Με απώτερο στόχο τη γεωστρατηγική της αυτονομία και την αμυντική-στρατιωτική απεξάρτησή της από τις ΗΠΑ, η Ευρώπη προχωράει στο μεγαλεπήβολο σχέδιο επανεξοπλισμού της, με δαπάνες ρεκόρ που φτάνουν τα 800 εκατ.ευρώ.
Σημείο «κλειδί» του σχεδίου που παρουσιάστηκε λεπτομερώς από την Κομισιόν και φέρει τον τίτλο «Λευκή Βίβλος», είναι ο αποκλεισμός προμηθευτών όπλων από τις ΗΠΑ, τη Βρετανία και την Τουρκία, από το ταμείο των 150 δισ.που αφορά τις δαπάνες για οπλικά συστήματα. Η Ευρώπη θέλει να στηριχτεί και να στηρίξει τη δική της βιομηχανία και γι’ αυτό σε πρώτη φάση θέτει εκτός κάδρου τις εταιρίες όπλων που προέρχονται από αυτές τις χώρες.
Ο αποκλεισμός, πάντως, δεν είναι οριστικός και αμετάκλητος, καθώς υπάρχει ανοιχτό «παραθυράκι» για μελλοντική σύμπραξη. Όπως αναφέρεται στη «Λευκή Βίβλο», «οι εταιρείες όπλων από τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Τουρκία θα αποκλειστούν από το ταμείο των 150 δισεκατομμυρίων ευρώ που θα διατεθούν για την αμυντική χρηματοδότηση της ΕΕ, εκτός εάν οι χώρες από τις οποίες προέρχονται αυτές οι εταιρείες υπογράψουν συμφωνίες άμυνας και ασφάλειας με τις Βρυξέλλες.
Επίσης με το σχέδιο που είδε το φως της δημοσιότητας, αποσαφηνίζεται ότι η ρήτρα διαφυγής για τις αμυντικές δαπάνες (2025-2028), θα λειτουργήσει εντός των ορίων που θέτει το αναθεωρημένο σύμφωνο σταθερότητας για χρέος και έλλειμμα.
Στόχος του σχεδίου, να ωθήσει και να διευκολύνει τα κράτη μέλη να ξοδέψουν περισσότερα στην άμυνά τους, να δημιουργηθούν συνεργασίες και αποτελεσματικές κατευθύνσεις. Ο προσανατολισμός της αύξησης της χρηματοδότησης της άμυνας της Ευρώπης, σημαίνει μεγαλύτερη συμβολή στη διατλαντική ασφάλεια, στήριξη της Ουκρανίας και ετοιμότητα στις προκλήσεις ασφάλειας και στην αλλαγή ισορροπιών, βάζοντας στο κάδρο χώρες όπως η Ρωσία, η Κίνα, περιοχές όπως Μέση Ανατολή -Αφρική, αλλά και τις υβριδικές απειλές και τις κρίσιμες πρώτες ύλες.
Τομείς και στόχοι επενδύσεων
Πρόκειται για μια μεγάλη δεξαμενή αμυντικών επενδύσεων όπως αντιαεροπορική άμυνα και πυραυλική άμυνα, συστήματα πυροβολικού, πυρομαχικά και πύραυλοι, μη επανδρωμένα αεροσκάφη και συστήματα αντιμετώπισης μη επανδρωμένων αεροσκαφών, στρατιωτική κινητικότητα, κυβερνοπόλεμος, στρατηγικοί στόχοι, ικανότητες μάχης και προστασία υποδομών ζωτικής σημασίας. Όπως εξήγησε αξιωματούχος κατά τη διάρκεια παρουσίασης τεχνικών λεπτομερειών του σχεδίου για την αμυντική ενίσχυση της Ευρώπης, οι στόχοι είναι η Ουκρανία και η στρατιωτική στήριξή της στο έδαφος, μετά και την αλλαγή στάσης των ΗΠΑ.
Η ισχυροποίηση της σχέσης ΕΕ- ΝΑΤΟ, οι συνεργασίες της ΕΕ με Βρετανία, Καναδά, Νορβηγία, Ιαπωνία και Αυστραλία. Επίσης, η δημιουργία μιας ισχυρής και καινοτόμου ευρωπαϊκής βιομηχανίας, δηλαδή υποστήριξη της αμυντικής ενίσχυσης, η υπογραφή συμβάσεων για την ταχεία απόκτηση των απαιτούμενων δυνατοτήτων, υποστήριξη της ταχείας υιοθέτησης του Ευρωπαϊκού Προγράμματος Αμυντικής Βιομηχανίας, η εμφάνιση νέων αμυντικών παικτών, η υποστήριξη επενδύσεων σε τεχνολογίες όπως ΑΙ και του ευρωπαϊκού χάρτη πορείας για την επιτάχυνση του μετασχηματισμού της αμυντικής καινοτομίας, αλλά και η δημιουργία μιας πανευρωπαϊκής αγοράς αμυντικού εξοπλισμού.
