Τη νομιμοποίηση πάνω από 25.000 καταπατημένων εκτάσεων του Δημοσίου έναντι αδρού ανταλλάγματος προωθεί το υπουργείο Οικονομικών αναζητώντας έσοδα περίπου 1 δισ. ευρώ.
Σύμφωνα με την τελευταία καταμέτρηση του ΥΠΟΙΚ, πρόκειται για 25.482 ακίνητα, τα οποία εμφανίζονται να ανήκουν στο Δημόσιο, αλλά ταυτόχρονα είναι και καταπατημένα από ιδιώτες, επί δεκαετίες, ή και για πάνω από έναν αιώνα!. Χιλιάδες είναι επίσης οι υποθέσεις που εκκρεμούν στα δικαστήρια με αντιδικίες ιδιωτών και δημοσίων υπηρεσιών.
Σημειώνεται όμως, ότι οι θιγόμενοι ιδιώτες από τη νομιμοποίηση των καταπατημένων είναι πολλαπλάσιοι σε αριθμό και ίσως ξεπερνούν και τις 100.000, λόγω του κερματισμού των αρχικών ιδιοκτησιών.
Παράδειγμα το δημόσιο εμφανίζεται να διεκδικεί μια έκταση 500 στρεμμάτων, η οποία όμως σήμερα είναι χωρισμένη σε δύο, τρεις ή περισσότερες ιδιοκτησίες. Στο πλαίσιο αυτό εκτιμάται ότι τα προβλήματα που θα προκληθούν από μία τέτοια ρύθμιση θα είναι τεράστια και αντίστοιχα τεράστιες θα είναι και οι κοινωνικές αντιδράσεις.
Ο λόγος αυτός ήταν εξάλλου και η αιτία, που ενώ κατά την πρόσφατη περίοδο, από τη δεκαετία του 1990, το υπουργείο Οικονομικών επιχείρησε κατά καιρούς να νομιμοποιήσει τα συγκεκριμένα ακίνητα, με την καταβολή τιμήματος από μέρους των καταπατητών, αλλά ποτέ δεν προχώρησε το νομοθετικό πλαίσιο.
Αυτή τη φορά και με την πίεση των ελλειμμάτων του προϋπολογισμού, που ωθεί για την αναζήτηση πρόσθετων εσόδων, η πολιτική ηγεσία του ΥΠΟΙΚ φέρεται αποφασισμένη να προχωρήσει η νομιμοποίηση των καταπατημένων εκτάσεων.
Υποτίθεται, ότι, στόχος του υπουργείου Οικονομικών είναι η τακτοποίηση των κατεχομένων Δημόσιων και Ανταλλαξίμων Κτημάτων, η οποία «αποσκοπεί στην εξάλειψη κοινωνικών αδικιών ιστορικά τεκμηριωμένων, συγκρούσεων και διεκδικήσεων που εκδηλώνονται κάθε φορά που η Πολιτεία προσπαθεί να προστατεύσει με συγκεκριμένα μέτρα, αλλά με χρονική υστέρηση, την περιουσία της, στην εισροή σημαντικών εσόδων στον κρατικό προϋπολογισμό, στην αποτελεσματική προστασία της κοινόχρηστης περιουσίας του δημοσίου και στην απελευθέρωση των αρμόδιων διοικητικών υπηρεσιών και των δικαστηρίων από σημαντικό αριθμό δικών, εξόδων και γραφειοκρατικών διαδικασιών».
Σημειώνεται πως, από το 2018 έχει συσταθεί επιτροπή στο υπουργείο Οικονομικών, η οποία υπέβαλε προτάσεις σχετικά με τα κατεχόμενα, από ιδιώτες, ακίνητα του Δημοσίου. Στην Επιτροπή μετείχαν στελέχη των Κτηματικών Υπηρεσιών και του Νομικού συμβουλίου του Κράτους και σύμφωνα με την απόφαση έργο της ήταν «ο προσδιορισμός των όρων και των προϋποθέσεων της δυνατότητας εξαγοράς από τους αυθαίρετους καταπατητές των αυθαιρέτως κατεχόμενων ακινήτων του δημοσίου προκειμένου να εξασφαλιστεί η οριστική επίλυση του σχετικού προβλήματος και να διασφαλιστεί το δημόσιο συμφέρον».
Οι αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου Οικονομικών έχουν ομαδοποιήσει τα 25.482 κατεχόμενα δημόσια ακίνητα ανά περιφέρεια και το επόμενο βήμα είναι η Επιτροπή να καθορίσει το πλαίσιο εξαγοράς από τους «καταπατητές». Το πλαίσιο θα ενταχθεί σε νομοσχέδιο και θα προβλέπει τη δυνατότητα εξαγοράς των ακινήτων αυτών από τους επί μακρόν κατέχοντες, με γρήγορες διαδικασίες, προκειμένου αφενός να τακτοποιηθεί ένα επί δεκαετίες χρονίζον ζήτημα και αφετέρου την άμεση εισροή εσόδων στα ταμεία του κράτους.
Σημειώνεται ότι με σειρά νόμων (Ν.357.1976, Ν.719.1977, Ν.2166.1993 και Ν. 2386.1996), πλήθος δημόσιων κτημάτων εκποιήθηκε, έναντι τιμήματος, με ανάλογη ενίσχυση των κρατικών εσόδων, αλλά επρόκειτο για συγκεκριμένες ειδικές περιπτώσεις.
