Δύο εικοσιτετράωρα μετά τις ανακοινώσεις σαρωτικών δασμών από τον Τραμπ ακόμη και σε ερημικά νησιά με... πιγκουίνους, οι κλυδωνισμοί στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα κλιμακώνονται, με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο να προειδοποιεί για σοβαρούς κινδύνους από την πολιτική Τραμπ και τον πρόεδρο της Fed να υπογραμμίζει ότι οι δασμοί που επιβλήθηκαν ήταν μεγαλύτεροι από το αναμενόμενο.
Η γενική διευθύντρια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα έκρινε σκόπιμο να εκδώσει - πριν ακόμη ανακοινωθούν οι οριζόντιοι δασμοί 34% από την Κίνα στις ΗΠΑ- μια προειδοποίηση κινδύνου:
«Εξακολουθούμε να αποτιμούμε τις μακροοικονομικές επιπτώσεις των δασμών που ανακοινώθηκαν, αλλά είναι σαφές ότι αποτελούν σοβαρό κίνδυνο για τις προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας, σε μια περίοδο αργής ανάπτυξης.
Είναι σημαντικό να αποφευχθούν κινήσεις που θα προκαλέσουν περαιτέρω βλάβη στην παγκόσμια οικονομία.
Κάνουμε έκκληση στις ΗΠΑ και στους εμπορικούς εταίρους τους να εργασθούν εποικοδομητικά για να επιλυθούν οι εμπορικές εντάσεις και να μειωθεί η αβεβαιότητα».
Η επικεφαλής του ΔΝΤ προανήγγειλε μάλιστα ότι το Ταμείο θα δημοσιοποιήσει τις νεότερες εκτιμήσεις του για την παγκόσμια οικονομία στο πλαίσιο της έκθεσης για τις παγκόσμιες οικονομικές προοπτικές, που θα δημοσιευθεί στη διάρκεια της εαρινής συνάντησης ΔΝΤ - Παγκόσμιας Τράπεζας.
Εξίσου ανήσυχος εμφανίσθηκε ο πρόεδρος της Federal Reserve, Τζερόμ Πάουελ, που δήλωσε ότι ο οικονομικός αντίκτυπος των νέων δασμών είναι πιθανό να είναι σημαντικά μεγαλύτερος από τον αναμενόμενο και η κεντρική τράπεζα πρέπει να διασφαλίσει ότι αυτό δεν θα οδηγήσει σε αυξανόμενο πρόβλημα πληθωρισμού.
«Ενώ η αβεβαιότητα παραμένει αυξημένη, γίνεται πλέον σαφές ότι οι αυξήσεις των δασμών θα είναι σημαντικά μεγαλύτερες από τις αναμενόμενες», δήλωσε ο Πάουελ σε ομιλία σε συνέδριο. «Το ίδιο είναι πιθανό να ισχύει και για τις οικονομικές επιπτώσεις, οι οποίες θα περιλαμβάνουν υψηλότερο πληθωρισμό και βραδύτερη ανάπτυξη».
Από τις δηλώσεις του, πάντως, φαίνεται ότι η Fed ανησυχεί περισσότερο για τις μακροχρόνιες επιπτώσεις των δασμών στον πληθωρισμό και λιγότερο για την ανάπτυξη, κάτι που σημαίνει ότι δεν προσανατολίζεται να μειώσει τα επιτόκια για να μετριάσει τις υφεσιακές επιδράσεις των δασμών. Αντίθετα, αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο αύξησης των επιτοκίων.
Ο μεγάλος φόβος των υπεύθυνων για τη χάραξη της οικονομικής πολιτικής παγκοσμίως είναι ότι οι απρόσμενα μεγάλοι δασμοί που επέβαλε ο Τραμπ με έναν αλλοπρόσαλλο μαθηματικό τύπο, θα καθηλώσουν τις παγκόσμιες εμπορικές ροές και θα αυξήσουν το επίπεδο των τιμών, εκτροχιάζοντας την παγκόσμια οικονομία, που προβλεπόταν φέτος να αναπτυχθεί με ρυθμό λίγο μεγαλύτερο από 3%.
Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Τραμπ, για παράδειγμα στην περίπτωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, επέβαλε δασμούς 20%, υποτίθεται στο πλαίσιο της αμοιβαιότητας, τη στιγμή όμως που η Ε.Ε. επιβάλλει δασμούς στα αμερικανικά προϊόντα με μέσο συντελεστή 2%. Δηλαδή, η «αμοιβαιότητα» δεν μεταφράζεται σε δασμούς 1 προς 1, αλλά σε δασμούς 1 προς 10!
Σύμφωνα με τα μαθηματικά μοντέλα του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, ένας συντελεστής δασμών 20% μειώνει μεσοπρόθεσμα κατά 50% τις εξαγωγές, κάτι που ισχύει στην περίπτωση της Ε.Ε. Για τις εξαγωγές της Κίνας, όπου ο δασμός εφαρμόζεται συντελεστή 54%, αυτό το μέτρο οδηγεί μεσοπρόθεσμα σε εξαφάνιση των εξαγωγών.
