Το 47% της τουρκικής κοινωνίας (κυρίαρχα οι ψηφοφόροι του AKP, δηλαδή του κόμματος του οποίου ηγείται ο Ταγίπ Ερντογάν, καθώς και αυτοί του εθνικιστικού συμμάχου του, του MHP) τάσσεται υπέρ της μετατροπής της Αγίας Σοφίας από μουσείο σε μουσουλμανικό τέμενος, το 38% τάσσεται κατά, ενώ το 13% διατηρεί την άποψη ότι ο χώρος θα πρέπει να χρησιμοποιείται ως λατρευτικός χώρος όλων των θρησκειών που σχετίζονται ιστορικά με το μνημείο.
Του Άγγελου Σεριάτου*
Πού στοχεύει, ωστόσο, η σχετική πρωτοβουλία; Περίπου πέντε στους 10 πιστεύουν ότι ο Eρντογάν προχώρησε σε μια τέτοια απόφαση, επιχειρώντας να στρέψει την προσοχή σε θέματα πέραν της οικονομίας. Γιατί όμως επέλεξε να αναδείξει ένα τόσο πολωτικό για το εσωτερικό και εξωτερικό της χώρας ζήτημα; Γιατί τώρα;
Για πρώτη φορά έπειτα από περίπου δύο δεκαετίες, στις πέντε από τις έξι μεγαλύτερες πόλεις της Τουρκίας (Κωνσταντινούπολη, Άγκυρα, Σμύρνη, Προύσα, Αττάλεια και Άδανα) που αντιστοιχούν περίπου στο 45% του πληθυσμού της χώρας, εκλέχθηκαν πριν από δύο χρόνια δήμαρχοι υποστηριζόμενοι από την αντιπολίτευση (CHP, HDP, IYI). Δηλαδή από το σοσιαλδημοκρατικό κεμαλικό - εκσυγχρονιστικό CHP, το αριστερό και φιλοκουρδικό HDP, καθώς και το φιλελεύθερο κεντροδεξιό IYI. Διαφαίνεται λοιπόν για πρώτη φορά η συγκρότηση ενός αντι-Ερντογάν μετώπου, το οποίο παρά τις σημαντικές πολιτικές διαφορές του αμφισβητεί ευθέως την ηγεμονία του προέδρου.
Δεδομένων των παραπάνω, είναι προφανές ότι συγκροτούνται δύο μεγάλοι ιδεολογικοπολιτικοί πόλοι. Ο ένας συγκροτείται γύρω από τον πρόεδρο και έχει σαφώς υπερσυντηρητικά, θρησκευτικά, αντικοσμικά και εθνικιστικά χαρακτηριστικά, ενώ ο άλλος είναι σαφώς πιο ετερόκλητος και θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως κυρίαρχα φιλελεύθερος και δημοκρατικός.
Είναι ξεκάθαρο ότι ο Τούρκος πρόεδρος επιχειρεί να τα παίξει όλα για όλα, συσπειρώνοντας οποιονδήποτε κινείται στα δεξιά του πολιτικού φάσματος. Από τους παραδοσιακά συντηρητικούς ψηφοφόρους έως τους βαθιά θρησκευόμενους και τους κεμαλικούς εθνικιστές της άκρας δεξιάς. Είναι σαφές πως ο Ερντογάν εκτιμάει ότι μετά και τις τοπικές εκλογές όπου χάθηκαν από τον έλεγχο του οι μεγαλύτερες τουρκικές πόλεις, θα χρειαστεί την μεγαλύτερη δυνατή και οριζόντια συσπείρωση του ιδεολογικού χώρου στον οποίο αναφέρεται, δεδομένων των εκλογικών απωλειών που κατέγραψε το φιλοκυβερνητικό μπλοκ.
Φαίνεται ότι ο Ερντογάν επιδιώκει δύο πράγματα με την πρωτοβουλία του σε σχέση με την μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε χώρο θρησκευτικής λατρείας:
- Πρώτον, την ενεργοποίηση των ακραία συντηρητικών πολιτών, ώστε να καταφέρει να συγκροτήσει ένα πλατύτερο συντηρητικό μπλοκ, καθώς η σχετικά προοδευτικότερη ψήφος των νέων ψηφοφόρων θα χρειαστεί να αναπληρωθεί.
- Δεύτερον, την αλλαγή των θεμάτων της δημόσιας ατζέντας, από θέματα στα οποία δεν ευνοείται (οικονομική κρίση) σε θέματα θρησκευτικού και εθνικού ενδιαφέροντος, στα οποία ο ίδιος και το κυβερνητικό μπλοκ εκλαμβάνονται από την κοινή γνώμη ως θεματικά αρμόδιοι. Με αυτόν τον τρόπο, ο Ερντογάν στέλνει μήνυμα όχι μόνο στους θρησκευτικά συντηρητικούς ψηφοφόρους αλλά και στις ακραία εθνικιστικές κοινωνικές δυνάμεις, οι οποίες επιθυμούν η Τουρκία να λαμβάνει αποφάσεις ως εθνικά κυρίαρχο κράτος, χωρίς εξωτερικές παρεμβάσεις, επιδεικνύοντας παράλληλα την ισχύ της στους διεθνείς παίκτες.
* Υποψήφιος Διδάκτορας Πολιτικής Επιστήμης, Υπεύθυνος Πολιτικής Έρευνας Prorata. Όλη η ανάλυση για το Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών (ΕΝΑ)