Κύριοι στόχοι, ετοιμότητα μέχρι το 2030
Το σχέδιο ReArm Europe έχει σχεδιαστεί για να αξιοποιηθούν όλα τα άμεσα διαθέσιμα μέσα και να κινητοποιηθούν έως και 800 δισ. ευρώ για αμυντικές επενδύσεις. Για να επιτευχθεί αυτό το σχέδιο περιλαμβάνει: α) Την απελευθέρωση της χρήσης της δημόσιας χρηματοδότησης στην άμυνα σε εθνικό επίπεδο. β) Ένα νέο ειδικό μέσο για τη δράση ασφάλειας για την Ευρώπη -SAFE- για την πραγματοποίηση επειγουσών και μαζικών αμυντικών επενδύσεων μέσω κοινών προμηθειών.
«Δράση για την ασφάλεια στην Ευρώπη - SAFE»
Μια από τις σημαντικότερες πρωτοβουλίες του σχεδίου είναι ένα νέο χρηματοδοτικό μέσο που ονομάζεται «Δράση για την ασφάλεια στην Ευρώπη - SAFE» που θα παρέχει στα κράτη μέλη κράτη μέλη με δάνεια ύψους έως 150 δισ. ευρώ που θα υποστηρίζονται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Αυτό θα βοηθήσει τα κράτη μέλη να ενισχύσουν τις αμυντικές τους ικανότητες μέσω κοινών προμηθειών. Επιπλέον «οι κοινές αγορές θα εξασφαλίσουν διαλειτουργικότητα για τις ένοπλες δυνάμεις των κρατών μελών και προβλεψιμότητα για την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία, θα μειώσει το κόστος και θα δημιουργήσει την κλίμακα που απαιτείται για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανικής βάσης», όπως τονίζουν αξιωματούχοι.
Επιλογές χρηματοδότησης σχέδιο 800 δισ. ευρώ
Το σχέδιο που στοχεύει σε αμυντικές δαπάνες 800 δισεκατομμυρίων ευρώ περιλαμβάνει συγκεκριμένα εργαλεία χρηματοδότησης: 1) Ενεργοποίηση ρήτρας διαφυγής, εκτιμώμενος αντίκτυπος 650 δισ. ευρώ, 2) Συγκέντρωση έως και 150 δισ. ευρώ στις κεφαλαιαγορές, 3) Συνεισφορά από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και κινητοποίηση ιδιωτικών κεφαλαίων, 4) Ευελιξία των μέσων της ΕΕ της πολιτικής συνοχής, 5) Νέο μέσο για τη στήριξη των κοινών προμηθειών των κρατών μελών με 150 δισ. ευρώ, 6) Δάνεια που υποστηρίζονται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ κατ' απαίτηση, 7) Απλοποιημένοι κανόνες προμηθειών, 8) απαλλαγή από ΦΠΑ, 9) Κοινές δημόσιες συμβάσεις.
Ενεργοποίηση της ρήτρας διαφυγής
Όπως έγινε γνωστό από Ευρωπαίο αξιωματούχο, «ενεργοποιείται με τη σύσταση του Συμβουλίου από την Επιτροπή έπειτα από αίτημα». Παράλληλα, οι δημοσιονομικοί κανόνες της ΕΕ συνεχίζουν να λειτουργούν κανονικά για άλλες δαπάνες.
Τα δάνεια και τα κλειδιά κατανομής
Τα δάνεια θα δίνουν τη δυνατότητα στα κράτη μέλη για ευνοϊκούς όρους χρηματοδότησης, αξιοποιώντας την πιστωτική ισχύ της ΕΕ, την πρόσβαση στην αγορά και το πιο σημαντικό, όπως ανέφερε τεχνικός σύμβουλος του σχεδίου, «θα στηρίξει την ταχεία ανταπόκριση στις τρέχουσες αμυντικές ανάγκες». Επιπλέον,«τα δάνεια που θα παρέχονται θα είναι μεγάλης διάρκειας (με μέγιστη διάρκεια 45 ετών και περίοδο χάριτος 10 ετών για την αποπληρωμή του κεφαλαίου), τα οποία θα έχουν ανταγωνιστικές τιμές και θα είναι καλά δομημένα. Θα χρηματοδοτούνται από δανεισμό της ΕΕ, γεγονός που τα καθιστά συχνά πιο αποδοτική πηγή χρηματοδότησης για δημόσιες επενδύσεις σε σχέση με τον εθνικό δανεισμό». Παράλληλα, η «κατανομή του κονδυλίου των 150 δισ. ευρώ στα κράτη μέλη θα γίνει με γνώμονα τη ζήτηση. Δεν θα υπάρχουν κλειδιά κατανομής. Τα κράτη μέλη που επιθυμούν να λάβουν δάνεια θα πρέπει να υποβάλουν στην Επιτροπή ένα επενδυτικό σχέδιο της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας.
Το σχέδιο θα πρέπει να περιλαμβάνει περιγραφή των δραστηριοτήτων, των δαπανών και των μέτρων για τα οποία το κράτος μέλος ζητά δάνειο. Ως μεταβατική παρέκκλιση, τα κράτη μέλη μπορούν να χρησιμοποιήσουν το δάνειο για εθνικές προμήθειες ικανοτήτων προτεραιότητας, υπό την προϋπόθεση ότι είναι ανοικτό σε άλλες χώρες και ότι λαμβάνονται όλα τα απαραίτητα μέτρα για την επέκταση του οφέλους της σύμβασης σε άλλες χώρες».