Στόχος του νέου σχεδίου νόμου είναι η οριστική αντιμετώπιση των αυθαίρετων καταπατήσεων της ιδιωτικής περιουσίας του Δημοσίου. Ειδικότερα, θα επιδιωχθούν:
- Η αποδέσμευση της Πολιτείας από τα καταπατημένα ακίνητα που δεν είναι απαραίτητα για την εξυπηρέτηση των κρατικών σκοπών της ή δεν εμπίπτουν σε προστατευόμενες από ειδικές νομοθεσίες κατηγορίες ακινήτων, έναντι τιμήματος,
- Η απελευθέρωση των υπηρεσιών και των Δικαστηρίων από σημαντικό αριθμό δικών και εξόδων και
- Η ικανοποίηση χρόνιων κοινωνικών προβλημάτων.
Τι συμβαίνει σήμερα
Σύμφωνα με τα στοιχεία των κτηματικών υπηρεσιών του υπουργείου Οικονομικών, το 80% των δημοσίων ακινήτων Αττική είναι καταπατημένο! Επίσης πρέπει να σημειωθεί ότι στα 25.482 ακίνητα που έχουν καταγραφεί ως καταπατημένα, δεν εξαντλείται το σύνολο των ακινήτων που τα έχουν… απαλλοτριώσει ιδιώτες, αλλά είναι περισσότερα.
Το ενδιαφέρον εστιάζεται στο κόστος της απόκτησης των οριστικών τίτλων κυριότητας στους καταπατητές, η οποία θα είναι σύμφωνα με πληροφορίες, ένα ποσοστό επί της τρέχουσας αντικειμενικής αξίας.
Το ποσό θα καταβάλλεται σε πάρα πολλές δόσεις, ίσως και πάνω από 100, αλλά με ισχυρά κίνητρα σε όσους πληρώσουν εφάπαξ ή σε λίγες δόσεις. Το συνολικό ποσό που φιλοδοξεί να εισπράξει το υπουργείο Οικονομικών θα υπερβεί το 1 δισ. ευρώ.
Ποια περιουσία είναι δημόσια
Η ακίνητη περιουσία του Δημοσίου διακρίνεται σε ιδιωτικού δικαίου και σε αυτήν περιλαμβάνονται, αγροί, οικόπεδα, λατομεία, αλυκές, και δημοσίου δικαίου αιγιαλός-παραλίες, όχθες πλεύσιμων ποταμών κ.λπ., η οποία γενικώς αποκαλείται κοινόχρηστη.
Βασικό τίτλο ιδιοκτησίας για το Δημόσιο αποτελεί η διαδοχή από το Τουρκικό Δημόσιο, σύμφωνα με τη συνθήκη του Λονδίνου (6 Ιουλίου 1827). Το συγκεκριμένο τμήμα της περιουσίας του Δημοσίου αποτέλεσε τις «εθνικές γαίες». Όμως το Δημόσιο, απέκτησε και αποκτά περιουσία με τους εξής τρόπους:
- Αναγκαστικές απαλλοτριώσεις.
- Με συμβόλαια αγοράς.
- Με δωρεές.
- Ως κληρονόμος ακλήρων (σχολάζουζες κληρονομιές).
- Ως κύριος εγκαταλειμμένων και αδέσποτων ακινήτων.
Από την περιουσία αυτή, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Οικονομικών, ποσοστό ίσως και μεγαλύτερο από το 50%, για διάφορες αιτίες (αδυναμία ή αδράνεια των αρμοδίων υπηρεσιών) είναι άγνωστη για το Δημόσιο και δεν καταγράφηκε, ενώ ένα τμήμα της έχει καταπατηθεί.
Σημειώνεται όμως ότι τα δικαιώματα του Δημοσίου στην ακίνητη περιουσία του είναι απαράγραπτα (ν.1539/38), ενώ κυριότητα με χρησικτησία αποκτάται μόνο αν η κατοχή ανατρέχει πριν το έτος 1885. Αυτό σημαίνει ότι οι νεότερες καταπατήσεις δημοσίων εκτάσεων θεωρούνται άκυρες.
Το Τμήμα Δημοσίων Κτημάτων του υπουργείου Οικονομικών έχει αρμοδιότητα την ανεύρεση καταγραφή και προστασία της ιδιωτικής περιουσίας του δημοσίου, όπως επίσης και τη διαχείριση των καταπατημένων δημοσίων εκτάσεων. Τα καταγεγραμμένα ακίνητα ανέρχονται σε περίπου 70.000 (αστικά και αγροτικά συνολικής έκτασης 2.738.768 στρεμμάτων. Το μεγαλύτερο μέρος αυτών είναι καταπατημένο. Ο χρόνος καταπάτησης ξεκινά από μερικούς μήνες και φτάνει μέχρι αρκετές δεκαετίες. Μόνο στην Ανατ. Αττική υπολογίζεται ότι βρίσκονται 2.500 καταπατημένα ακίνητα.
Επίσης η Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου, στην αρμοδιότητα της οποίας είναι η διοίκηση-διαχείριση και αξιοποίηση των ελευθέρων δημοσίων κτημάτων, που υπολογίζονται σε 9.000 περίπου, συνολικής έκτασης 281.791 στρεμμάτων (αγροτικά και αστικά). Τα συγκεκριμένα ακίνητα αντιπροσωπεύουν το 22% του συνόλου των δημοσίων κτημάτων, ενώ από αυτά είναι μισθωμένα 58.684 στρέμματα, ποσοστό που αναλογεί μόλις στο 2% της καταγεγραμμένης ακίνητης περιουσίας.
