρήξεις (π.χ., Πινατούμπο 1991).
Παρακολούθηση και συσχέτιση
Η ανάλυση επισημαίνει τη συσχέτιση μεταξύ των ετήσιων καμένων εκτάσεων και των εκπομπών CO2:
-
Τα έτη με τις μεγαλύτερες καμένες εκτάσεις συνδέονται γενικά με υψηλότερες ποσότητες εκπομπών (CO2 και μαύρου άνθρακα).
-
Ωστόσο, η ένταση της πυρκαγιάς, το είδος της καύσιμης ύλης και οι τοπικές συνθήκες μπορούν να οδηγήσουν σε δυσανάλογα υψηλές εκπομπές σε σχέση με την καμένη έκταση.
-
Ακραία Έτη στην Ελλάδα: Το 2007, το 2021 (μεγάλες πυρκαγιές στην Εύβοια) και το 2023 (φωτιά στον Έβρο) ξεχωρίζουν ως περιπτώσεις με εξαιρετικά υψηλές εκπομπές.
Το Παρατηρητήριο Γεωεπιστημών και Κλιματικής Αλλαγής (ΠΑΓΓΑΙΑ) του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών στα Αντικύθηρα, με το σύστημα LIDAR τύπου PollyXT, διαδραματίζει κομβικό ρόλο στην δορυφορική παρακολούθηση της μεταφοράς καπνού και την αξιολόγηση της ποιότητας του αέρα.
