Η «ανθεκτικότητα» έχει γίνει το σύνθημα της εποχής. Επιστροφή στο φυσιολογικό, υπέρβαση της κρίσης, επιμονή μέσα στη θύελλα. Όμως, ο ορισμός της ανθεκτικότητας είναι η ικανότητα ενός συστήματος να επιστρέφει στην αρχική του κατάσταση μετά από μια διαταραχή. Καλό αν είσαι λαστιχάκι, αλλά η φύση και οι άνθρωποι δεν λειτουργούν έτσι.
Αυτό ακριβώς υποστηρίζει και ο Άντριου Μάρκελ, φιλόσοφος, μαχητής πολεμικών τεχνών, ειδικός τραύματος και εκπαιδευτής επενδυτών, επιχειρηματιών, στελεχών και βετεράνων ειδικών δυνάμεων. Όπως λέει, η ανθεκτικότητα είναι συχνά μια παρεξηγημένη έννοια. Δεν οδηγεί στη μακροζωία, αλλά στην ακινησία. Εγκλωβίζει τους ανθρώπους και τους οργανισμούς σε έναν φαύλο κύκλο επιβίωσης χωρίς εξέλιξη.
Κατά τον ίδιο, το αληθινό μυστικό της διάρκειας, είναι η επιθυμία: η δύναμη που μας ωθεί να εξελισσόμαστε μέσα στο χάος, όχι να επιβιώνουμε παθητικά.
Ο Μάρκελ, συνιδρυτής του The Dawn Collective, έχει αφιερώσει δεκαετίες στη μελέτη του τρόπου με τον οποίο οι άνθρωποι και οι οργανισμοί μεταμορφώνονται υπό πίεση. Συνδυάζει τη νευροεπιστήμη, τις πολεμικές τέχνες και τα αρχαία θεραπευτικά συστήματα, για να διδάξει πώς η σαφήνεια και η συνοχή μπορούν να υπάρξουν ακόμη και μέσα στην αβεβαιότητα.
Από την ανθεκτικότητα στην εξέλιξη
«Οι πιο ανθεκτικές εταιρείες έχουν ήδη πεθάνει», λέει προκλητικά. «Ανθεκτικότητα σημαίνει να επιστρέφεις στο σημείο απ’ όπου ξεκίνησες. Αλλά στη φύση και στα ανθρώπινα συστήματα, η επιβίωση δεν έρχεται από την επιστροφή. Έρχεται από τη μεταμόρφωση».
Οι οργανισμοί, όπως και τα βιολογικά ή κοινωνικά συστήματα, δεν διαρκούν επειδή αντιστέκονται στις αλλαγές, αλλά επειδή μεταβολίζουν τις κρίσεις τους. Στην πράξη, αυτό που ξεχωρίζει τις μακροβιότερες οικογενειακές επιχειρήσεις, με ιστορία πολλών γενεών, δεν είναι η στρατηγική τους, αλλά η ικανότητά τους να παραμένουν συνεκτικές κάτω από πίεση, χωρίς να διαλύονται.
Τα συστήματα που διαρκούν -βιολογικά, κοινωνικά ή οικονομικά- δεν επιστρέφουν ποτέ εκεί όπου ήταν. Εξελίσσονται. Η ανθεκτικότητα είναι στατική. Αφορά την ομοιόσταση. Η εξέλιξη είναι δυναμική. Γεννιέται από τη διάσταση, την κατάρρευση, τις στιγμές ρήξης που δημιουργούν κάτι εντελώς νέο
Επιθυμία: η κινητήρια δύναμη της δημιουργίας
Εξίσου ριζοσπαστική είναι η θέση του για την πειθαρχία.
Η πειθαρχία, όπως την κατανοούμε, είναι καταστολή. Έχουμε χτίσει κοινωνίες που εξιδανικεύουν τον έλεγχο: "αγνόησε την κούραση, υπέταξε το συναίσθημα, κατέστειλε την επιθυμία". Έτσι, όμως, σπάμε
Η επιθυμία, αντίθετα, είναι η δημιουργική σπίθα πίσω από κάθε μεγάλη ιδέα, τέχνη ή επιχείρηση. Είναι αυτή που οδηγεί έναν ιδρυτή να χτίσει κάτι πολύτιμο, έναν επιστήμονα να ανακαλύψει, έναν τεχνίτη να τελειοποιήσει την τέχνη του.
Η πειθαρχία μπορεί να στηρίξει τη δομή, αλλά η επιθυμία είναι η φωτιά
Όταν η επιθυμία τιμάται, εκπαιδεύεται και κατευθύνεται, γίνεται σταθεροποιητική δύναμη - η ενέργεια που συντηρεί τη διάρκεια. Όταν καταπιέζεται, μετατρέπεται σε παραμόρφωση ή καταστροφή.
Από την προσαρμογή στην εξέλιξη
Για τον Μάρκελ, η διαφορά ανάμεσα στην προσαρμογή και την εξέλιξη είναι κρίσιμη:
Η προσαρμογή είναι αντίδραση. Η εξέλιξη είναι δημιουργία. Όταν απλώς προσαρμόζεσαι, ανταποκρίνεσαι σε εξωτερικές πιέσεις. Όταν εξελίσσεσαι, δημιουργείς κάτι που δεν υπήρχε πριν. Στην πολεμική τέχνη, όπως και στην ηγεσία, το ζητούμενο δεν είναι να μπλοκάρεις τον αντίπαλο, αλλά να ορίζεις το πεδίο. Αυτό δεν είναι ανθεκτικότητα, είναι δύναμη. Και η δύναμη αυτή προέρχεται από τη συνειδητότητα
Σε μια εποχή υπερφόρτωσης με πληροφορίες, η μεγαλύτερη πρόκληση δεν είναι η επιβίωση, αλλά η συνοχή μέσα στο χάος. Όπως λέει ο Μάρκελ:
Να αντέχεις δεν σημαίνει να αντιστέκεσαι στην αλλαγή, σημαίνει να τη μεταβολίζεις
Η μακροζωία, είτε για ανθρώπους, είτε για επιχειρήσεις, δεν είναι κατάσταση, είναι πρακτική. Είναι η ικανότητα να θυμάσαι ποιος είσαι -σώμα, ανάσα, τελετουργία, τέχνη, καταγωγή- και να χρησιμοποιείς αυτή τη μνήμη ως θεμέλιο για να δημιουργείς το επόμενο στάδιο εξέλιξης.
Η σκέψη του Μάρκελ συνδέει φιλοσοφία, νευροεπιστήμη και πολεμικές τέχνες, από τα μονοπάτια του Forest Park στο Όρεγκον, όπου περπατά και διδάσκει, έως τα σεμινάρια όπου βοηθά ανθρώπους να επανεκπαιδεύσουν το νευρικό τους σύστημα, ώστε να παραμένει σταθερό μέσα στην αβεβαιότητα.
Ο ίδιος δεν προτείνει να απορρίψουμε την ανθεκτικότητα, αλλά να τη δούμε ως στάδιο, όχι ως στόχο. Η επιθυμία, λέει, είναι η δύναμη που κινεί την εξέλιξη: το κάλεσμα να γίνουμε κάτι που δεν ήμασταν πριν.
Διότι η πραγματική επιβίωση δεν έρχεται από την επαναφορά, αλλά από τη μεταμόρφωση.