Το τελευταίο ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί πριν κάνουν οι αναλυτές τους υπολογισμούς τους για το πόσο θα επηρεασθεί η παγκόσμια ανάπτυξη είναι αν πράγματι θα διατηρηθούν αυτοί οι εξωφρενικοί δασμοί των ΗΠΑ, με ένα συντελεστή που υπολογίζεται ότι κατά μέσο όρο ξεπερνά το 25%, ή αν ο Τραμπ ακολουθεί μια στρατηγική «τρελού», προκειμένου να φέρει στο τραπέζι τους εμπορικούς εταίρους και να επιβάλει τους όρους του.
Οι πρώτες ενδείξεις δεν είναι ενθαρρυντικές, καθώς η Κίνα δεν μπήκε σε διαπραγμάτευση, αλλά επέβαλε σαρωτικούς δασμούς με συντελεστή 34% στα αμερικανικά προϊόντα, κάνοντας τον Τραμπ να απαντήσει ότι η δική του οικονομική πολιτική δεν πρόκειται να αλλάξει.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, σύμφωνα με πληροφορίες, προσπαθεί να ανοίξει διαπραγμάτευση για μια αμοιβαία μείωση των εμπορικών δασμών, ενώ και κυβερνήσεις της Ασίας, όπως αυτή του Βιετνάμ, εμφανίζονται πρόθυμες να μειώσουν ή και να μηδενίσουν τους δικούς τους δασμούς για να επιτύχουν μια εμπορική συμφωνία με τον Τραμπ.
Ο Τραμπ, εξάλλου, δέχεται και εσωτερική πίεση για αλλαγή πολιτικής από την επιταχυνόμενη κατάρρευση της αμερικανικής χρηματιστηριακής αγοράς. Παράλληλα, έχει ήδη κατατεθεί στο ομοσπονδιακό δικαστήριο της Φλόριντα η πρώτη προσφυγή κατά των δασμών και δεν αποκλείεται, αν και δεν είναι πολύ πιθανό, να εκδοθεί μια προσωρινή διαταγή για να «παγώσουν» οι αποφάσεις του Τραμπ.
Προς το παρόν, πάντως, οι εξελίξεις φαίνεται να κινούνται περισσότερο προς την κατεύθυνση ενός παγκόσμιου εμπορικού πολέμου, παρά σε ένα μεταβατικό επεισόδιο, που θα λήξει με κάποιες νέες εμπορικές συμφωνίες.
Οι επιπτώσεις στην Ελλάδα
Στην Αθήνα, έντονη είναι η ανησυχία για μια σοβαρή επιβράδυνση της ανάπτυξης. Ο Κωστής Χατζηδάκης τόνισε ότι παρά το γεγονός ότι μόνο το 5% των εξαγωγών της Ελλάδας κατευθύνεται στις ΗΠΑ, θα ήταν λάθος να θεωρήσουμε ότι δεν επηρεαζόμαστε.
«Οφείλω να το σημειώσω», είπε, «γιατί υπάρχουν σίγουρα δευτερογενείς συνέπειες στην ευρωπαϊκή οικονομία, επομένως και στην ελληνική οικονομία. Έχει ξεκινήσει ένας μεγάλος παγκόσμιος οικονομικός και εμπορικός πόλεμος. Θέλω να ελπίζω ότι θα τελειώσει όσο το δυνατόν γρηγορότερα, αλλά μην έχουμε καμία αμφιβολία. Στους οικονομικούς πολέμους δεν υπάρχουν κερδισμένοι. Υπάρχουν μόνο χαμένοι».
Ο διοικητής της ΤτΕ, Γιάννης Στουρνάρας τονίζει ότι «οι επιπτώσεις στην ελληνική οικονομία αναμένεται να είναι ηπιότερες συγκριτικά με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, καθώς το ποσοστό των ελληνικών εξαγωγών προς τις ΗΠΑ παραμένει χαμηλό (περίπου 4% των συνολικών εξαγωγών, έναντι 8,5% στην Ευρωζώνη).
Παράλληλα, η συμμετοχή της ελληνικής οικονομίας στις παγκόσμιες αλυσίδες αξίας είναι σχετικά περιορισμένη, κάτι που λειτουργεί ως ένας βαθμός προστασίας έναντι ενός ευρύτερου εμπορικού πολέμου.
Αυτό, ωστόσο, δεν σημαίνει ότι η ελληνική οικονομία δεν θα επηρεαστεί. Αν η επιβράδυνση του διεθνούς εμπορίου επηρεάσει βασικές ευρωπαϊκές αγορές, η ζήτηση για ελληνικά προϊόντα μπορεί να μειωθεί, πλήττοντας τις εξαγωγές. Επιπλέον, η γενικότερη αβεβαιότητα στις αγορές μπορεί να περιορίσει τις ξένες άμεσες επενδύσεις, καθυστερώντας τη δυναμική ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας».
Υπενθυμίζεται ότι οι ελληνικές εξαγωγές στις ΗΠΑ ανέρχονταν σε 2,4 δισ. ευρώ το 2024. Με τον συντελεστή δασμών 20%, θα μπορούσαν να μειωθούν κατά 50% σε ετήσια βάση, προκαλώντας μια απώλεια 1,2 δισ. ευρώ στην οικονομική ανάπτυξη. Αν παρατηρηθούν μειώσεις των εξαγωγών και στην Ευρώπη, μείωση των τουριστικών ροών και συγκράτηση των ξένων επενδύσεων, ο ρυθμός ανάπτυξης θα υποχωρήσει κάτω από 1%.
